به گزارش ایرنا کتاب بهترین رسانه برای انتقال فرهنگ و مطالعه کردن یکی از بهترین راه ها برای افزایش اطلاعات در مورد چیزهای مختلف است. از مطالب درسی گرفته، تا اطلاعات عمومی، همه را میتوان به مطالعه کردن و کتاب خواندن تقویت کرد. اما علاوه بر این‌ها، کتابخوانی و مطالعه کردن یکی از بهترین روش ها برای پر کردن اوقات فراغت هم به شمار می‌رود.
متاسفانه در مورد میزان کتابخوانی و یا نرخ مطالعه در ایران آمارهای متناقضی وجود دارد که نمی توان به آنها استناد کرد اما در مجموع بیشتر صاحبنظران معتقدند سرانه مطالعه در ایران بالا نیست.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در آبان ۹۸ و در آیین اختتامیه نخستین جشنواره میراث مکتوب رضوی گفت: در جدیدترین پیمایش صورت گرفته از سوی وزارت ارشاد که هنوز نتایج آن منتشر نشده، سرانه مطالعه هر فرد در ایران، طی هفته یک ساعت و ۳۰ دقیقه و سرانه روزانه مطالعه هر ایرانی ۱۳ دقیقه از مجموعه کشوری است.
و یا بر اساس گزارش سال ۹۸ شورای عالی انقلاب فرهنگی، تنها ۵۸ درصد مردم ایران مطالعه غیردرسی دارند و میزان مطالعه این بخش از جامعه به‌طور میانگین هفت ساعت و ۴۱ دقیقه در ماه است که سه ساعت و هفت دقیقه آن صرف خواندن قرآن و ادعیه می‌شود.
سرانه مطالعه به میزان مطالعه مردم در طول یک سال معین گفته می‌شود که معمولاً به‌صورت میانگین زمان مطالعه در یک شبانه‌روز برای هر نفر بیان می‌شود، اما شورای عالی انقلاب فرهنگی در گزارش خود این آمار را به‌صورت ماهانه و صرفاً بر مبنای درصدی از جمعیت که مطالعه غیردرسی دارند استخراج و منتشر کرده است.
اعداد و ارقام سرانه مطالعه در ایران همواره دچار تشتت، هم در شیوه محاسبه و هم در نتیجه‌گیری نهایی، بوده تا جایی که در یکی دو دهه اخیر سرانه مطالعه ایرانیان از دو دقیقه تا ۱۲۰ دقیقه در شبانه‌روز اعلام شده است.
امروزه یکی از شاخصه های ارزیابی رشد، توسعه و پیشرفت فرهنگی میزان مطالعه و کتاب خوانی مردم آن مرز و بوم است، اما مشکلاتی چون افزایش قیمت کتاب های چاپی، رواج گسترده فضای مجازی و اولویت پیدا کردن این فضا بر مطالعات مستمر، مشکلات نشر کتاب، گرانی کاغذ، سانسور و مواردی از این دست با وضعیت نامناسب کتابخوانی در کشور بی ارتباط نیست.
اما در میانه این مسائل بی شک باید دنبال روشهای ترویج و اشــاعه فرهنگ مطالعه بین آحــاد جامعه بگردیم و روشهــای نوینــی را که بــا خصوصیات نسل کنونی و مقتضیات زمانی ما مطابقت داشته باشد مورد شناسایی قرار دهیم.
این ضرورت طی سالیان گذشته متولیان فرهنگ را بر اجرای برنامه هایی در راستای ترویج کتابخوانی از جمله راه اندازی باشگاه های کتابخوانی، جشنواره شهر و روستاهای دوستدار کتاب، تقدیر از مروجان کتابخوانی و مهمترین آن انتخاب پایتخت کتاب مصمم کرد که دستاوردهای مشهودی در امر توسعه این فرهنگ داشته است.
