اگر اقتصاد ایران، بازار محور نشود همچنان درگیر فساد و ناکارایی‌ها خواهیم بود/ به ما ناسزا گفتند اما بیشترین عامل نوسانات ‏‏بورس، نوسانات اقتصاد ایران از جمله قیمت دلار بود

به گزارش تجارت گردان به نقل از ستاد خبری دومین همایش و نمایشگاه حمایت از ساخت داخل در صنعت پتروشیمی، پنل تخصصی نقش بازار سرمایه ‏‏در توسعه صنعت پتروشیمی به ریاست جواد عشقی‌نژاد مدیرعامل مدبران اقتصاد و نائب رئیس هیئت‌مدیره بورس تهران و با ‏‏حضور رئیس شرکت اوراق بهادار تهران و چند تن از مدیران عامل شرکت‌های تأمین سرمایه و فعالان این بازار برگزار شد.‏
سعید اسلامی بیدگلی با عنوان اولین سخنران گفت: در ابتدا می‌خواهم به این سؤال که مرتب در فضای رسانه‌ای و سمینارهای ‏‏کشور مطرح می‌شود که چرا اقتصاد ما می‌خواهد از بانک محوری به سمت بازار محوری حرکت کند پاسخ دهم.‏
وی افزود: ما در دنیا اقتصادهای داریم که بانک محور هستند و موفق از جمله آلمان و ژاپن و در دنیا کشورهایی هم داریم که ‏‏بازار محور هستند و موفق، مانند کشورهای آنگلوساکسون. آنچه در اقتصاد ایران، بعد از انقلاب رخ داد این بود که تأمین مالی ‏‏پروژه‌های بزرگ بودجه محور شد و در شرایطی که اقتصاد ایران وابسته به نفت بود و هزینه کرد از بودجه وابسته به درآمدهای ‏‏نفتی بود، به دلیل جایگاه نه‌چندان مطلوب ایران در عرصه‌های بین‌الملل و چالش‌های سیاسی که با آن روبرو بودیم، درآمد نفتی ‏‏کشور نوسانات زیادی داشت که این نوسانات تأثیر مستقیمی بر بودجه و کم‌وزیاد شدن هزینه‌ها می‌گذاشت.‏
دبیر کل کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران، تصریح کرد: از سوی دیگر تخصیص بودجه در کشور ما در یک فرآیند نادرست ‏‏شکل می‌گرفت و درنتیجه این تخصیص به‌شدت ناکارا بود. توان نمایندگان و بخش‌های دولت در هر منطقه‌ای که بیشتر بود، ‏‏بودجه‌ها را به سمت خود می‌کشید و یادگار این تخصیص بودجه انبوهی از پروژه‌های نیمه‌تمام و طرح‌های کاملاً ناکارآمد است.‏
اسلامی بیدگلی، سپس به ورود بانک‌ها به مبحث تأمین سرمایه اشاره کرد و گفت: نظام بانک محور نیاز به کنترل‌های بسیار بسیار ‏‏دقیق دارد، اگر این کنترل‌ها درست انجام نشود، عملاً آنجا هم این تخصیص‌ها غیر بهینه خواهد بود و اگر قرار باشد ما نتوانیم ‏‏سیستم بانکی و نظارتی درستی داشته باشیم، عملاً تنها نظام بازار محور است که می‌تواند بخشی از این بهینگی تخصیص را تأمین ‏‏کند و با توجه به فضای اقتصاد سیاسی ایران و غیر شفاف بودن بخش بزرگی از اقتصاد ایران، به نظر می‌رسد که تنها راه تأمین ‏‏منابع مالی که هدر رفت کمتری داشته باشد و به کارآیی نزدیک‌تر باشد تأمین منابع مالی از طریق بازار سرمایه است.‏

