عرضه پتروشیمی جم در بورس سال گذشته حدود ۳۰ درصدی افزایش یافته است. اما به نظر می رسد که این افزایش عرضه بیش از اینکه به نفع صنایع پایین دست داخلی باشد، منافع عده‌ای سودجو و البته تولیدکنندگان ترک را تامین کرده است. مدیر بازاریابی و فروش پتروشیمی جم که معتقد است حدود ۵۰ درصد تقاضایی که در بورس وجود دارد غیر واقعی است، در توضیح گفته های خود می گوید: هم اکنون قیمت محصول در بازار داخلی ۶۰ درصد تا ۷۰ درصد با احتساب نرخ تسعیر ارز، ارزان تر از بازار صادراتی است. هیچ تولید کننده ای نمی تواند از تولید خود چنین سودی را کسب کند، به همین دلیل ترجیح می دهد که محصولاتی که از بورس به قیمت یارانه ای خریداری کرده را به کشورهای منطقه قاچاق کند.

او در حالی که تاکید می کند که اگر قرار است یارانه ای در کشور پرداخت شود، این یارانه باید به دست تولیدکننده واقعی برسد نه دلال بازار، راهکارهایی هم برای کاهش سودجویی ها ارائه داده که در متن گفتگو به آن اشاره شده است.

مدیر بازاریابی و فروش پتروشیمی جم همچنین در بخش دیگری از گفته ها خود همچنین از تنوع بخشی به بازارهای صادراتی این واحد پتروشیمی خبر داد و گفت: پتروشیمی جم هم اکنون محصولات خود را به ۳۱ کشور جهان صادر می کند. جالب است که بدانید سال گذشته از ۶۷۰ هزار تن محصول فروخته شده حدود ۳۷۰ هزار تن آن صادر شده است.

متن کامل گفتگوی بازار با سعید شیردل مدیر بازاریابی و فروش پتروشیمی جم را در ادامه می خوانید:

بخش اعظمی از ارز مورد نیاز کشور توسط واحدهای پتروشیمی تامین می شود. با توجه به اهمیت صادرات، لطفا بفرمایید که سال گذشته این واحد پتروشیمی چقدر صادرات داشته و برای امسال چه پیش بینی دارید؟

سال گذشته از ۶۷۰ هزار تن محصول پلیمری تولیدی توسط پتروشیمی جم حدود ۳۷۰هزار تن آن صادر شده است. از این مقدار محصول ۳۴ درصد آن به مقصد بازار چین و حدود ۲۰ درصد هم به بازار هند صادر شده است. کشورهای CIS و ترکیه و اروپا هم سهم حدود ۴۶ درصدی از صادرات ما داشتند. جالب است که بدانید پتروشیمی جم هم اکنون به ۳۱ کشور دنیا صادرات دارد. در واقع سال ۱۴۰۱ بخش بیشتری از تولیدات ما در بازارهای صادراتی عرضه شد.

*شرکت پتروشیمی جم هم اکنون چه مقدار محصول در بورس عرضه می کند؟

پتروشیمی جم کف عرضه تعیین شده برای بورس را رعایت می کنند. بر اساس آنچه تعیین شده هر هفته باید حدود ۷۵۰۰ تن در بورس عرضه کنیم؛ این میزان تولید تقریبا معادل ۵۰ درصد ظرفیت تولید بخش پلیمری این پتروشیمی است. مقایسه آمارها نشان می دهد مقدار عرضه ما نسبت به سال گذشته حدود ۳۰ درصد افزایش یافته است.

*برای امسال چه هدف گذاری صورت گرفته است؟ با توجه به نیاز بازار آیا برنامه ای برای افزایش عرضه محصولات خود در بورس دارید؟

هم اکنون با تفاوت نرخ ارز مواجه هستیم؛ طوری که نرخ تسعیر محصولاتی که در بازار داخل عرضه می شوند، ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان تعیین شده، حال آنکه نرخ تسعیر بازارهای صادراتی بر اساس نرخ ارز بازار دوم تعیین شده است. این مساله باعث افزایش جذابیت بازارهای صادراتی و ایجاد رقابت در شرکت های برای کسب سهم بیشتری از بازارهای صادراتی شده است. البته شرکت صنایع ملی پتروشیمی متناسب با نیاز بازار برای ما تعهدی را ایجاد کرده و شرکت پتروشیمی جم هم متناسب با این تعهدات مقدار عرضه خود را مشخص می کند.

اما متاسفانه باید اشاره کنم که بخش اعظمی از محصولات پتروشیمی که در بورس عرضه می شوند به دست صنایع پایین دست نرسیده و به صورت قاچاق از کشور خارج می شود که دلیل آن هم تفاوت قیمت تسعیر ارز بازار داخلی، بازار دوم و بازار آزاد است.