در جریان طرح انتخاب و معرفی پایتخت کتاب ایران، یکی از موارد خواسـته شـده از هر شـهر، مسـتندات مجموعـه طرح ها و برنامه هایی اسـت که برای ترویـج کتابخوانی در آن شـهر به اجرا گذاشـته شـده یا تمهیدات اجرای آن اندیشـیده شـده اسـت. هر شـهر در کنار ارائه گزارشـی از فعالیتها، ظرفیت ها و هماهنگی ها، به معرفی و تبیین برنامه های خـود بـرای ترویـج کتابخوانی می پردازد. این طرح هـا و برنامه ها در طول چند دوره برگزاری پایتخت کتاب ایران وقتی کنار هم نشسـتند، به مهمترین اسـنادی تبدیل شـدند تا هم خـود طراحـان پـی به اهمیت برنامه هـای خود ببرند و هـم برنامه ریزان و مجریـان دیگر به سرمشـق ها و الگوهایـی دسـت یابند. مهمتـر از همه، زمینه ای فراهم شـود تـا مجموعه طرح هـا و خلاقیت هـای بومـی، در معرض نقد و نظر همـگان قرار گیرد.
طرح این ایده‌ها علاوه بر توسـعه زیرسـاخت ها و فعالیت هـای ترویـج کتابخوانـی در شـهرهای کوچک و بزرگ باعث افزایـش همکاری هـا و مشـارکت نهادهـای مردمـی، مدنـی و غیردولتـی، دولتـی و عمومـی در حـوزه ترویـج کتابخوانی، جذب امکانات و سرمایه های عمومی و خصوصی در این مسیر، ترویج غیرمستقیم آینده نگری و برنامه ریزی و طراحی و حمایت از برنامه های جذاب و مردم پسند می شود.
کارشناسان و متخصصان این حوزه بـر این باورند بـا چنین طرح هایی می توان به افزایش سـرانه مطالعـه در بیـن شـهروندان کمک کرد. بـرای بررسـی تأثیر ایـن رویداد، ارزیابی هایی در چند سـال گذشـته انجام شـده اسـت. ارزیابی سـالانه شـهرهای پایتخت و نامـزد پایتخـت کتاب نشـان می دهـد که در این شـهرها فعالیت های ترویـج کتابخوانی پیشنهادهایی برای ترویج کتابخوانی و رویدادهایـی بـا محوریـت کتاب افزایش چشـمگیری دارد.
رسم نو، زندگی نو
آغاز زندگی مشـترک واقعه مهمی در زندگی افراد اسـت که میتواند با حضور کتاب مزیـن گـردد. ایـن امر باعث ارائه آموزش هایی برای شـروع زندگی خواهد شـد و امید به همراهی با کتاب را در زندگی مشـترک خواهد داشـت. اجرای آن میتواند به شیوه های مختلفی باشد: اهدای کتاب به نوعروسان با موضوعات اخلاقی و تربیتی و آموزشی که با هماهنگی با دفاتر ثبت اسناد انجام شود.
در بسـیاری از عروسی های محلی رسوم مختلفی مانند طبخ غذاهای مخصوص برای عروس و داماد و مهمانان وجود دارد که میشـود صرف و تعارف این خوراکی ها همراه با کتاب باشد.
اختصاص دادن بخشی از مهریه به خرید کتاب که به شکل قانونی و رسمی در زمان ثبت عقد انجام گیرد. در بعضی مناطق برای نوعروسـان سـرجهیزیه های خاص مانند تفنگ قرار میدهند. با راه اندازی کمپین های مردمی در فضاهای رسـانه ای عمومی می توان این سـرجهیزیه ها را با کتاب جایگزین کرد.
شهرهای پیشنهاد دهنده: برازجان- دزفول- خورموج- رامهرمز- کالله (از استان گلستان)- بجنورد
مبادله کتاب/دیوار مهربانی کتاب
بسـیاری از افـراد کتابهـای بالاسـتفاده ای در خانـه دارند کـه اگر امکان مبادلـه آن را بـا دیگـران داشـته باشـند، چرخه مناسـبی از دسترسـی به کتـاب و مطالعه ایجاد میشـود. ایـن مبادلـه میتواند با تعیین محل هایی در سـطح شـهر به راحتی انجام گیـرد. مکانهایی همچون کتاب فروشـیها، کافی شاپها، سازمانهای عمومی مانند شهرداریها از جمله این مکانها هسـتند.
