به گزارش خبرنگار تئاتر ایرنا، عرصه هنرهای نمایشی به‌ویژه تئاتر در تک‌تک گام‌های مسیر پیروزی انقلاب، حماسه هشت سال دفاع مقدس و درنهایت شکل‌گیری مفهوم مقاومت به‌عنوان تنها هنر زنده که جریان حیاتش را با نفس مخاطب دادوستد می‌کند برگی درخشان از حوزه تولیدات فرهنگ و هنر کشورمان را به خود اختصاص داده است.
پایان جنگ، آغازی دیگر برای عرصه هنرهای نمایشی بود. این‌بار عصر، عصر سازندگی بود. روحیه‌بخشی و امید بخشی به کشوری که به فاصله کوتاهی بعد از انقلاب درگیر جنگی تحمیلی شد و حال زمان آن بود تا شاهد صرف فعل یکپارچگی اتحاد و دست در دست یکدیگر نهادن برای ساختن و آبادی کشوری که هشت سال جنگ تحمیلی را پشت سر گذاشته بود.
بار دیگر مفهوم هنرهای نمایشی و تئاتر دفاع مقدس رنگ‌وبو، شکل و جلای دیگری یافت. اتفاق و رخدادی که خود به شکل‌گیری مهمترین رویداد تئاتری کشور یعنی تئاتر دفاع مقدس و تئاتر مقاومت منتج شد.
حال که در هفته دفاع مقدس قرار داریم بر آن شدیم تا به این بهانه به مرور آثار ماندگار و جریان‌ساز تئاتر دفاع مقدس کشورمان بپردازیم. در دومین گزارش از سلسله گزارش‌های این عرصه به سراغ نمایش «کانال کمیل» به نویسندگی سیدحسین فدایی‌حسین و کارگردانی کوروش زارعی می‌رویم.
تفحص شهدای گردان کمیل و نهضت حسینی؛ دست‌مایه خلق اثری در امتزاج ۱۴ قرن
ارتباط گردان کمیل به مقر قطع شد. حاج همت اصرار دارد که تماس برقرار شود اما همه می دانند که شهادت نزدیک است
در مورد تاریخ تئاتر چهار دهه انقلاب اسلامی یکی از درخشان‌ترین آثاری که به شکل تلفیقی و بازتاب بخشی از دو رویداد واقعی به فاصله قریب به ۱۴ قرن را در قامت یک اثر واحد تئاتری به مخاطب ارائه می‌کند؛ نمایش ماندگار و اثرگذار «کانال کمیل» کاری از گروه تئاتر آیین است.
کانال کمیل این داستان را روایت می کند: گردان کمیل انتخاب شده تا برای پاکسازی تا پاسگاه رشیدیه عراق برود، دو کانال را پاکسازی کردند و همانجا زمین گیر شدند. یک گروهان جلو رفته بود تا سنگرها را پاکسازی کند، هنوز عراقی ها و سودانی ها در آن منطقه بودند، یکی از کانال ها، ذوزنقه ای شکل و کار فرانسوی ها بود.
تانک ها و دوشکاها، مستقیم جاده را می زدند و می دانستند رزمندگان ایرانی راه دیگری ندارند. روز سوم عملیات، ارتباط گردان کمیل به مقر قطع شد. حاج همت اصرار دارد که تماس برقرار شود اما همه می دانند که شهادت نزدیک است. منطقه رملی است و دشت باز و رسیدن نیروی کمکی غیرممکن. بچه ها به حاج همت رساندند که به امام بگوید «ما عاشورایی جنگیدیم، بچه ها سلام شما را رساندند.
آب و غذا تمام شده و فقط مانده یک قمقمه آب برای ۱۲ نفر و برای تر کردن لب ها!. مهمات هم تمام شد. عراقی ها وارد کانال شدند. اکثر بچه ها شهید شده‌اند. بقیه هم تیر خلاص می‌خورند. این است مظلومیت بچه های گردان کمیل.
در اجرای نمایش «کانال کمیل» بازیگرانی چون حسین مسافرآستانه، علی سرابی، کوروش زارعی و سیدجواد هاشمی حضوری ثابت داشتند.