*تعیین قیمت تسعیر ارز ۲۸۵۰۰ تومان برای عرضه محصولات در بورس تا چه اندازه سودآوری واحدهای پتروشیمی را تحت شعاع قرار داده است؟ این تصمیم چه تبعاتی را می تواند برای تولید پتروشیمی ها داشته باشد؟

برای پاسخ به این سوال باید ابعاد فنی این تصمیم را هم در نظر گرفت. در واقع باید مشخص شود که خوراک واحدهای پتروشیمی چه سهمی در بهای تمام شده این مجتمع ها دارد؛ چرا که خوراک این واحدها هم بر مبنای بهای ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان تعیین می شود. هرچه سهم خوراک در بهای تمام شده محصول تولیدی بیشتر باشد، قیمت گذاری محصول هم باید بر مبنای همین نرخ صورت گیرد هرچه این سهم کمتر شود باید نرخ تسعیر به قیمت بازار دوم نزدیک تر باشد. البته نباید فراموش کرد که نرخ ارز بازار دوم هم به نوعی تعدیل کننده بوده و تفاوتی زیادی با قیمت بازار آزاد دارد.

اما جدای از همه این تفاسیر باید اشاره کنم که بعد از سال ۹۷ که شاهد نوسانات نرخ ارز بودیم، تا حالا تقاضای بازار بیش از ۴۰۰ درصد رشد کرده حال آنکه این رشد در صنایع پایین دست مشاهده نمی شود. اما مقدار عرضه ها بیشتر شده و تعداد شرکت های صوری افزایش یافته است.

هم اکنون تفاوت بین قیمت محصول در بازار داخلی و بازار صادراتی ۶۰ درصد تا ۷۰ درصد با احتساب نرخ تسعیر ارز است، هیچ تولیدی چنین سودی را نمی تواند ایجاد کند به همین دلیل برخی از تولیدکننده ها ترجیح می دهند که تولید نکرده و محصولاتی که از بورس خریداری کرده اند را به کشورهای همسایه قاچاق کنند. این رویه نادرست چالش های متعددی برای شرکت های بزرگ تولید کننده ایجاد کرده است.

*راهکار پیشنهادی شما برای حل این مشکل و حذف تقاضای غیر واقعی در بازار چیست؟

عرضه ها باید به صورت کنترل شده وارد بازار شود. از طرفی باید شرکت های خریدار بورس راستی آزمایی شده و به سمت قرارداد بلند مدت با تولیدکنندگان حرکت کنیم. ضمن اینکه باید نظارت ها روی تولید کنندگان هم افزایش یابد. اگر هم قرار است یارانه ای پرداخت شود این یارانه باید به دست تولید کننده واقعی برسد، نه دلال بازار.

*به نظر شما چقدر از نیاز و تقاضای موجود در بازار محصولات جم غیر واقعی است؟

بالای ۵۰ درصد تقاضای موجود در بازار غیر واقعی است. منظور من از غیر واقعی بودن این است که خریدار به جای اینکه محصول خریداری شده از بورس را در صنایع پایین دست استفاده کند، آن را به کشورهای همسایه قاچاق می کند. جالب است که بدانید فروش و عرضه ما در بازاری همچون ترکیه که از نظر صنایع پایین دست خیلی بهتر از ماست، بسیار پایین است. ، دلیلش هم این است که خریداران غیر واقعی که مواد پتروشیمی را به قیمت یارانه ای از بورس خریداری کرده اند، این محصولات را با قیمت ارزانی در بازار این کشورها عرضه می کنند و در عمل تقاضا برای محصولات ما که قیمت های بالاتری دارند، کاهش پیدا می کند. در واقع ما با این روش به دنبال دادن رانت و امتیازات ویژه به دلال ها هستیم.

*جنگ روسیه و اوکراین و افزایش حجم صادرات مسکو در بازار شرق آیا مشکلی در بازارهای صادراتی شما ایجاد کرده است؟

در صنعت پتروشیمی معمولا اینگونه است که بین ۷۵ تا ۸۰ درصد محصولات به بازار چین صادر می شود. اما ما از اواخر سال ۹۹ بر اساس گزارش های دریافتی شروع به خروج از بازار چین و تنوع بخشی به بازارهای صادراتی خود کردیم. در سال ۱۴۰۰ سهم چین از بازارهای صادراتی ما از ۸۰ درصد به حدود ۵۰ درصد رسید و این عدد در سال گذشته به حدود ۳۰ درصد رسید. در واقع ما برای کاهش ریسک ها و البته افزایش درآمدهای صادراتی خود سعی بر گسترش بازارهای صادراتی و حضور در بازارهای جدید هستیم.

البته این جنگ معضل دیگری هم برای ما ایجاد کرده بود و آن ارزان فروشی محصولات روسیه در کشورهایی دیگری همچون ترکیه و سایر کشورهای منطقه بود. ارزان فروشی روس ها عملا قدرت رقابت را از تولیدکنندگان ایرانی گرفته بود. اما بعد از مدتی آنها هم به ساز و کار بازار آشنا شده و دست از ارزان فروشی برداشتند. ضمن اینکه به دلیل طولانی بودن مسیر حمل بار از مسکو بسیاری از کشورهای منطقه ترجیح می دهند که از ما خریداری کنند چرا که ما تولیدکننده در دسترس تری نسبت به روس ها بوده و این یک مزیت خوب برای ما محسوب می شود.