وی به حجم کوچک بازار سرمایه ایران پیش از این رشد اخیر اشاره کرد و ادامه داد: فرصتی که در دو سال اخیر برای بازار ‏‏سرمایه مهیا کرد موجب شد که به تأمین مالی از طریق سرمایه نگاه ویژه‌تری کنیم. مختصات اقتصاد ایران به گونه‌ای است که ‏‏اگر به سمت اقتصاد بازار محور نرود، همچنان درگیر فساد و ناکارایی‌ها خواهیم بود و نمی‌توانیم این مشکل را حل کنیم؛ بنابراین ‏‏عملاً اقتصاد کلان راهکار توسعه بازار سرمایه و تأمین مالی از طریق این بازار را پیش رو دارد. مزایای تأمین مالی از طریق ‏‏بازار سرمایه چه در بخش بدهی و چه در بخش سرمایه می‌شود منجر به شفاف شدن فضای تأمین مالی و نظم گرفتن ناشران و به ‏‏بیان دیگر اصلاح رفتار آن‌ها می‌شود. مثال واضح آن انتشار اسناد خزانه است، دولتی که به‌عنوان بدعهد در باز پس دادن بدهی‌ها ‏‏خود شهره بود بعد از انتشار اسناد خزانه روی بخشی از بدهی‌هایی که سال‌ها بود پرداخت نشده بود در حالی به این تعهد خود ‏‏عمل کرد که بخش زیادی از بازار معتقد بود دولت به این تعهد خود عمل نمی‌کند و اینگونه بود که آن دولت بدعهد برای ‏‏بدهی‌هایی که عمدتاً ناشی از وابستگی زیاد به منابع بودجه و نوسانات اقتصاد کلان بود، به‌طور مرتب و سروقت همه کوپن‌های ‏‏اسناد خزانه را داد.‏
عضو شورای عالی بورس از دیگر تحولات صورت گرفته در اقتصاد ایران بعد از حرکت به سمت بازار محور شدن با تغییر در ‏‏رویکرد دستوری بودن قیمت‌گذاری در حوزه‌های مختلف عنوان کرد و افزود: افزایش سرمایه‌ها و کاهش مشکلات اقتصاد کلان ‏‏ازجمله برداشته شدن بار بودجه و کاهش مشکلات فعلی شبکه بانکی که دو بار در طی یک دهه گذشته تا مرز ورشکستگی کامل ‏‏هم رفته از مهم‌ترین فواید توسعه بازار سرمایه است و اقتصاد کلان و سیاست‌گذاران باید به سمت توسعه بازار سرمایه گام ‏‏بردارند، اما در این توسعه یک موانع جدی وجود دارد.‏
اسلامی بیدگلی تصریح کرد: موانعی در سطح اقتصاد کلان برای جلوگیری از توسعه بازار سرمایه وجود دارد که مهم‌ترین آن، ‏‏نوسانات است. یعنی ما اقتصادی هستیم که نتوانستیم در چهار دهه گذشته یک ثبات نسبی در اقتصاد داشته باشیم، خیلی‌ها نسبت به ‏‏اتفاقاتی که بعد از مرداد در بازار سرمایه اتفاق افتاد انتقاد کردند و واکنش نشان دادند و ما هم به‌عنوان فعالان جدی‌تر بازار ‏‏سرمایه در پست‌های سیاست‌گذاری و مدیریتی هم آماج حملات و ناسزاها به‌ویژه در شبکه‌های اجتماعی قرار گرفتیم اما حقیقت این ‏‏است که تنها بخش کمی از این نوسانات، مربوط به حوزه سیاست‌گذاری بازار سرمایه است و مشکل جای دیگری است، ما در ‏‏حال صحبت درباره یک اقتصاد هستیم که در همین سال ۹۹ که به پایان آن نزدیک شدیم، دلار از حدود ۱۳ هزار تومان تا حدود ‏‏‏۳۴ هزار تومان صعود می‌کند و به حدود ۲۰ هزار تومان نزول می‌کند و شخص اول اجرایی کشور زمزمه دلار ۱۵ هزار تومان ‏‏را مطرح می‌کنیم و همین امروز دلار بین ۲۵ تا ۲۶ هزار تومان است. در چنین اقتصادی چه انتظاری دارید که بخش بازار ‏‏سرمایه بتواند بدون نوسان و با یک ثبات نسبی و حداقلی حرکت کند؟

چالش بعدی، بازار ‏ارز ‏دیجیتال است
وی تأکید کرد: مجموعه نوسانات در اقتصاد ایران بسیار بسیار زیاد است و این مانع توسعه بازار سرمایه است، از سوی دیگر ‏‏نگاه مردم به سرمایه‌گذاری‌های اقتصادی کوتاه‌مدت نگر است و برای توسعه و رشد بازار سرمایه ما نیاز به نگاه بلندمدت در ‏‏سرمایه‌گذاری داریم اما به‌هرحال وقتی مردم ما نگران تورم هستند و برای اینکه از تورم عقب نمانند مدام از این بازار به آن ‏‏بازار می‌روند تا از تورم جا نمانند شاهد چالش‌های جدی هستیم. امروز می‌بینیم که بازار ارز دیجیتال در حالی در کشور به سمت ‏‏رونق پیش می‌رود که ما معتقدیم اطلاعات و سواد بسیاری از مردم درباره بازار سرمایه کم است و حالا همین افراد به بازار ‏‏بسیار پیچیدهتر ارز دیجیتال رو آورده‌اند و البته نباید در کنار این موضوعات از سیاستگذاری‌های ضد بازار غافل شد چرا که ‏‏سازوکار اقتصاد ایران به‌شدت دولتی بوده و بنابراین بعضی از نهادها اساساً ضد بازار هستند و به دنبال قیمت‌گذاری در بازار ‏‏هستند تا پیروی از عرضه و تقاضا و مکانیسم بازار.‏