۱۵ سال اجرای «کانال کمیل»؛ ردی از خاطره‌ای ماندگار
درخشش کانال کمیل که برای نخستین بار در سال ۱۳۷۵ در تالار مولوی به صحنه رفت به گونه‌ای بود که این اثر در سال های ۱۳۸۰، ۱۳۸۷ و ۱۳۹۰ بار دیگر به واسطه خواست و مطالبه مخاطبان توسط گروه تئاتر آیین با کارگردانی کوروش زارعی اجرایی شد و به صحنه رفت.
اثری که طی تمامی این سال‌ها توسط بسیاری از گروه‌های تئاتری در کشورمان چه در قامت جشنواره‌های تئاتر فتح خرمشهر، تئاتر مقاومت، تئاتر فجر، تئاتر صاحبدلان و دیگر رویدادهای جشنواره ای و چه در ساحت اجراهای عمومی همواره به عنوان یکی از مهمترین آثار نمایشی دفاع مقدس با الهام و تلفیق از داستان الگوگیری شهدای کانال کمیل از واقعه و حادثه عاشورا و تبعیت از الگوها و اسوه‌هایی چون حضرت عباس(ع) و حضرت امام حسین(ع) فصل مهم و درخشانی از تاریخ ادبیات جنگ، تاریخ تئاتر دفاع مقدس و تئاتر مذهبی را در قامت روایت های عاشورایی در کشورمان زنده و ماندگار کردند.
در حوزه تئاتر دفاع مقدس و مقاومت نیازمند اعتمادسازی هستیم
کوروش زارعی درباره تئاتر مقاومت و دفاع مقدس پیش از این در گفت‌وگویی تاکید کرده بود: هنرمندان فعال تئاتر مقاومت دغدغه این موضوع را دارند و در خود نسبت به جنگ احساس دین می‌کنند، بنابراین سیاستگذاران فرهنگی برای دستیابی به خروجی مطلوب باید به هنرمندان این حوزه اعتماد داشته باشند.
مدیر مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری در تشریح دلایل عدم توجه هنرمندان به تولید نمایش‌هایی که دربرگیرنده موضوع دفاع مقدس هستند تصریح کرد: یکی از دلایل کم بودن گرایش هنرمندان برای تولید آثار نمایشی با موضوع مقاومت و دفاع مقدس، عدم حمایت از این آثار است، زیرا هنرمند با توجه به ارزش و اهمیت این موضوع برای تولید اثر، از افراد حرفه‌ای دعوت به همکاری می کند و این در حالی است که اجرای نمایشش با وجود تلاش چندین ساعته در هر روز، تنها معطوف به چند اجرای جشنواره ای می شود و پرونده نمایش با به پایان رسیدن جشنواره بسته می شود و افراد دچار بلاتکلیفی می شوند.
عدم توجه و حمایت در این حوزه به متولیان و سیاستگذاران جشنواره مربوط است. این مدیران هستند که با هدف‌گذاری و مشخص کردن دورنمای درست، می‌توانند زمینه توجه به خلق آثار دفاع مقدس و مقاومت را افزایش دهند
جریان‌سازی در عرصه تئاتر دفاع مقدس با یک جشنواره میسر نمی‌شود
دبیر چهل‌ویکمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر خاطرنشان کرد: به طور کلی و اصولی جشنواره‌ها باید هنرمندان را به اجرای عمومی آثار هدایت کنند و براساس اجرای نمایش‌ها حداقل قراردادی با گروه‌های نمایشی منعقد شود تا کسانی که دغدغه کار در این حوزه را دارند، بتوانند با خیال آسوده به خلق نمایش های فاخر و ارزشمند بپردازند.
این هنرمند تئاتر اکتفا نکردن به برگزاری جشنواره دفاع مقدس را از جمله راهکارهای مهم در رشد تئاتر دفاع مقدس و تئاتر مقاومت معرفی کرد و گفت: سفارش متون و خلق نمایش با این موضوع، اختصاص منبع مالی برای حمایت از اجرای این آثار، در نظر گرفتن سالن نمایشی مناسب برای تولید و اجراهای سالیانه نمایش‌های دفاع مقدس، می‌تواند هم به رشد کیفی آثار کمک کند و هم باعث آشنایی مردم با این رویکرد موضوعی شود.
