غلامعلی حدادعادل سوابق کاری مختلفی در مدیریت نهادهای فرهنگی ازجمله در وزارت آموزش و پرورش (رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی ۱۳۶۲ تا ۱۳۷۲)، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان صداوسیما دارد و سال‌ها استاد فلسفه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران بوده است.

اما شاید بیشتر از همه به عنوان رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی به دلیل اصرارهایش برای پاسداشت زبان فارسی در رسانه‌ها مشهور باشد. همچنین نزدیک به یک‌دهه‌ است که با تصویب تاسیس بنیاد سعدی در شورای عالی انقلاب فرهنگی (سال ۱۳۸۹) با هدف کلی تقویت و گسترش زبان و ادبیات فارسی در خارج از کشور و تاسیس آن از سال ۱۳۹۲ ریاست این بنیاد را نیز برعهده گرفته است.

بنیاد سعدی از ادغام شورای گسترش زبان و ادبیات فارسی و مرکز گسترش زبان فارسی سربرآورد و قرار است نهادی هم‌افزا باشد که غیر از این دو مرکز فعالیت‌های سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در آموزش عمومی زبان فارسی را هم انجام دهد. البته آموزش زبان و ادبیات فارسی در مراکز و سطوح دانشگاهی هنوز برعهده معاونت گسترش زبان فارسی و ایرانشناسی در مرکز همکاری‌های علمی و بین‌المللی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است که در قالب همکاری با دانشگاه‌های خارجی و اعزام استاد به این دانشگاه‌ها انجام می‌شود.

آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان، نسل دوم مهاجران ایرانی و علاقه‌مندان یادگیری ادبیات فارسی و آشنایی با فرهنگ ایرانی و دومین زبان جهان اسلام غیر از توسعه تعاملات فرهنگی و شناساندن فرهنگ غنی ایران، کمک به اقتدار ملی و تلاش برای ارائه تصویری درست از ایران و ایرانی از جنبه‌های فراوان از جمله سیاسی، اجتماعی و اقتصادی مهم است. با وجود این، هنوز پاره‌ای موازی‌کاری‌ها یا خلاها در این حوزه به چشم می‌خورد. گفت‌وگوی نسبتا کوتاه ما با حدادعادل پیرامون فعالیت‌های بنیاد سعدی به دلیل تنگنای وقت او سوالات زیادی را نپرسیده و نشنیده گذاشت؛ شاید برای وقتی دیگر.

حدودا یک دهه از تاسیس بنیاد سعدی می‌گذرد. قرار بوده بنیاد سعدی نهاد فراقوه‌ای باشد که تمام فعالیت‌های جسته‌وگریخته و پراکنده در زمینه آموزش زبان فارسی را در وزارت‌خانه‌های فرهنگ و ارشاد اسلامی و علوم، تحقیقات و فناوری و سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی دربر بگیرد. این امر چقدر محقق شده؟ با نگاهی به بعضی فعالیت‌ها به خصوص فعالیت‌ها در وزارت علوم متوجه دست‌کم بعضی موازی‌کاری‌ها در پاره‌ای ماموریت‌ها مانند تولید کتب آموزشی یا آزمون زبان فارسی می‌شویم.

تاسیس بنیاد سعدی یکی از تصمیم‌های بجا و مفید شورای عالی انقلاب فرهنگی و تولد این بنیاد با دشواری های زیادی همراه بود. ولی به لطف خدا در ۱۰ سال گذشته توانسته جایگاه خود را نزد معلمان زبان فارسی در سراسر دنیا و فارسی‌آموزان در کشورهای مختلف تثبیت و در زمینه‌های مختلف فعالیت کند و دستاوردهای خوبی داشته است…

آیا بنیاد سعدی داخل کشور هم به این جایگاه رسیده است؟ یعنی همه نهادهای مرتبط می‌دانند و تایید می‌کنند یک جا برای آموزش زبان فارسی وجود دارد و آن بنیاد سعدی است؟

در داخل تا حدود زیادی بنیاد سعدی توانسته خود را به عنوان یک مرجع قانونی تاثیرگذار و فعال برای گسترش و آموزش زبان فارسی در جهان معرفی کند. بنیاد سعدی اصولا نگاه تصدی‌گری ندارد، بکه نگاه ستادی دارد و سعی می‌کند با کارهای ستادی و زیربنایی زیرساخت‌های لازم را برای کسانی که در صف وظیفه آموزش زبان فارسی را برعهده دارند فراهم کند.

به این جهت در این ۱۰ سال نزدیک به ۳۰ کتاب برای آموزش زبان فارسی در مهارت‌های مختلف برای پایه‌های مختلف برای مخاطب‌های مختلف در موضوعات مختلف؛ یعنی مقاصد مختلف زبان‌اموزی تولید کرده‌ایم و این فرایند تولید کتاب همچنان ادامه دارد.

احساس نمی‌کنید پاره ای موازی‌کاری‌ها با وزارت علوم وجود دارد؟
نه

دست‌کم در معاونت گسترش زبان فارسی و ایرانشناسی وزارت علوم، هم کتاب آموزش زبان فارسی نوشته می‌شود و در بنیاد سعدی هم همینطور. یا در زمینه آزمون سطح زبان فارسی آنها هم فعال هستند و در بنیاد همینطور.

شکی ندارم که با بخش خاصی از وزارت علوم اختلاف داشته‌ایم

نه آن کار قابل مقایسه نیست.

چه فرقی دارد؟ آموزش زبان فارسی دست‌کم در مراحل اولیه یکسان هست و هر دو در این زمینه کتاب تولید می‌کنید.

