اقتصاد چرخشی؛ کلید تاب‌آوری اقتصادی و توسعه پایدار در صنعت فولاد

به گزارش تجارت گردان ، دکتر فرهاد خزائلی، مدیرعامل شرکت ایده‌پردازان صنعت فولاد جنوب، در حاشیه ششمین جشنواره و نمایشگاه ملی فولاد ایران، اظهار داشت: شرکت ایده‌پردازان که از زیرمجموعه‌های شرکت فولاد خوزستان است، با داشتن حدود سه هزار نفر پرسنل، یکی از بزرگ‌ترین مجموعه‌های فولاد خوزستان از نظر تعداد نیروی انسانی محسوب می‌شود.

وی افزود: این شرکت در حوزه‌های مختلف خدمات فولاد خوزستان فعالیت می‌کند و پروژه‌های متنوعی را اجرا می‌نماید. از جمله این پروژه‌ها می‌توان به اجرای پروژه سی‌بی‌اس‌آی اشاره کرد که برآورد اولیه هزینه آن بالغ بر ۲۶ میلیون دلار است.

خزائلی خاطرنشان کرد: شرکت ایده‌پردازان صنعت فولاد جنوب با بهره‌گیری از نیروی انسانی مجرب و متخصص، همواره در تلاش است تا سهمی مؤثر در توسعه صنعت فولاد کشور ایفا کند.

اقتصاد چرخشی فرصتی برای ایجاد منفعت سازمانی و اجتماعی

خزائلی، به تشریح مفهوم اقتصاد چرخشی و اهمیت آن برای سازمان‌ها و جامعه پرداخت و گفت: ما باید درک درستی از اقتصاد چرخشی پیدا کنیم و ببینیم در کجای این اقتصاد قرار داریم. همچنین باید بررسی کنیم که چگونه می‌توانیم از این رویکرد برای ایجاد منفعت هم برای سازمان خود و هم برای جامعه استفاده کنیم.

او در ادامه به تعریف طراحی محصول در اقتصاد چرخشی اشاره کرد و افزود: در این اقتصاد، هدف تولید محصولاتی است که مدولار، متنوع، قابل اصلاح و بازیافت‌پذیر باشند. این محصولات نباید تک‌بعدی و محدود به یک بار استفاده باشند، بلکه باید به گونه‌ای طراحی شوند که پس از مصرف، قابلیت بازگشت به چرخه تولید را داشته باشند و از بین نروند.

وی تأکید کرد: اقتصاد چرخشی نه تنها به حفظ منابع طبیعی و کاهش ضایعات کمک می‌کند، بلکه فرصت‌های جدیدی برای سازمان‌ها ایجاد می‌کند تا با کاهش هزینه‌ها و افزایش بهره‌وری، به سودآوری بیشتری دست یابند. از سوی دیگر، این رویکرد به بهبود کیفیت زندگی جامعه و کاهش آلودگی محیط زیست نیز منجر می‌شود.

مدیرعامل شرکت ایده‌پردازان صنعت فولاد جنوب خاطرنشان کرد: برای حرکت به سمت اقتصاد چرخشی، لازم است فرآیندهای تولید و مصرف خود را بازنگری کنیم و راه‌هایی برای هم‌سو شدن با این اصول پیدا کنیم. این امر نه تنها یک ضرورت محیط زیستی، بلکه یک فرصت اقتصادی است که می‌تواند به توسعه پایدار سازمان‌ها و جامعه کمک کند.

خزائلی، همچنین بر اهمیت مدیریت جامع‌نگر در فعالیت‌های سازمان‌ها تأکید کرد و گفت: ما باید به مدیریت جامع‌نگر در تمامی فعالیت‌های خود توجه ویژه‌ای داشته باشیم. این مدیریت شامل پشتیبانی از فرآیندها، تأمین مواد و متریال مناسب، و نحوه قرار دادن این مواد در چرخه تولید است. همچنین باید بررسی کنیم که چگونه می‌توانیم از این چرخه، بارها مواد را بازیابی و استفاده مجدد کنیم تا مصرف مواد اولیه و انرژی را به حداقل ممکن برسانیم.

دکتر فرهاد خزائلی، در تشریح تفاوت‌های اقتصاد چرخشی و اقتصاد خطی، گفت: اقتصاد چرخشی با یک رویکرد کاملاً متفاوت از اقتصاد خطی عمل می‌کند. اولین و مهم‌ترین تفاوت، تغییر مسئولیت مصرف‌کننده است. در اقتصاد چرخشی، مصرف‌کننده به گونه‌ای درگیر می‌شود که باید خود را بخشی از این چرخه بداند و مسئولیت‌پذیری بیشتری در قبال منابع و محیط زیست داشته باشد. 