پیشـنهادهای دیگر اختصاص دادن بخشهایی از شهر تحت عناوینی همچـون دیـوار مهربانی، قفسـه مهربانی بـرای این کار اسـت. همچنین میتـوان فضاهای مشـخصی را تحـت عنـوان اشـتراک گـذاری کتـاب اختصـاص داد کـه در آن فرصـت آشـنایی اهـل کتاب بـا هم و مبادله کتابها و اطلاعاتشان فراهم شـود.
شـهرهای پیشـنهاد دهنده: برازجان- یزد- دزفول- مهاباد- صدرا- بجنورد- رامهرمز- ری- کاشان
کتاب بر سر سفره های نذری
از راه هـای ترویـج کتابخوانـی نزدیک کردن کتاب به مکان اجتماع مـردم و قرار دادن آن در وجوه و اشکال مختلف زندگی است. سفره های نذری جزو اعتقادات و سنتهای همیشـگی مردم اسـت که میتوان از این فرصت برای آشنایی با کتاب و تبلیغ کتابخوانی استفاده کرد.
همراه کردن غذای نذری با تراکت هایی که در آن معرفی کتاب، کتابخانه یا تکه هایی از متن یک کتاب قرار دارد از فعالیت های پیشـنهادی اسـت. مشـابه همین را میتوان در سـفره های نذری خانگی انجام داد. شهر پیشنهاددهنده: برازجان-کالله
جزیره کتاب
در تابستانها که مراجعه به استخرها زیاد است میتوان با ایجاد یک محفظه آکواریوم شـکل بـا شیشـه رنگـی که داخلش کتـاب یا جملات کتابخوانـی و معرفی کتاب اسـت توجـه مراجعان را بـه کتابخوانی جلب کرد. این طرح در سدها هم قابل اجرا است.
شهر پیشنهاددهنده: مهاباد
گذر کتاب
پیاده روی عمومی اختصـاص دادن یـک پیـاده رو یـا خیابـان شـهری به عنوان گـذر کتـاب، فرصتی برای خانواده ها فراهم میکند که ضمن پیاده روی و گردش شهری با کتاب در ارتباط باشند. ایـن گـذر میتوانـد در یکی از مناطق شـهری که فضای مناسـبی دارد انتخاب شـود و در آن مکانهایی برای تعبیه کتاب پیشبینی شـود یا در روزهای خاصی برنامه های متنوعی مثل نمایشـگاه کتاب، مسابقه و جشـنواره برگزار گردد.
در طول مسـیر بنرها و تابلوهایی با شـعارهای ترویج کتابخوانی یا تکه هایی از رمان های معروف قرار داده شـود و روزهایی برای راهپیمایی دسـته جمعی مردم در نظر گرفته و از رسـانه های عمومی اطلاع رسانی شود.
شهرهای پیشنهاددهنده: ری- بم- خرم آباد- شیراز- مهاباد- سبزوار- یزد- کاشان
جمعه بازار کتاب
در همه شـهرها معمـولا یکـی از روزهای هفته به عنوان روز بازار مشـخص شـده اسـت. در شـهرهای بـزرگ جمعـه بازارها فرصتی بـرای مبادله افرادی اسـت که در سـاز و کار رسـمی خریـد و فروش نیسـتند. بـا اختصاص دادن بخشـی از ایـن بازارها یـا تعریف روز مشـخصی تحت عنوان بازار کتاب میتوان فرصتی برای شـهروندان عادی فراهم کرد تا بـه فـروش یا اشـتراک کتابهای خـود بپردازنـد.
از این طریق هم کتابهای دسـت دوم و بالاسـتفاده با قیمت ارزان و مناسـب به دسـت علاقه مندان میرسـد و هم فضای مناسبی بـرای خریـد و فروش کتاب ایجـاد میگردد.