بله ما البته با وزارت علوم در چند سال گذشته نه با کلیت وزارت علوم بلکه با یک بخش خاصی از وزارت علوم، اختلاف نظر داشته‌ایم. متاسفانه این اختلاف نظر علیرغم تلاش ما حل نشده است و امیدواریم در دولت آینده چنین اختلافی وجود نداشته باشد و اختلاف تبدیل به همکاری شود. در این که شک ندارم. ولی اشاره می‌کنم که بنیاد سعدی نزدیک به ۳۰ کتاب تالیف کرده همچنین استانداردکردن آموزش و ارزشیابی و امتحان زبان فارسی و در واقع درجه‌بندی سطح سواد فارسی‌اموزان مطابق با استانداردهای جهانی کار بنیادی دیگر بنیاد سعدی است.

یک بخش مهم دیگر از فعالیت‌ها، تولید انواع نرم‌افزار برای استفاده از فضای مجازی در آموزش زبان فارسی است. بخش دیگر فعالیت‌های ما آموزش‌های حضوری یا مجازی هم به فارسی‌اموزان و هم معلمان زبان فارسی است. در همین دوران کرونا یک کلاس آموزش مهارت‌های معلمی برای بیش از ۶۰۰ نفر در سراسر جهان دایر کردیم که ۱۳ ماه طول کشید و یک کلاس دیگر برای آموزش مهارت‌های معلمی برای مصری‌ها گذاشتیم که بیش از ۴۰۰ نفر در آن ثبت‌نام کردند. در مصر در ۱۴ دانشگاه زبان فارسی تا مقطع دکتری تدریس می‌شود.

یکی دیگر از کارهای بنیاد سعدی این بوده که وسیله‌ای شده تا دانشجویانی از کشورهای خارجی در دانشگاه علامه طباطبایی در دوره کارشناسی ارشد آزفا بورسیه شوند. تعدادی از اینها دانش‌اموخته شدند و به کشور خود برگشته‌اند؛ یعنی ما متخصص آموزش زبان فارسی برای کشورهای خارجی تربیت کرده‌ایم تا خود آنها در تربیت زبان فارسی مستقل شوند و نزدیک به ۵۰ نفر از این طریق از کشورهای هند، عراق، پاکستان، بنگلادش، کره، چین، روسیه، تونس و سوریه آموزش دیده‌اند. همچنین به هر کسی که بخواهد منطبق با استانداردهای ما و با استفاده از کتاب‌های درسی ما در هر جای دنیا زبان فارسی را آموزش دهد، به آنها نمایندگی بنیاد سعدی را می‌دهیم.

اعطای نمایندگی برای آموزش زبان فارسی

یعنی حتی یک شخصیت حقیقی هم می‌تواند نمایندگی بگیرد؟

بله اکنون از کشورهای مختلف به ما مراجعه کرده‌اند و ما توانایی‌های آنها را سنجیده‌ایم. آیین‌نامه مشخصی برای این کار داریم، هر کس مطابق ضوابط ایین نامه شرایط را داشته باشد و در چارچوب استانداردهای ما آموزش دهد به او نمایندگی می‌دهیم.

ما حتی آمادگی داریم هر فرد ایرانی یا خارجی که بخواهد آموزش زبان فارسی راه بیاندازد این نمایندگی را به او بدهیم و کسانی که در این آموزشگاه‌ها درس می‌خوانند زیر نظر ما امتحان دهند و مدرک شان مورد تایید ما باشد.

آموزش پساکرونا ترکیبی؛ حضوری و مجازی

شیوع کرونا آموزش حضوری را در همه جای دنیا متوقف کرد یا کاهش داد، ولی بسیاری معلمان آموزش زبان معتقدند آموزش مجازی دست‌کم در مراحل اولیه زبان‌آموزی مفید نیست، تجربه شما چطور بود؟ آیا آموزش مجازی را بعد از پایان کرونا ادامه خواهید داد؟ یا به آموزش حضوری برمی گردید و اولویت شماست؟

ما تجربه خوبی از آموزش مجازی در دوران کرونا داشتیم و چون زبان‌آموزان فعلی ما بیشتر بزرگسال هستد می‌توانند مدیریت کرده و از کلاس‌ها استفاده کنند. البته آموزش مجازی برای بچه‌های کلاس اول و دوم دبستان و برای کودکان مقداری موجب افت می‌شود؛ ولی در بزرگسالان به آن اندازه نیست. به خصوص که نرم افزارهای ما قابلیت دارند که فارسی‌آموز با معلم گفت وگو کند و معلم جواب دهد و شبیه کلاس واقعی می‌شود. بنابراین رشدی که از حیث نرم‌افزاری در دوران کرونا برای آموزش در سراسر جهان پیدا شد سرمایه‌ای خواهد بود برای دوران بعد از کرونا.

آیا به آموزش حضوری برمی‌گردید یا این روش را ادامه می‌دهید؟

ترکیبی خواهد بود. یک جاهایی حضوری و یک جاهایی مجازی ولی از نظر اقتصادی هم آموزش مجازی باصرفه تر از آموزش حضوری است. بنیاد سعدی از سال ۹۷ به دلیل مسائل بودجه‌ای به سمت آموزش مجازی رفته بود و در واقع آموزش مجازی تربیت مدرس بنیاد سعدی در زمستان ۹۸ با ابتدای شیوع کرونا مصادف شد. در واقع زیرساخت ها را داشتیم؛ ولی در این دوران آنها را توسعه دادیم.