به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، بهارانه کتاب ۱۴۰۰، بیست و پنجم خرداد، پس از دو روز تمدید به کار خود پایان داد و یکی از طرح های فصلی قابل توجه در هفت سال برگزاری این رویداد فرهنگی را رقم زد. در نگاهی کوتاه، ویژگی های این دوره از طرح فصلی فروش کتاب برای حمایت از کتابفروشان و مخاطبان کتاب را مرور می کنیم.
طرح فصلی، راهی برای بسته نشدن کتابفروشی‌ها
در روزهای پایانی سال ۲۰۱۹ میلادی و ماه های پایانی سال ۱۳۹۸ که کرونا بر جهان سیطره یافت، تا کنون، همه جهان در شهرهای گوناگون شاهد بسته شدن کتابفروشی‌ها به ویژه کتابفروشان محلی و کوچک بوده‌اند. برخی ناشران نیز کار خود را کوچک و تجمیع کرده اند و گاهی دو ناشر با هم ترکیب شده اند تا کار خود را ادامه بدهند. برخی کتابفروشان نیز کار خود را از فروش حضوری کتاب به اجاره یک انبار و فروش آنلاین کاهش داده و یا فضای کار خود را کوچکتر کرده اند، همه دنیا شاهد این رویدادها بوده اند و در ایران شرایطی به مراتب سخت تر تجربه شده است.
وضعیت کتابفروشی‌های محلی در برابر اقتصاد شکننده فرهنگ در ایران، دلگرم کننده نیست، تعطیلی‌های کرونایی نیز کار را سخت‌تر و حتی ناممکن کرده‌اند، در روزگاری که کافه و رستوران‌ها با وجود باز بودن در اوج شیوع به دلیل مشکلات اقتصادی تعطیل می‌شوند، چگونه می شود از کتابفروشی انتظار داشت به کار خود ادامه بدهد؟ خطر تعطیلی کتابفروشی‌های محلی، تهدید بزرگی برای فرهنگ ایران است. کتابفروشان، یکی از پایه‌های اقتصاد فرهنگی ایران هستند که در هر شرایطی کار خود را ادامه می‌دهند اما این، تاوانی دارد که اگر حمایت جدی صورت نگیرد، ارکان فرهنگ را متزلزل خواهد کرد.
بخشی از این حمایت جدی در قالب طرح های فروش فصلی کتاب رنگ عمل کرد ، طرح هایی که هم کتبفروشان را امیدوار و هم متقاضیان کتاب را با تخفیف های فصلی به خواندنی های مورد علاقه خود رساند.
کتابفروشان دست فروش، سایه شوم قاچاق بر سر طرح قانونی
بازار کتاب همیشه از سوی دست فروشان آسیب دیده است و همچنان یکی از مشکلاتی که به طور ویژه در راسته انقلاب همیشه وجود دارد، بساط کتابفروشانی که در پیاده راه خیابان انقلاب، سفره ای از کتاب های قاچاق و غیرقانونی را پهن کرده و مخاطبان را فریب می دهند و در دوران برگزاری طرح بهارانه نیز پهن بوده است.
این فروشندگان که در هنگام تهیه گزارش نیز آماده درگیر شدن با خبرنگار ایرنا بودند، به عکاسی از بساط شان اعتراض کردند که از رفتارشان می توان دریافت که خودشان از وضعیت غیرقانونی کارشان آگاهند و نگران پیگیری های احتمالی از سوی رسانه ها بوده اند اما به هر حال از کار خود دست برنمی دارند.
هومان حسن‌پور، رییس اتحادیه ناشران و کتابفروشان با اشاره به تعطیلی کتابفروشی ها در دوران قرنطینه کرونا گفت: در دورانی که همه فروشگاه ها برای پیک های کرونا بسته می شوند، روبه روی هر کدام از آن ها یک بساط تازه پهن می شود و بعد از باز شدن کتابفروشی نیز همچنان در جای خود باقی می ماند.
فروش خوب طرح، تحت تاثیر قیمت بالای کتاب
ایوب دهقان‌کار، مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران با پایان یافتن هفدهمین دوره طرح‌های توزیع یارانه کتاب از طریق کتابفروشی‌ها (طرح‌های فصلی فروش کتاب)، گفت: در این دوره از طرح ۵۶۱ هزار و ۸۹۳ نسخه کتاب به ارزش ۲۲۰ میلیارد و ۸۳۶ میلیون و ۵۴۳ هزار و ۵۴۹ ریال رسید.
اما این رقم برای این تعداد کتاب چندان قابل پذیرش نیست، میانگین ارزش کتاب فروخته شده در این دوره حدود ۴۱ هزار تومان برای هر نسخه است که افزایش یک سوم قیمت نسبت به دوره مشابه سال گذشته را نشان می دهد.
نظربلند، معاون خانه کتاب درباره این مساله گفت: باتوجه به افزایش قیمت کتاب، نباید فروش رقمی را مهم بدانیم. اگر سبد خرید کتاب را در نظر بگیریم، باتوجه به افزایش قیمت کتاب، مبلغ کلی سبد خرید ثابت، تغییر کرده است، در نتیجه با در نظر گرفتن این افزایش قیمت در چند ماهه اخیر، فروش طرح بهارانه ۱۴۰۰ در مقایسه با سال گذشته، قابل توجه به شمار می آید اما رقم عجیبی نیست.
