امروزه تمرکزی قابل‌ توجه در زمینه تجاری‌سازی نتایج تحقیقات و نوآوری‌های انجام‌ شده توسط مراکز تحقیقاتی و شرکت‌های‌ دانش‌ بنیان در سطح دنیا و از جمله ایران در صنایع مختلف به‌وجود آمده است و کلید واژه مدیریت فناوری هرچه بیشتر به‌ منظور سرمایه‌آفرینی از فعالیت‌های پژوهشی و کاهش ریسک عملکردی، زمانبندی و سرمایه‌گذاری در توسعه محصولات با فناوری بالا مورد توجه قرار گرفته است، لذا بهره‌گیری از ابزاری مناسب، نقش اساسی در تصمیم‌گیری و کاهش ریسک در مرحله تزریق مالی به ‌منظور تجاری‌سازی دستاوردهای تحقیق، و توسعه و نوآوری ایفا می‌کند. بنابراین هدف از اندازه­گیری سطح بلوغ یک فناوری TRL، تعیین این مطلب است که فناوری تا چه حد می­تواند انتظارات یک سامانه را برآورده سازد به گونه­ای که سامانه یا فرایند در محیط عملیاتی بتواند با موفقیت ماموریت­های محوله را انجام دهد. همچنین سطح آمادگی نوآوریCRL ، ابزاری برای ارزیابی سطح بلوغ فرآیند یک نوآوری در یک کسب و کار با تحلیل ابعاد مختلف آن می­باشد. هدف از انجام این پژوهش ارزیابی سطوح آمادگی فناوری تا نوآوری تجاری­سازی در پروژه­های معدنی می­باشد. برای این منظور سطح آمادگی فناوری تا تجاری­سازی بولتهای تمام تزریقی بررسی خواهد شد.

کلمات کلیدی: بولت، فناوری، نوآوری، معدن زغال‌سنگ

–مقدمه

توانایی به کارگیری دانش، مهارت­ها، تجهیزات و امکانات برای انجام فعالیت­ها، فرآیندها و توسعه محصولات و خدمات و پاسخگویی به یک یا چند نیاز را فناوری می­گویند. هدف از اندازه­گیری سطح بلوغ (فنی) یک فناوری، تعیین این مطلب است که فناوری تا چه حد می­تواند انتظارات یک سامانه را برآورده سازد به گونه­ای که سامانه یا فرایند در محیط عملیاتی بتواند با موفقیت ماموریت­های محوله را انجام دهد]۱[. همچنین سطح آمادگی نوآوری در واقع ابزاری برای ارزیابی سطح بلوغ فرآیند یک نوآوری در یک کسب و کار با تحلیل ابعاد مختلف آن می باشد. در شکل ۱ اجزای سطح آمادگی نوآوری نشان داده شده است که این اجزای عبارتند از: سطح آمادگی فناوری (TRL)، سطح آمادگی مالکیت معنوی (IPRL)، سطح آمادگی تجاری (BRL)، سطح آمادگی مصرف کننده (CRL)، سطح آمادگی تیم و سطح آمادگی بودجه]۲[. در شکل ۲ سطوح آمادگی نوآوری از ایده تا موفقیت تجاری نشان داده شده است. هدف از انجام این پژوهش ارزیابی سطوح آمادگی فناوری تا نوآوری تجاری سازی بولتهای تمام تزریقی جهت استفاده در معادن زغال سنگ می­باشد.

شکل ۱:  اجزای سطح آمادگی نوآوری ]۳[.

شکل ۲: سطوح آمادگی نوآوری، از ایده تا موفقیت تجاری ]۴[.

۲-ارزیابی سطوح آمادگی فناوری و تجاری­سازی پروژه

در ادامه جداولی براساس خوداظهاری ارائه شده که موقعیت محصول مورد نظر را در دو سطح آمادگی فناوری (TRL) و سطح آمادگی تجاری سازی(CRL)، ارزیابی می­نماید. همچنین ابعاد هفت­گانه مرتبط با تجاری­سازی محصول موردنظر را می­سنجد. از خروجی نتایج حاصله می­توان برای بهبود برنامه و تحلیل­های دیگر نیز استفاده نمود.

جدول ۱: سطوح آمادگی فناوری ]۴[.

سطوح آمادگی فناوری	توضیحات	امتیاز
	طرح فراتر از تحقیقات پایه بوده و مفاهیم فناورانه آن تعریف شده است.	۱
	تحقیقات کاربردی شروع شده و کاربردهای عملی طرح شناسایی شده است.	۲
	تست های اولیه اجزای طرح شروع شده و در یک محیط آزمایشگاهی امکان سنجی فنی صورت گرفته است.	۳
	تست اولیه از محصول یکپارچه کامل شده در محیط آزمایشگاهی به اتمام رسیده است.	۴
	طرح در مقیاس آزمایشگاهی، عملکردهای مورد انتظار در کاربردهای مختلف را به درستی نشان داده است.	۵

جدول ۲: سطح توسعه محصول ]۴[.