وی افزود: مصرف‌کننده باید یاد بگیرد که از بازیافت به عنوان یک راه‌حل اساسی استفاده کند. همچنین هنگام خرید محصولات، به دنبال محصولاتی باشد که قابلیت تعمیر، بهینه‌سازی و استفاده چندباره را داشته باشند. این تغییر نگرش، یکی از پایه‌های اصلی اقتصاد چرخشی است که در اقتصاد خطی وجود ندارد.

خزائلی ادامه داد: در اقتصاد خطی، منابع استخراج می‌شوند، محصولات تولید و مصرف می‌شوند و در نهایت به عنوان زباله دور ریخته می‌شوند. این رویکرد نه تنها باعث هدررفت منابع می‌شود، بلکه تأثیرات منفی زیادی بر محیط زیست می‌گذارد. اما در اقتصاد چرخشی، هدف این است که منابع به طور مداوم در چرخه تولید و مصرف قرار گیرند و ضایعات به حداقل برسد.

مدیرعامل شرکت ایده‌پردازان صنعت فولاد جنوب به تفاوت دیگر این دو اقتصاد اشاره کرد و گفت: یکی دیگر از تفاوت‌های کلیدی، “تاب‌آوری اقتصادی” است. اقتصاد چرخشی به دلیل استفاده بهینه از منابع و کاهش وابستگی به مواد اولیه جدید، تاب‌آوری بیشتری در برابر بحران‌های اقتصادی و محیط زیستی دارد. این در حالی است که اقتصاد خطی به دلیل مصرف بی‌رویه منابع، آسیب‌پذیری بیشتری در برابر این بحران‌ها نشان می‌دهد. 

وی در ادامه تأکید کرد: ما باید به سمت اقتصاد چرخشی حرکت کنیم تا نه تنها به حفظ محیط زیست کمک کنیم، بلکه تاب‌آوری اقتصادی خود را نیز افزایش دهیم. این تغییر نیازمند همکاری تمامی بخش‌های جامعه، از تولیدکنندگان تا مصرف‌کنندگان، است تا بتوانیم به توسعه پایدار دست یابیم.

اهمیت اقتصاد چرخشی در پایداری، آموزش و کاهش اثرات زیست‌محیطی

وی به اهمیت اقتصاد چرخشی در پایداری اشاره کرد و گفت: اهمیت اقتصاد چرخشی به دو موضوع کلیدی برمی‌گردد: اول “مشارکت عمومی و آموزش”. اگر بخواهیم اقتصاد چرخشی داشته باشیم، ابتدا باید آموزش ببینیم. باید به فرزندانمان یاد بدهیم که هیچ چیز زباله نیست. باید بدانیم که منابع انرژی محدود هستند و نمی‌توانیم تنها مصرف‌کننده باشیم، بلکه خودمان نیز می‌توانیم به عنوان تولیدکننده عمل کنیم و مواد اولیه را به چرخه بازگردانیم.

خزائلی افزود: دومین موضوع، “کاهش اثرات زیست‌محیطی” است. امروز حتی بارش یک باران ساده می‌تواند هوای پاک را به روستاها هدیه کند. اما اگر همچنان به اقتصاد خطی وابسته باشیم، این هوای پاک را از دست خواهیم داد و حتی باران هم ممکن است به باران اسیدی و خطرناک تبدیل شود. اقتصاد چرخشی با حذف تکرار مصرف و تکرار آلودگی، هدفش کاهش فضای آلاینده و افزایش امید به آینده جامعه بشری است.

وی در ادامه تأکید کرد: اقتصاد چرخشی نه تنها به حفظ محیط زیست کمک می‌کند، بلکه با افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌ها، به سازمان‌ها و جامعه نیز منفعت می‌رساند. این رویکرد نیازمند تغییر نگرش و همکاری همه‌جانبه است تا بتوانیم به سمت توسعه پایدار حرکت کنیم.

ضرورت بهینه‌سازی چرخه حیات منابع و مزایای اقتصاد چرخشی

مدیرعامل شرکت ایده‌پردازان صنعت فولاد جنوب، به ضرورت بهینه‌سازی چرخه حیات منابع و مزایای اقتصاد چرخشی اشاره کرد و گفت: منابع ما محدود هستند. با رشد جمعیت و تغییرات جامعه، مصرف منابع به شدت افزایش یافته و به نقطه‌ای رسیده‌ایم که اگر فکری برای آینده نکنیم، ممکن است دیگر منبعی برای مصرف باقی نماند. این نگرانی‌ها باید ما را به سمت چاره‌اندیشی برای آینده فرزندانمان سوق دهد. 