با توجه به افزایش بیش از ۳۰ درصدی قیمت کتاب در یک سال اخیر، این گفته ها به نظر منطقی می رسد، افزایش قیمت زینک، کاغذ و صحافی همگی در کنار هم دست به دست داده اند تا کتاب ها گرانتر شود و در نتیجه خروجی طرح بهارانه، اندکی کمتر باشد.
تهران، خراسان رضوی و اصفهان
خانه کتاب در گزارش نهایی خود از طرح بهارانه اعلام کرد که استان تهران با فروش ۳۶میلیارد و ۵۰۰میلیون و ۳۷۰هزار و ۵۴۴ ریال در این دوره از طرح توانست ۱۷درصد از کل فروش کتاب‌ها را به نام خود ثبت کند.
استان خراسان رضوی نیز با فروش ۲۵میلیارد و ۴۲۹ میلیون و ۱۲۸ هزار و ۴۶۱ ریال توانست ۱۲درصد از کل فروش کتاب‌ها را از بین ۳۱ استان شرکت‌کننده در طرح به نام خود کند. همچنین، اصفهان هم توانست با فروش ۲۴میلیارد و ۸۶میلیون و ۵۴۶ هزار و ۸۳۳ ریال سهم ۱۱درصدی از کل فروش در استان‌ها را از آن خود کند.
استان‌های تهران، خراسان رضوی، اصفهان، فارس، قم، گیلان، آذربایجان‌شرقی، خوزستان، مازندران و مرکزی توانستند در لیست پرفروش‌ترین استان‌ها بر اساس تعداد کتاب قرار بگیرند. همچنین از پرفروش‌ترین استان‌ها بر اساس مبلغ فروش می‌توان به تهران، خراسان رضوی، اصفهان، قم، فارس، آذربایجان شرقی، کردستان، گیلان، مازندران و خوزستان اشاره کرد.
شلوغی‌های انتخابات، بهارانه را بی رنگ کرد
برگزاری طرح در هفته پایانی خرداد ماه، در سالی که یکی از مهمترین انتخابات تاریخ کشور برگزار می شود، مساله مهمی بود که موجب شد طرح به خوبی معرفی نشود و حتی بسیاری از مخاطبان دوره های قبلی از این دوره بی خبر باقی بمانند.
از سوی دیگر خانه کتاب در این دوره برخلاف دوره های قبل، پوستری به کتابفروشان نداده بود و با در اختیار گذاشتن فایل پوستر بهارانه از خود فروشگاه های کتاب خواسته بود که برای چاپ آن اقدام کنند، البته این کار خانه کتاب بیش از هر چیز به دلیل رعایت پروتکل ها و شیوه نامه های بهداشتی در همه گیری کرونا بوده است که امکان انتقال ویروس با پراکنده کردن کاغذ و پوستر وجود دارد.
با همه این احوال روند برگزاری بهارانه با سرعتی چشمگیر طی شده است، نظربلند معاون کتاب خانه کتاب و ادبیات ایران، در این باره به ایرنا گفت: از زمانی‌که به ما اعلام شد تا زمان برگزاری، بهترین زمان ممکن را در نظر گرفتیم در روزهای پایانی خرداد نیز تب و تاب، برگزاری انتخابات را داشتیم که کار برای کتابفروشان سخت می شد اما خانه کتاب و معاونت فرهنگی تاکید داشتند که بهارانه کتاب حتما برگزار شود.
وی افزود: با توجه به تبلیغات ریاست جمهوری سعی کردیم تبلیغات گسترده‌تری را در این دوره در نظر بگیریم و سعی کنیم که در لابه‌لای اخبار انتخابات، اخبار بهارانه کتاب نیز دیده شود، همکاران روابط عمومی در این دوره بیشتر از هر دوره دیگری تلاش کردند و کارهای قابل توجهی نیز صورت گرفت.
به گزارش ایرنا، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از سال ۱۳۹۴ برای هدفمندکردن یارانه نشر طرح های فصلی فروش کتاب را آغاز کرد؛ در این طرح ها کتابفروشی ها می توانند روی فروش کتاب به خریداران تخفیف بدهند و مبلغ تخفیف داده شده را از وزارتخانه دریافت کنند.
در این طرح ها که با نام طرح های فروش فصلی مشهور شده اند، کتابفروشی هایی که شرایط لازم را داشته باشند، پس از ثبت نام، می توانند کتاب های خود را که با شرایط تعیین شده مطابقت داشته باشند به خریداران بفروشند. این طرح ها از جمله مزیت هایی است که کتابفروشان حضور آن را در ایام رکود فروش کتاب در همه‌گیری کووید ۱۹ ضروری می دانند.
طرح بهارانه کتاب ۱۴۰۰ از ۱۷ خرداد جاری در کتابفروشی‌های سراسر کشور آغاز شد و تا ۲۵ خرداد ادامه داشت. تاکنون بیش از ۱۶ طرح فصلی کتاب برگزار شده که در آخرین دوره ۹۳۶ کتابفروشی از سراسر کشور در این طرح مشارکت فعال داشته اند.