سطح توسعه محصول	توضیحات	امتیاز
	محصول اولیه مناسب  بازار تعریف شده است.	۱
	محصول/ خدمت در مقیاس نیمه صنعتی طبق کاربردهای مورد نظر تست شده است.	۲
	نمایش و شبیه سازی مقیاس کامل صنعتی نمونه محصول/خدمت در کاربردهای مورد نظر به اتمام رسیده است.	۳
	شکل نهایی محصول/خدمت برای کار در یک محیط نزدیک به محیط استفاده نهایی محصول/ خدمت تحت شرایط و محیط های مختلف مورد انتظار با موفقیت تست شده است.	۴
	شکل نهایی محصول/خدمت مشخص شده و تحت طیف گسترده ای از شرایط عملیاتی و محیط های مختلف تست شده است.	۵

جدول ۳: سطح تناسب با بازار ]۴[.

سطح تناسب با بازار	توضیحات	امتیاز
	یک یا چند فرضیه اولیه محصول تعریف شده است.	۱
	ویژگی های محصول/ خدمت مطابق با نیازهای مشتری تعریف و مشخص شده است.	۲
	محصول از مقیاس آزمایشگاهی به مقیاس نیمه صنعتی توسعه یافته و اکثر مسائلی که موثر بر دستیابی به مقیاس صنعتی، شناسایی شده اند.	۳
	مدل جامع ارزش های مورد نظر مشتری شامل درک دقیق از مشخصات طراحی، گواهی نامه ها و تأئیدیه های مورد نیاز محصول/ خدمت تدوین شده است.	۴
	بهینه سازی طرح نهایی محصول تکمیل و گواهی نامه های مورد نیاز کسب شده است. همچنین ویژگی های دقیق و الزامات مورد نیاز مشتری در محصول/ خدمت گنجانده شده است.	۵

جدول ۴: کفایت تحقیقات بازار و تحلیل رقبا ]۴[.

کفایت تحقیقات بازار و تحلیل رقبا	توضیحات	امتیاز
	تحقیقات بازار ثانویه انجام شده و دانش پایه از کاربردهای بالقوه و چشم انداز رقابتی محصول/ خدمت شناسایی شده اند.	۱
	تحقیقات اصلی بازار برای اثبات امکان سنجی تجاری محصول/ خدمت کامل شده و قابلیت اولیه رقابتی محصول/ خدمت نشان داده شده است.	۲
	تحقیقات جامع بازار برای اثبات امکان سنجی تجاری محصول/ خدمت کامل شده و قابلیت رقابت واقعی محصول/ خدمت نشان داده شده است.	۳
	تجزیه و تحلیل رقابتی برای نشان دادن ویژگی های منحصر به فرد و مزایای استفاده از محصول/ خدمت نسبت به محصولات رقیب دیگر کامل شده است.	۴
	درک کاملی از موقعیت رقابتی، بازار هدف، محصولات رقیب و بازار به دست آمده است.	۵

جدول ۵: سطح آمادگی تیم تخصصی ]۴[.

سطح آمادگی تیم تخصصی	توضیحات	امتیاز
	هیچ تیمی یا شرکتی (حقیقی/ حقوقی) درمیان نیست.	۱
	صرفا صاحبان طرح فنی و غیر فنی بدون هیچ کمک خارجی در حال انجام کار هستند.	۲
	صرفا صاحبان طرح فنی و غیرفنی با کمک از مشاوران، مربیان، مراکز رشد و شتاب دهنده ها در حال انجام کار هستند.	۳
	تیم کاری متوازن از تجربیات فنی و تجاری متناسب با توسعه ی کسب و کار در حال انجام کار است.	۴
	تیم متعادل با تمام قابلیت های مورد نیاز (به عنوان مثال فروش، بازاریابی، خدمات به مشتریان، عملیات، و غیره) با کمک از مشاوران متخصص در حال انجام کار است.	۵

جدول ۶: سطح آمادگی مشتریان و شبکه همکار ]۴[.

سطح آمادگی مشتریان و شبکه همکار	توضیحات	امتیاز
	مدل اولیه کسب و کار و ارزش افزوده محصول/ خدمت تدوین شده است.	۱
	با مشتریان/ شرکای کلیدی جلساتی برگزار شده و درک مناسبی از نیازها و شرایط آنها بدست آمده است. همچنین مدل کسب و کار و ارزش افزوده محصول/خدمت بر اساس این پیشنهادات و انتقادات اصلاح شده است.	۲
	نیازهای بازار و مشتری/ شرکای کلیدی و نحوه تأمین آنها در محصول/ خدمت تعریف شده و روابط اولیه با ذینفعان کلیدی زنجیره ارزش، شکل گرفته است.	۳
	مشارکت با ذینفعان کلیدی در سرتاسر زنجیره ارزش (به عنوان مثال تامین کنندگان، شرکا، ارائه دهندگان خدمات و مشتریان) شکل گرفته است.	۴
	موافقتنامه تامین با تامین کنندگان و شرکا امضا شده و اولین سفارش های خرید از مشتریان دریافت شده است.	۵

جدول ۷: آمادگی زنجیره تامین / تولید ]۴[.