تعالی تئاتر دفاع مقدس در گرو آسیب‌شناسی کارشناسی است
سیاست گذاران جشنواره برای دستیابی به خروجی مطلوب در جشنواره، باید به هنرمند اعتماد داشته باشند و با از میان برداشتن برخی از محدودیت ها دست علاقه مندان به کار در این حوزه را برای خلاقیت هر چه بیشتر باز کنندزارعی در آسیب‌شناسی مشکلات موجود در این حوزه تصریح کرد: متاسفانه در حال حاضر برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری مناسبی برای این موضوع نمایشی وجود ندارد، بنابراین بهتر است در پایان هر سال ردیف بودجه‌ای برای اجرای آثار نمایشی سال آتی در نظر گرفته شود و با انتشار فراخوان کارگردانان و گروه‌های حرفه‌ای برای تولید نمایش‌های جدید، متنوع و سرشار از خلاقیت دعوت شوند تا هم نمایش‌های فاخری تولید شوند و هم آثار ارزشمندی به اجرا در آیند.
وی درباره تبدیل اسناد شفاهی و آنچه براساس حقایق از سوی بازماندگان جنگ مطرح می‌شود، در قالب نمایشنامه، بیان کرد: این طرحی است که از سوی بنیاد حفظ آثار و انجمن انقلاب و دفاع مقدس چندین بار اجرا شده است؛ به طوری که این انجمن اردوها و برنامه‌هایی برای تشریح عملیات‌های مختلف و شرایط استراتژیک را برگزار کرد که البته بهتر است برای پژوهش و توجه بیشتر بر تاریخ شفاهی تداوم داشته باشد.
وی درباره چارچوب‌ها و حساسیت‌هایی که برای اجرای آثار با موضوع دفاع مقدس و مقاومت در نظر گرفته می‌شود، اظهار کرد: باید توجه داشته باشیم که افرادی که به تئاتر مقاومت و دفاع مقدس می‌پردازند، عموما دغدغه این موضوع را دارند و در خود نسبت به جنگ احساس دین می‌کنند، بنابراین در تولید این آثار نیز نگاه ضد جنگ نخواهند داشت و ارزش‌های موجود در دفاع از میهن را زیر سوال نمی برند.
سیاست گذاران جشنواره برای دستیابی به خروجی مطلوب در جشنواره، باید به هنرمند اعتماد داشته باشند و با از میان برداشتن برخی از محدودیت ها دست علاقه مندان به کار در این حوزه را برای خلاقیت هر چه بیشتر باز کنند.
هنرمند به فضای بازی احتیاج دارد که در آن معلق، پویا و سیال باشد
در تولید نمایش می‌توان با گرایش به موضوع دفاع مقدس و مقاومت حرکت به سمت تئاتر ملی داشت
این کارگردان و بازیگر تئاتر با تاکید بر اینکه توجه به مکان اجرا و فضای موجود نسبت به یک موضوع از خصلت‌های هنرمند متعهد و اندیشمند است، گفت: تمامی هنرمندان ارزش‌های مورد احترام جامعه را می‌شناسند و بر اساس ارزش‌های کشور آثار را تولید و اجرا می‌کنند. مسئولان باید آگاه باشند که هنرمند نمی‌تواند در چارچوب بسته کار کند، او به فضای بازی احتیاج دارد که در آن معلق، پویا و سیال باشد.
زارعی در پایان یادآور شد: همانطور که در سبک زندگی ایرانی باید به فرهنگ غنی، آداب و سنن، رسوم و قومیت، فرهنگ ایرانی اسلامی، مذهب و دین توجه داشته باشیم، در تولید نمایش نیز می‌توان با گرایش به موضوع دفاع مقدس و مقاومت حرکت به سمت تئاتر ملی داشت. همچنین مسئولان، نمایندگان مجلس و مدیران کشوری می‌توانند با توجه به این موضوع به عنوان بحث ملی تولید آثار را با مضامین دفاع مقدس و مقاومت بیشتر مورد حمایت قرار دهند.