اسلامی بیدگلی با انتقاد از سواد مالی پایین بسیاری از مدیران بخش‌های مختلف در اقتصاد به‌ویژه در حوزه تأمین مالی از بازار ‏‏سرمایه، گفت: تا همین سه چهار سال پیش برای مایی که در بازار سرمایه به دنبال بازاریابی و تعریف ابزارهای مالی و استفاده ‏‏از آن‌ها بودیم با مدیرانی مواجه می‌شدیم که بعد از دو ساعت جلسه درباره روش‌های تأمین مالی از بازار سرمایه از ما می‌پرسیدند ‏‏از کجا می‌شود وام گرفت؟! چراکه این مدیران فقط بانک را می‌شناختند و حالا که شرایط در سال‌های اخیر برای تأمین مالی از ‏‏بازار سرمایه مساعدتر شده، بسیاری از شرکت‌ها ما به دلیل ساختارهای مالی نامناسب، نبود گزارش‌های مالی و شفاف و ساختار ‏‏معیوب مشکلات جدی برای تأمین سرمایه از این بازار دارند و حتی برای برخی از آن‌ها به دلیل همین مشکلات، انتشار بعضی ‏‏اوراق برای آن‌ها اساساً غیرممکن است.‏

دولت، انتشار اوراق بدهی برای شرکت‌ها را سخت کرده
عضو شورای عالی بورس، همچنین به انتقاد از کم بودن انتشار اوراق بدهی شرکت‌ها پرداخت و افزود: به این دلیل که دولت، ‏‏نیازهای بودجه‌ای دارد و فعلاً فضای بازار سرمایه را برای تأمین مالی مناسب می‌داند، مقرراتی وضع می‌کند که انتشارات اوراق ‏‏بدهی شرکت‌ها را سخت و مشکل می‌کند. از سوی دیگر نهادهای ما توسعه‌نیافته هستند، ما به‌صورت جدی با این موضوعات ‏‏مواجه هستیم که هم‌زمان با رشد بازار سرمایه، نهاد ناظر، اپلیکیشن‌ها، سامانه‌های معاملاتی و نهادهای مالی به آن سرعت توسعه ‏‏پیدا نکردند و این چالش بسیار بسیار جدی است.‏
وی با بیان اینکه «بروکراسی در بازار سرمایه آزاردهنده است»، اظهار داشت: به دلیل همین بروکراسی، شرکت‌های بزرگ ‏‏راحت‌تر می‌توانند از طریق سیستم بانکی تأمین مالی بکند به این صورت که مسیر تأمین مالی شرکت‌های بزرگ از بانک‌ها از ‏‏یک اتوبان چهاربانده چراغانی شده می‌گذرد و تأمین مالی این شرکت‌ها از بازار سرمایه از کوچه پس کوچه‌های پر از دست‌انداز ‏‏می‌گذرد و بنابراین شرکت‌ها ترجیح می‌دهند به سراغ تأمین مالی از بازار سرمایه نروند.‏

اگر نتوانیم نوسانات را کنترل کنیم، توسعه بازار ‏سرمایه ‏به معنای واقعی دشوار می‌شود
اسلامی بیدگلی با تأکید بر اینکه اگر نتوانیم نوسانات را کنترل کنیم و ثبات را به اقتصاد کلان بازگردانیم، توسعه بازار سرمایه به ‏‏معنای واقعی خودش دشوار خواهد بود و حتماً با چالش‌هایی مواجه خواهیم بود، اظهار داشت: البته در ذات بازارها این بحران‌ها ‏‏وجود دارد و شبیه بشکه‌ای است که در جداره آن سوراخ‌هایی وجود دارد اما تا زمانی که سطح آب در این بشکه بالا نیامده، آبی ‏‏از سوراخ‌ها خارج نمی‌شود و این مشکلات عیان نمی‌شود، بنابراین تا وقتی بازار توسعه‌نیافته است، اساساً خیلی از مشکلات را ‏‏نداریم و حالا که این مشکلات پیدا شد باید به فکر رفع آن باشیم وگرنه مشکلات جدی به وجود خواهد آمد.‏