آمادگی زنجیره تامین/ تولید	توضیحات	امتیاز
	تامین کنندگان، شرکا و مشتریان بالقوه شناسایی شده اند و تجزیه و تحلیل زنجیره ارزش اولیه صورت گرفته است.	۱
	روابط اولیه با تامین کنندگان، همکاران، ارائه دهندگان خدمات و مشتریان ایجاد شده است و آنها معیارها و مشخصه های لازم برای ساخت محصول/ ایجاد خدمت را ارائه داده اند.	۲
	شرایط فرآیند تولید (مانند معیارهای کنترل کیفیت و …) تعریف شده و در حال پیشرفت است.	۳
	محصولات/ خدمات اولیه تولید و  به مشتریان اولیه فروخته شده است.	۴
	تولید در مقیاس صنعتی صورت گرفته شده و محصولات/ خدمات به طور گسترده در اختیار مشتریان قرار گرفته است.	۵

– ارزیابی سطح آمادگی فناوری و تجاری­سازی بولتهای تمام تزریقی

با استفاده از جداول شماره‌­های ۱ تا ۷ ارزیابی سطح آمادگی فناوری و تجاری­سازی بولت­های تمام تزریقی انجام شده است و خلاصه نتایج حاصله در جدول شماره ۸ ارائه شده است.

جدول ۸: ارزیابی سطح آمادگی فناوری و تجاری­سازی بولت­های تمام تزریقی

ابعاد مختلف آمادگی ورود به بازار	توضیحات	امتیاز
سطح آمادگی فناوری تولید	طرح در مقیاس آزمایشگاهی، عملکردهای مورد انتظار در کاربردهای مختلف را به درستی نشان داده است.	۵
سطح توسعه محصول	شکل نهایی محصول/خدمت مشخص شده و تحت طیف گسترده ای از شرایط عملیاتی و محیط های مختلف تست شده است.	۵
سطح تناسب با بازار	ویژگی های محصول/ خدمت مطابق با نیازهای مشتری تعریف و مشخص شده است.	۲
کفایت تحقیقات بازار و تحلیل رقبا	درک کاملی از موقعیت رقابتی، بازار هدف، محصولات رقیب و بازار به دست آمده است.	۵
سطح آمادگی تیم تخصصی	صرفا صاحبان طرح فنی و غیر فنی بدون هیچ کمک خارجی در حال انجام کار هستند.	۲
سطح آمادگی مشتریان و شبکه همکار	مدل اولیه کسب و کار و ارزش افزوده محصول/ خدمت تدوین شده است.	۱
آمادگی زنجیره تامین/ تولید	تامین کنندگان، شرکا و مشتریان بالقوه شناسایی شده اند و تجزیه و تحلیل زنجیره ارزش اولیه صورت گرفته است.	۱
سطح آمادگی فناوری TRL		۹
سطح آمادگی تجاری سازی CRL		۳
میانگین امتیازات هفت بعد مختلف آمادگی ورود به بازار (درصد)		۶۰

مطابق شکل شماره ۳ بر مبنای اهمیت هر یک از ابعاد و میزان فاصله آن در رادار زیر با سطح امتیاز پنج، برنامه­ریزی عملیاتی برای ارتقاء آن سطح می­تواند صورت بگیرد.

شکل ۳: تحلیل شکاف و رادار سطوح آمادگی فناوری و تجاری­سازی پروژه

۴- نتیجه‌گیری و جمع‌بندی

هدف از انجام این پژوهش ارزیابی سطوح آمادگی فناوری تا نوآوری تجاری­سازی در پروژه­های معدنی بود. برای این منظور سطح آمادگی فناوری تا تجاری­سازی بولت­های تمام تزریقی جهت استفاده در معادن زغال­سنگی بررسی شد. در فاز تحقیقات پایه فناوری، ظرفیت باربری پنج نوع پروفیل مختلف بولت توسط نرم افزار آنسیس مدل­سازی شده و بعد از انجام مطالعات پایه و تئوری، سطوح آمادگی فناوری و تجاری­سازی پروژه بولت­های تمام تزریقی به ترتیب ۹=TRL و 3CRL= و همچنین میانگین امتیازات هفت بعد مختلف آمادگی جهت ورود به بازار ۶۰ درصد محاسبه شده است.

مراجع

[۱] باهمت، پویا، سلیمی، سلاله، ۱۳۹۵٫ ”ارزیابی صحیح از سطح آمادگی فناوری در سازمان“، روزنامه دنیای اقتصاد، شماره ۳۸۲۱٫

[۲] فولادی، قاسم، ۱۳۸۷٫ ”ارزیابی و استفاده از سطوح آمادگی فناوری“، انتشارات مرکز آینده پژوهی علوم و فناوری دفاعی- موسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی.

[۳] کنعانی، مهدی، ۱۴۰۰٫ ”سطح آمادگی محصول نوآورانه“، دوره DBA دانشگاه تهران.

 [4] کنعانی، مهدی، ۱۴۰۰٫ ”از فناوری تا نوآوری“، دوره DBA دانشگاه تهران.