وی افزود: یکی از مزایای کلیدی اقتصاد چرخشی، کنترل آلاینده‌های محیطی است. اگر اقتصاد چرخشی به طور کامل پیاده‌سازی شود، می‌توانیم حدود ۷۰ درصد از آلاینده‌ها را کنترل کنیم. این رقم بسیار بزرگی است، به‌ویژه زمانی که بدانیم حتی افزایش نیم درجه‌ای دمای جهان می‌تواند بسیاری از گونه‌های زیستی که برای زندگی ما حیاتی هستند را از بین ببرد. بنابراین، باید به سمت راه‌حل‌های جدید برویم، زیرا روش‌های گذشته دیگر پاسخگو نیستند.

خزائلی در ادامه به مدل کسب‌وکار و پیامدهای اقتصادی اقتصاد چرخشی پرداخت و گفت: اگر اقتصاد چرخشی را پیاده‌سازی کنیم، چه اثراتی خواهد داشت؟ اولاً، این اقتصاد مبتنی بر جامعه‌گرایی است. فرمول آن بسیار ساده است: یک بار منبعی را می‌گیریم، تولید می‌کنیم، استفاده می‌کنیم، دوباره استفاده می‌کنیم و این چرخه را تا جایی ادامه می‌دهیم که دیگر نتوانیم از آن منبع استفاده کنیم. اما حتی در این مرحله نیز آن را دور نمی‌اندازیم؛ بلکه تعمیر می‌کنیم یا تغییر می‌دهیم. اگر بعد از تعمیر هم نتوانستیم از آن استفاده کنیم، آن را بازیافت می‌کنیم. این یک دایره بسته است که همواره ادامه خواهد داشت تا جایی که دیگر موجودیتی از آن منبع باقی نماند.

وی تأکید کرد: این رویکرد جامع‌نگر به ما کمک می‌کند تا از منابع بهینه‌تر استفاده کنیم و ضایعات را به حداقل برسانیم. در اقتصاد چرخشی، هیچ چیزی به طور کامل حذف نمی‌شود، بلکه همواره در چرخه‌ای از تولید، استفاده، تعمیر و بازیافت قرار می‌گیرد. این نه تنها به حفظ محیط زیست کمک می‌کند، بلکه باعث کاهش هزینه‌ها و افزایش بهره‌وری نیز می‌شود.

خزائلی گفت: اقتصاد چرخشی یک ضرورت برای آینده است. اگر بخواهیم به توسعه پایدار دست یابیم و آینده‌ای امن برای نسل‌های بعدی ایجاد کنیم، باید این رویکرد را در تمامی بخش‌های اقتصادی و اجتماعی خود پیاده‌سازی کنیم. این تغییر نیازمند همکاری همه‌جانبه و تغییر نگرش در سطح فردی، سازمانی و جامعه است.

او در ادامه گفت: اقتصاد چرخشی مزایای متعددی دارد که یکی از مهم‌ترین آن‌ها “کاهش هزینه‌ها” است. با پیاده‌سازی این رویکرد، سازمان‌ها می‌توانند هزینه‌های تولید خود را به طور چشمگیری کاهش دهند. 

اقتصاد چرخشی، ثبات اقتصادی بلندمدت و چالش‌های پیش‌رو

وی در ادامه سخنان خود به مزایای بلندمدت اقتصاد چرخشی و چالش‌های پیش‌روی آن اشاره کرد و گفت: اقتصاد چرخشی نه تنها باعث کاهش هزینه‌ها می‌شود، بلکه “ثبات اقتصادی بلندمدت” را نیز به همراه دارد. در این رویکرد، بنگاه‌های اقتصادی دیگر مجبور نیستند تنها بر تولید یک محصول خاص تمرکز کنند، بلکه می‌توانند با استفاده از منابع موجود و بازیافت آن‌ها، سودآوری خود را افزایش دهند. این موضوع به آن‌ها اطمینان می‌دهد که همیشه منبعی برای تولید وجود دارد، حتی اگر آن منبع، زباله یا پسماند باشد. این یعنی یک اقتصاد پایدار و بلندمدت. 

