جواد سلیمانپور کارشناس حوزه انرژی در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: هرچند اوپک گازی از سال ۲۰۰۸ به طور رسمی افتتاح شد ولی ریشه آن به سال ۲۰۰۱ برمی‌گردد و اجلاسی که در ایران برای کشورهای صادرکننده گاز شکل گرفت و نشان داده شد که این کشورها نیز تمایل دارند مجمعی مثل اوپک نفتی داشته باشند تا با یکدیگر در بازارها و مسائل فنی همکاری و تعامل کنند.
وی افزود: سال بعد در دیدار مقام معظم رهبری با یکی از سران روسی این ایده مطرح شد که این اجلاس تبدیل به یک مجمعی شود تا اهداف مطرح‌شده به شکل رسمی‌تر و جدی تری پیگیری شود و در سال ۲۰۰۸ این موضوع به سرانجام رسید و مجمع کشورهای صادرکننده گاز شکل گرفت ایران هم برای نشان دادن حسن نیت خود در دوره اول دبیری را به روسیه داد و دبیرخانه این مجمع نیز در دوحه قطر شکل گرفت البته سال ۹۲ تا ۹۶ دبیرکلی مجمع در اختیار ایران بود تا بتواند به عنوان یک مهره اثرگذار در این مجموعه حضور داشته باشد.
این کارشناس انرژی تصریح کرد: ساختار سیاسی اجتماعی که این مجمع در آن شکل گرفته نیز حائز اهمیت است. در حالی که قرن بیستم که قرن شکل‌گیری درگیری‌های سیاسی بر سر نفت بود به پایان رسیده بود و انتظار می‌رفت که در قرن بیست و یکم گاز به عنوان منبع ارزان‌تر و پاک‌تری برای انرژی جای خود را به نفت بدهد این مجمع شکل گرفت و ازین جهت اهمیت بالایی دارد.
GECF دستاوردی نداشت
سلیمانپور افزود: اهدافی که در ابتدا برای این مجمع پیش بینی شده بود مبتنی بر همکاری در حوزه‌های تحلیل بازار و پیش‌بینی‌های آتی، پیشرفت‌های تکنولوژی و تقسیم‌های بازارها بود و می‌توان گفت به جز در بحث تحلیل وضعیت بازارهای گاز و پیش بینی از آینده بازار دستاورد خاص دیگری نداشته است.
وی با تأکید بر اینکه این مجمع به اهداف خود نرسیده است، تصریح کرد: پس از ۱۲ سال از شکل گیری این مجمع، اثرگذاری جدی در بازارهای گازی نداشته است و نتوانسته همانند اوپک نفتی که در سال‌هایی بازارهای جهانی را رهبری می‌کرد عمل کند. البته با توجه به قدمت اوپک نسبت بهGECF نباید انتظار داشت که با آن ابعاد کار کند اما اگر بخواهیم یک ارزیابی از روند مجمع در این سال‌ها داشته باشیم باید بگوییم که روند بسیار کندی را طی کرده است.
این کارشناس انرژی در تبیین علل ناکامی GECF گقت: علت اصلی این موضوع اولاً این است که رشد صنعت گاز در دنیا روند کندی داشته است و البته پیش‌بینی می‌شود در دهه‌های آینده این روند خیلی سرعت خواهد گرفت و گاز طبیعی سوخت دوران گذار از سوخت‌های فسیلی به تجدید پذیر ها باشد و نقش قابل توجهی در دنیا ایفا کند.
عدم همکاری کشورهای عضو با یکدیگر
وی افزود: یک دلیل دیگر که نتوانسته مثل اوپک نفتی موفق باشد این است که بازارهای گازی مثل بازار نفت یکپارچگی و برهم کنش را بر یکدیگر ندارند و آن احساسی که کشورها در اوپک دارند که باید همکاری کنند تا منافعشان ماکسیمم شود در بازار گاز این احساس کمتر بوده و این باعث شده همکاری‌ها کند شود.
سلیمانپور خاطرنشان کرد: در حال حاضر کشورهای عضو ۷۱ درصد از گاز دنیا را در اختیار دارند، ۵۸ تا ۶۰ درصد تجارت ال جی در این مجمع انجام می‌شود و از نظر حجمی می‌توانیم بگوییم جای بازیگران مهمی مثل استرالیا که دومین صادر کننده ال ان جی در دنیا هست و نروژ که یکی از صادرکنندگان گاز در اروپا است و ترکمنستان که چهارمین کشور دارنده ذخایر گازی در دنیا است در این مجمع خالی است.
این کارشناس انرژی با بیان اینکه در همکاری‌های سال‌های گذشته تلاشی برای پیوستن این کشورها انجام نگرفته است، افزود: کشورهای GECF باید به این فکر کنند که چه کشورهایی را می‌توانند عضو کنند که بتواند نقش تنظیم‌گری را برای منافع اعضا به طور بهتری ایفا کند.
وی تصریح کرد: به عنوان مثال در بازار گسترده نفت خام مجموعه کشورهای اوپک ۳۰ الی ۴۰ درصد سهم بازار نفت را در اختیار دارند اما به علت جایگاه این کشورها نقش بسیار مهمی را در بازار نفت ایفا می‌کند. باید دید در GECF با اضافه شدن چه کشورهایی اهمیت آن بیشتر می‌شود که از جمله آن می‌توان به ترکمنستان اشاره کرد زیرا در سال‌های آینده نقشش در بازارهای گاز بیشتر می‌شود اما از طرفی عضویت کشورهایی مثل نروژ یا حتی قطر که عضو مجمع هست ولی بازارهای خودش را دارد، می‌توانیم بگوییم نقش تعیین کننده ندارند.
ایران کمترین بهره را از GECF برده است
وی افزود: کشور ما با وجود اینکه پیشنهاد دهنده این موضوع بوده است اما کمترین بهره برداری را از آن کرده است. روسیه با خط لوله خود سهم بازار اروپا را از آن خود کرده است و از طرفی هم در سال‌های گذشته بخشی از بازار LNG را گرفته است، قطر هم در بازار LNG نقش خود را تثبیت کرده است و ایران که دومین دارنده ذخایر گازی است نقش پررنگی را در این بازار کسب نکرده و در سال‌های گذشته هم تلاش نکرده‌ایم تا از ظرفیت این مجمع استفاده کنیم تا نقش خودمان را در بازار گاز پررنگ‌تر کنیم و منافع سیاسی و اقتصادی آن بهره مند شویم.
سلیمانپور با بیان اینکه کشوری مثل روسیه و قطر در این بازار بیشترین بهره برداری را کردند، تصریح کرد: ما با وجود اینکه دوره نسبتاً طولانی دبیرکلی مجمع بودیم اما استفاده‌ای که باید را نکردیم. می‌توانستیم با تقسیم بازار و ایجاد یک سری منافع مشترک میان اعضا، بازارهایی که برایمان محتمل‌تر و اقتصادی‌تر هست و جذابیتی برای روسیه و قطر ندارد را در اختیار بگیریم. همچنین می‌توانستیم تلاش کنیم با عضو کردن ترکمنستان در این مجمع، این کشور اثرگذار را هم در منافع راهبردی خودمان در بازار گاز سهیم کنیم. مثلاً قرارداد سوآپ که ماه‌های گذشته به امضا رسید می‌توان گفت در بستر GECF خیلی زودتر و با حجم بیشتری اتفاق بیافتد. امیدواریم که در سال‌های آتی یک نگاه بلندمدت‌تر و راهبردی‌تر به این مجمع شود.
