اخذ مالیات و عوارض از درآمدها سابقه طولانی در سراسر جهان دارد و اسناد و مدارکی که در این زمینه به دست آمده به ‌روشنی این مطلب را تصدیق می‌کند که هدف اولیه تدوین قوانین مالیاتی، تأمین منابع مالی دولت‌ها می‌باشد. دانش حسابدرای و قوانین و مقررات مالیاتی با یکدیگر پیوسته وابسته هستند، زیرا از یک سو سیستم حسابداری باعث می شود که درآمد شرکت ها به درستی محاسبه شده و سهم دولت از درآمد شرکتها بر آن اساس شناسایی گردد و از سوی دیگر قوانین و مقررات مالیاتی تأثیر بسزایی بر دانش حسابداری داشته و دارد.
به جهت اهمیت این موضوع و به مناسبت انتشار کتاب حسابداری مالیات بر درآمد که توسط جامعه حسابدران رسمی ایران به چاپ رسیده است، روابط عمومی بانک صنعت و معدن با سید نجیب اله شنائی کارشناس مدیریت رعایت قوانین و مقررات (تطبیق) این بانک و مؤلف این کتاب به گفتگو نشسته که در ادامه می آید:
۱-تاریخچه و چگونگی پیدایش مسأله تخصیص مالیات بر درآمد چه زمانی بود؟
حسابداری مالیات بر درآمد نخستین بار در کشورهای آمریکا و انگلستان مطرح شد و به تدریج کشورهای دیگر نیز وارد این مسیر شدند. دلیل اولیه طرح این موضوع، اختلاف بین مقررات مالیاتی برای تعیین سود مشمول مالیات و سود حسابداری است.
در سال ۱۹۵۸ میلادی انجمن حسابدارن رسمی آمریکا در بولتن شماره ۴۴ تحقیقات حسابداری، تشخیص مالیات های انتقالی را ضروری دانست و آن را از شرایط انعکاس صحیح مبلغ سود دوره تلقی نمود: “در تشخیص مالیات‌های انتقالی در حساب‌ها به شرط با اهمیت بودن مبلغ، لازم است تا تطابق هزینه‌ها و درآمدها به نحو صحیح حاصل گردد و از انعکاس نادرست سود جلوگیری شود حتی در مواردی که پرداخت مالیات برای یک دوره نسبتاً طولانی به تعویق افتاده باشد”.
هیأت تدوین استانداردهای بین المللی حسابداری، استاندارد حسابداری شماره ۱۲ با عنوان مالیات بر درآمد (۱۲ IAS) را تصویب نموده و طی دو دهه گذشته تخصیص مالیات بر درآمد بر این مبنا الزامی گردیده است.
۲-در کشور ما چه استانداردها و الزاماتی برای این موضوع مطرح است؟
استانداردهای مرتبط با این مهم در اواخر سال ۱۳۹۷ به تصویب کمیته تدوین استاندادرهای حسابداری ایران رسید، مطابق با استانداردهای‌ بین‌المللی‌ گزارشگری مالی‌، استاندارد حسابداری شماره ۱۲ (مالیات بر درآمد) است. با توجه به پیچیدگی ها خاص این استاندارد و تأثیرگذاری آن بر بسیاری از استانداردهای دیگر حسابداری، ارائه راهنمای بکارگیری آن به عنوان اولین راهنمای بکارگیری کامل و جامع حائز اهمیت می باشد. الزامات‌ این‌ استاندارد در مورد کلیه‌ صورت های‌ مالی‌ که‌ دوره‌ مالی‌ آن ها از تاریخ‌ ۱۳۹۹/۱/۱ و بعد از آن‌ شروع‌ می‌شود، لازم ‌الاجرا شده است‌.
۳-نقش حسابداری مالیات بر درآمد چیست؟ در خصوص اهمیت این موضوع توضیح دهید؟
به طور خلاصه می توان گفت که حسابداری مالیات بر درآمد از دو جنبه اهمیت دارد:
الف)محاسبه دقیق سود واقعی قابل تقسیم بین سهامداران
ب)محاسبه دقیق مالیات که بایستی به دولت پرداخت گردد.
می توان گفت یکی از مباحث بسیار پیچیده در حوزه حسابداری که مشکلاتی را نیز برای گزارشگری مالی ایجاد کرده است، درآمد قبل از کسر مالیات در صورت حساب سود و زیان واحدهای تجاری می باشد که با درآمد مشمول مالیات گزارش شده اختلاف دارد. در تهیه صورت حساب سود و زیان، حسابداران برای اندازه گیری نتایج عملیات واحد تجاری بر طبق استانداردهای حسابداری عمل می کنند، اما درآمد مشمول مالیات بر اساس قوانین مالیاتی هر کشوری محاسبه می گردد. در تصویب قوانین مالیاتی، مجلس نه تنها تحصیل درآمد بر دولت بلکه دستیابی به اهداف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی را نیز مد نظر قرار می دهد. به همین دلیل به خاطر اهدافی که در اندازه گیری درآمد حسابداری قبل از کسر مالیات و درآمد مشمول مالیات در نظر گرفته می شود، این دو همیشه با یکدیگر اختلاف دارند.
در این راستا حسابداری مالیات بر درآمد از یک طرف سعی بر آن دارد سهم دولت از درآمد شرکتها به درستی محاسبه شده و سود سهامداران به طور صحیح در دفاتر انعکاس پیدا کند و از طرف دیگر اطلاعاتی که در گزارشهای مالی افشا می گردد اطلاعاتی مخدوش نباشد تا استفاده کنندگان با اطمینان کامل برای تصمیمگیری های خود از آن استفاده نمایند.
هدف این استاندارد، تجویز نحوه حسابداری مالیات بر درآمد بوده که موضوع اصلی در حسابداری مالیات بر درآمد، چگونگی به حساب گرفتن آثار مالیاتی جاری و آتی جهت بازیافت (تسویه) آتی مبلغ دفتری دارایی های (بدهی ها) و معاملات و سایر رویداد‌های دوره جاری که در صورت های مالی واحد تجاری شناسایی می‌شوند، است.
با اجرای این استاندارد، سود قبل از کسر مالیات در صورتهای مالی می تواند متفاوت از سود مشمول مالیات در اظهارنامه مالیاتی باشد. از این رو، واحدهای گزارشگر در صورتهای مالی خود مالیات ابرازی را بر اساس استاندارد های حسابداری شناسایی می‌کنند، در حالی که مالیات در اظهارنامه مالیاتی آنها بر اساس ضوابط مالیاتی محاسبه و پرداخت می شود.
۴-آیا این کتاب تنها کتابی است که در این حوزه تألیف نموده اید یا کتابها و تألیفات دیگری نیز در این زمینه دارید؟
علاوه بر این کتاب، دو کتاب حسابداری موجودی مواد و کالا و حسابداری دارایی های ثابت مشهود نیز کتابهای دیگری با موضوعات مرتبط حسابداری هستند که در سالهای پیش توسط اینجانب به رشته تحریر درآمده است.