وی افزود: اما چالش‌هایی نیز در مسیر انتقال به اقتصاد چرخشی وجود دارد. یکی از این چالش‌ها، “همکاری سیستماتیک” بین تمامی بخش‌هاست. تولیدکنندگان، توزیع‌کنندگان، مصرف‌کنندگان و سیستم‌های بالادستی باید با هم همکاری کنند تا این رویکرد به درستی پیاده‌سازی شود. همچنین، سرمایه‌گذاری در فناوری‌های جدید نیز ضروری است. این سرمایه‌گذاری‌ها ممکن است هزینه‌بر باشد، اما در بلندمدت، منافع آن بسیار بیشتر از هزینه‌های اولیه خواهد بود.

خزائلی به مقاومت سازمانی در برابر تغییر نیز اشاره کرد و گفت: ما سال‌ها با اقتصاد خطی زندگی کرده‌ایم و عادت کرده‌ایم که فقط مصرف کنیم. تغییر این نگرش و حرکت به سمت اقتصاد چرخشی نیازمند آموزش و ایجاد انگیزه است. این تغییر، مقاومت‌هایی را به همراه دارد، اما با مطالعه موردی شرکت‌های موفق، می‌توانیم الگوهای مناسبی برای پیاده‌سازی این رویکرد پیدا کنیم. 

نقش دولت در اقتصاد چرخشی

وی به نقش دولت در تسهیل اقتصاد چرخشی اشاره کرد و گفت: دولت‌ها می‌توانند با وضع قوانین حمایتی، شرکت‌ها را به سمت پایدار بودن سوق دهند. همچنین، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های چرخشی و آموزش عمومی می‌تواند به گسترش این رویکرد کمک کند. 

اقتصاد چرخشی در صنعت فولاد

وی به فعالیت‌های شرکت ایده‌پردازان صنعت فولاد جنوب در حوزه اقتصاد چرخشی اشاره کرد و گفت: ما در صنعت فولاد نیز می‌توانیم با تولید محصولات جدید از پسماندها، استفاده از قراضه‌ها به عنوان مواد اولیه، سرمایه‌گذاری در فناوری‌های دیجیتال و کاهش مصرف انرژی، به اقتصاد چرخشی کمک کنیم. به‌عنوان مثال، با بازیابی انرژی‌های اتلاف‌شده در فرآیندها و استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر، می‌توانیم به سمت فولاد سبز حرکت کنیم.

نقش قراضه در تولید فولاد سبز و همکاری با دیگر شرکت‌ها

مدیرعامل شرکت ایده‌پردازان صنعت فولاد جنوب، در ادامه به نقش قراضه در صنعت فولاد اشاره کرد و گفت: شرکت ایده‌پردازان از سال ۱۳۹۸ وارد بازار قراضه شد. بازار قراضه به عنوان یکی از مواد خام مهم در صنعت فولاد محسوب می‌شود، زیرا هم در فرآیند تولید ذوب مورد نیاز است و هم به کاهش مصرف انرژی کمک می‌کند. علاوه بر این، استفاده از قراضه باعث کاهش انتشار CO2 می‌شود و به تولید فولاد سبز منجر می‌شود. 

وی افزود: از نظر اقتصادی، ممکن است استفاده از قراضه در برخی مقاطع زمانی سربه‌سر یا حتی دارای ضرر باشد، اما از نظر فنی و اثرات اجتماعی، این فعالیت بسیار ارزشمند است. کاهش آلودگی محیط زیست و کمک به تولید پایدار، منافعی هستند که فراتر از اعداد و ارقام مالی قرار می‌گیرند. برای مجموعه فولاد خوزستان و شرکت ایده‌پردازان، این فعالیت‌ها منافع قابل توجهی داشته است که گزارشات آن در کدال دسترس است. 

همکاری با دیگر شرکت‌ها

خزائلی به سوالی درباره همکاری با دیگر شرکت‌ها پاسخ داد و گفت: در گذشته، هدف‌گذاری ما فقط  شرکت فولاد خوزستان متمرکز بود. اما از سال گذشته، ما آمادگی داریم تا با هر شرکتی همکاری کنیم. این همکاری می‌تواند شامل ارائه مشاوره در زمینه بازیافت و ارزش‌افزایی مواد، طراحی پلت‌فرم‌های مناسب برای بازیافت، و اجرای پروژه‌های مرتبط با اقتصاد چرخشی باشد. ما دانش، تجربه و ارتباطات لازم را در این زمینه داریم و آماده‌ایم تا این دانش را در اختیار دیگران قرار دهیم.

وی تأکید کرد: هدف نهایی ما این است که اقتصاد چرخشی را در سراسر کشور گسترش دهیم. این کار نه تنها به کاهش آلودگی محیط زیست کمک می‌کند، بلکه باعث ایجاد ارزش افزوده و توسعه پایدار در صنعت فولاد و دیگر بخش‌ها می‌شود.