بازار سرمایه ایران برای تسهیل تأمین مالی شرکت‌ها بزرگ به‌شدت به کریدور سبز نیاز ‏دارد
دبیر کل کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران سپس به حضور شرکت‌های بزرگ در بازار سرمایه اشاره کرد و افزود: شرکت‌های ‏‏پتروشیمی عمدتاً از شرکت‌های بزرگ بازار به شمار می‌روند و برای تأمین مالی از بازار سرمایه مشکلات زیادی ناشی از ‏‏بوروکراسی پیش رو دارند که معتقدم برای رفع بخشی از این مشکلات باید یک کریدور سبز برای شرکت‌های بزرگ ایجاد شود. ‏‏کریدور سبز به معنای چشم‌پوشی از قوانین و مقررات نیست بلکه به این معناست که مثلاً تأمین سرمایه بیش از دو هزار میلیارد ‏‏تومان در آن کمیته بررسی شود و هیئت پذیرش بر اساس این روند، نه سه هفته یک‌بار که هر هفته تشکل می‌شود و این کمیته ‏‏برای حل مشکلات ساختار مالی به شرکت‌های متقاضی کمک می‌کنند و این راهکاری است که در بسیاری از کشورهایی که بازار ‏‏سرمایه آن‌ها درحال‌توسعه است اجراشده و بازار ایران به‌شدت به این کریدور سبز نیاز دارد تا اگر یک شرکت خیلی بزرگ مانند ‏‏شرکت پتروشیمی خلیج‌فارس می‌خواهد اوراق منتشر کند که حجم این اوراق بر بازار تأثیرگذار است، نباید انتشار آن به‌اندازه ‏‏انتشار اوراق شرکت‌های بسیار کوچک طول بکشد و بار دیگر تأکید می‌کنم این کریدور سبز به معنای چشم پوشی از قوانین و ‏‏مقررات نیست، بلکه به معنای سرعت دادن در کارهاست.‏

وی همچنین به لزوم تحول جدی در سایر ابزارها برای تأمین مالی شرکت‌های متوسط و کوچک تأکید کرد و گفت: یکی از این ‏‏ابزارها صندوق پروژه است که به دلیل مشکلات بسیار جدی ازنظر قوانین و مقررات عملاً امکان استفاده از آن فعال وجود ندارد ‏‏و امیدواریم ما در شورای عالی بورس و دوستان در سازمان و شرکت بورس به توسعه این ابزارها بخصوص برای شرکت‌های ‏‏متوسط فکر کنند.‏
عضو شورای عالی بورس بر لزوم هدف قرار دادن بخش خصوصی برای تأمین مالی تأکید کرد و گفت: اگر بازار سرمایه بگوید ‏‏می‌خواهد برای سال آینده ۷۰۰ هزار میلیارد تومان تأمین مالی داشته باشد باید ۲۵۰ هزار میلیارد آن از طریق بخش خصوصی ‏‏صورت بگیرد و نباید همه سهم تأمین مالی بازار سرمایه به بخش دولتی برسد که این کار به معنای جلوگیری از توسعه بازار ‏‏سرمایه است و این چالشی است که باید آن را حل کنیم.‏

توسعه بورس‌ها در ایران و رقابت آن‌ها با یکدیگر یک ضرورت است
وی همچنین توسعه بورس‌ها در ایران را بسیار ضروری دانست و افزود: بورس‌ها در ایران هم نهاد حاکمیتی هستند و هم نقش ‏‏حاکمیتی ایفا می‌کنند، در صورت که اگر بخواهیم بازار سرمایه توسعه پیدا کند باید بورس‌ها ما هم تعدادشان افزایش پیدا کند، در ‏‏برخی کشورها حتی ده بورس مختلف وجود دارند که این‌ها با خودشان رقابت می‌کنند و فرآیندهای پذیرش با این تعدد دچار کاهش ‏‏اصطکاک می‌شود و سریع‌تر انجام می‌شود و نمونه این تعدد را در کشورهای توسعه‌یافته می‌توانیم ببینیم که حتی بورس‌های محلی ‏‏دارند که می‌توانند برای شرکت‌های کوچک تأمین مالی کنند.‏
اسلامی بیدگلی در بخش پایانی سخنان خود بر توسعه مجوز نهادهای مالی تأکید کرد و گفت: این کار نیاز به تغییر برخی قوانین و ‏‏مقررات دارند مانند تغییر سطح فعالیت بر اساس کیفیت نهاد و … که باید انجام شود.‏
عضو شورای عالی بورس با بیان اینکه همیشه بازار سرمایه نگران بازنشسته‌هایی است که پول خود را به بازار سرمایه آوردند و ‏‏نگران این است که نکند به خاطر نوسانات، اختلالات سیستم، سامانه و سایر مشکلات منابع خود را از دست دهد، خاطر نشان ‏‏کرد: آن نگرانی‌ها به جاست اما از این سو ما نیاز به یک بازار هیبرید داریم برای سرمایه‌گذاران خاص که دیگر نگران این نیستیم ‏‏که بدون تحلیل وارد بازار شدند و سواد آنها درباره بازار سرمایه کم است و سامانه‌ها را نمی‌شناسند و …، در این بازار اوراق ‏‏آزادتر و بسیار آسان‌تر منتشر می‌شود و البته آن بازار خودش نیاز به رگولیشین جدیدی دارد برای این که در آن زد و بندی ‏‏صورت نگیرد.‏