شهرهای پیشنهاد دهنده: ری- شهرکرد- مهاباد- کنگان- دزفول
پذیرایی کتاب
جشـنها و مهمانی هـای خانگـی یا عمومی مکان مناسـبی بـرای ترویج مطالعه هسـتند. طرح هایـی مرتبـط بـا ایـن فضـا میتوانـد مهمانـان را تحـت تاثیـر قـرار دهـد. طرح هایی همچـون تهیـه کردن کتابچه هایی که در آن جملات کتابها یا معرفی کتاب باشـد و در وقـت پذیرایی به مهمانان هدیه شـود یا پذیرایی با غذاهـا و خوراک هایی که در کتابها معرفـی شـده اند و معرفـی آن کتـاب که علاقه مندان که بتواننـد آن را تهیه کنند.
شهر پیشنهاد دهنده: شهرکرد
خودپرداز کتاب
در این طرح دسـتگاه هایی پیشـنهاد شـده اند که با کشـیدن کارت یا دریافت مبلغ کمی بتواننـد یـک داسـتان کوتـاه را تحویـل بدهنـد. ایـن دسـتگاهها را میتـوان در مکانهای عمومی انتظار یا تفریحی قرار داد و جذابیت و تنوع کارشان باعث جلب توجه و استفاده مراجعان خواهد شـد.
در نمونه دیگری پیشـنهاد شـد که در خودپردازها بخشـی پیشبینی شود که با دریافت وجـه کتاب صوتـی و الکترونیکی در اختیار قرار بدهند.
شهرهای پیشنهاد دهنده: شهرکرد- قزوین
کتاب شارژ موبایل
ایـن روزهـا کـه اسـتفاده از موبایـل فراگیـر شـده اسـت شـارژ ایـن دسـتگاه ها یکـی از احتیاجـات روزمـره اسـت کـه در بسـیاری از مکانهـای عمومـی بـرای تکریـم و راحتی مراجعـان دسـتگاههای رایـگان شـارژ یا اسـتفاده از بـرق وجـود دارد. میتـوان این مکان را بـه شـکل یـک کتاب ایسـتاده طراحی کـرد تا به صورت غیرمسـتقیم در ذهن اسـتفاده کنندگان تاثیرگذار باشـد. دستگاه های شـارژ به شکل کتاب قابل استفاده در ترمینال های مسـافرتی هستند.
شهر پیشنهاد دهنده :شهرکرد
اعتکاف کتابخوانی
مراسـم اعتـکاف را میتـوان بـا محوریـت کتـاب برگـزار کـرد به این شـکل کـه افراد داوطلـب در حسـینیه ها حضور پیـدا کرده و ضمن آموزش شـیوه صحیح مطالعه، در کنار عبـادت به مطالعـه بپردازند.
شهر پیشنهاد دهنده: صدرا
کام شیرین کتاب
چـاپ جملات تاکیـدی درباره مطالعـه یا تکه هایی از کتـاب بر روی بسـته بندی های مـواد غذایـی مثل خرما پیشـنهاد دیگری بـرای توجه مردم در زندگـی و مصارف روزمره به کتاب اسـت.
شهر پیشنهاد دهنده: برازجان
خبرنگار کتاب شهر
از نیـروی دانـش آمـوزان میتـوان بـرای جمـع آوری اطلاعـات درخصـوص کتـاب کمـک گرفـت. دانـش آمـوزان علاقه منـد میتوانند بـا هماهنگی و نصـب کارت به در منـازل برونـد و نظرسـنجی درباره علائق مخاطبان و نیازشـان فراهم کنـد. این کار ضمن ایجاد بانک اطلاعاتی و نظر سـنجی از جامعه، خود دانش آموزان را نیز با فضای کتاب بیشتر آشـنا میکند.
شهر پیشنهاد دهنده: ری، اهواز، نیشابور، بوشهر، کاشان
