بسیاری از زنان باردار سعی می کنند تا با افزایش آگاهی خود در این زمینه، به سلامت خود و نوزادشان توجه بیشتری داشته و ازاین نعمت الهی بیشترین بهره را ببرند.همانطور که کارشناسان تغذیه و زنان وزایمان نیز در این زمینه تلاش می کنند تا با راهنمایی زنان در زمان بارداری و قبل از آن، آنها را به سمت و سوی بارداری بی خطر و به دنبال آن نوزاد سالم سوق دهند. در همین ارتباط گفتگویی با دکتر سید محسن مداح، متخصص تغذیه انجام دادیم که مطالعه و کاربرد این نکات می تواند برای بسیاری از بانوانی که قصد بارداری داشته و یا در دوران بارداری به سر می برند بسیار راهگشا باشد.  

قبل از بارداری از سلامتی خود مطمئن شوید

خانم های باردار توجه کنند که لازم است قبل از گرفتن تصمیم جدی برای بارداری، به پزشک متخصص تغذیه و زنان و زایمان مراجعه و جسم خود را از نظر توانایی لازم برای نگه داری جنین و رشد آن مورد ارزیابی قرار دهند. بهتر آن است که زنان قبل از بارداری فشارخون، قند خون و سایر شاخص های سلامت با انجام آزمایشاتی که توسط پزشک تجویز می شود بررسی کنند، به خصوص زنانی که سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری های متابولیسمی مثل بیماری دیابت را دارند مراقبت های تغذیه ای لازم را زیر نظر متخصص تغذیه بعمل آورند. بانوانی که اضافه وزن دارند لازم است قبل از بارداری برای کاهش مقداری از اضافه وزن خود اقدام کنند . از مزیت های مهم بررسی های قبل از بارداری این است که زنان به این واسطه متوجه برخی از کمبود های تغذیه ای مثل کمبود کلسیم، ویتامین دی، کم خونی و مشکلات دیگر می شوند. برخی از کمبودهای ریزمغذی ها مثل کمبود ریزمغذی هایی چون «روی» و ویتامین «ویتامین د» که کمبود آنها می تواند مشکلاتی را در زمان بارداری ایجاد کنند.

تغذیه در تعیین جنسیت نقشی ندارد

این تصور نادرست که با نوع تغذیه و حذف برخی از گروه های غذایی با تغییر محیط اسیدیته داخل رحم بتوان در تعیین جنسیت جنین نقش داشت. هیچ مطالعه کارآزمایی بالینی این مطلب را نشان نداده است و در کتب دانشگاهی آورده نشده است. این دستورات غذایی برای تعیین جنسیت برای سلامتی بارداری خطرناک است. همین دلیل بی دلیل خودتان را از خوردن غذاهایی که می تواند برای جنینتان مفید باشد محروم نکنید.

وزن مناسب برای بارداری

ممکن است بسیاری از زنانی که تصمیم به بارداری دارند، این سوال برایشان پیش آمده باشد که که در دوران بارداری باید چه میزان وزن اضافه کنند، پاسخ مناسب این است که افزایش وزن مورد نیاز در زمان بارداری وابسته به وزن و قد مادر در زمان قبل از بارداری است. میزان افزایش وزن مورد نیاز در بارداری توسط مشاوره تغذیه یا پزشک متخصص زنان محاسبه شده و دراین زمینه مشاوره های لازم را به شما ارایه می دهند. اما لازم است بدانید که هر چه وزن مادر قبل از دوران بارداری کم تر باشد، به افزایش وزن بیشتری در طول دوران بارداری نیاز دارد. در واقع افزایش وزن در دوران بارداری از ۶ کیلو تا ۱۸ کیلوگرم متغیر است؛ ممکن است برخی از زنان کم وزن با جنینی دوقلو در طول بارداری تا ۱۸ کیلو افزایش وزن نیاز داشته باشند. آن دسته از زنان که وزنشان بالا بوده و چاق هستند، ممکن است تنها به  6 تا ۷ کییلو افزایش وزن نیاز داشته باشند. روند افزایش وزن نیز باید در یک چارچوب مناسب در طول ۹ ماه بارداری اضافه شود به این ترتیب که مادران با وزن طبیعی از قبل از بارداری در سه ماهه اول بارداری نباید افزایش وزن داشته باشند و به تدریج از سه ماهه دوم بارداری افزایش بچشم می خورد. لازم به ذکر است که هر افزایش وزن سریع و تندی تجمع چربی در بدن مادر است وگرنه رشد جنین روندی تدریجی دارد.

قبل از بارداری وزن خود را کنترل کنید

به خانم هایی که اضافه وزن دارند، توصیه می شود که قبل از بارداری نسبت به کاهش وزن خود اقدام کنند چرا که احتمال افزایش چربی و خصوصا قند خون در بارداری وجود داشته و اضافه وزن آنها می تواند مشکلات را مضاعف کند. مادرانی که در طی بارداری دچار افزایش قند خون، چربی خون بالا و کبد چرب می شوند، لازم است به متخصص تغذیه مراجعه کنند و از پرهیز غذایی سرخود امتناع ورزند؛ آن دسته از زنان که بیماری های متابولیکی مثل فشارخون بالا، چربی و دیابت بارداری دارند لازم است روند افزایش وزنشان را در زمان بارداری کاملا کنترل گردد. هورمون های ترشح شده از جفت در زمان بارداری بر فشار و چربی خون مادر تاثیر افزایشی دارد، بنابراین اگر مادر نیز به مسایل تغذیه ای خود توجه نکند، این روند را تشدید خواهد کرد. اگر خانمی قبل از باردای ۸۰ کیلو است و زمینه خانوادگی  ابتلا به بیماری دیابت را دارد، لازم است قبل از بارداری مقداری از  وزن خود (حدود ۸ کیلوگرم) را کم کند، این کاهش وزن می تواند به سلامتی مادر و جنین کمک کرده و خطرات احتمالی را کاهش دهد. نکته مهم این که زنان باردار حتی در صورت داشتن اضافه وزن شدید در طول بارداری اجازه کاهش وزن ندارد.

لزوم تنطیم ساعت خواب و زمان صرف صبحانه

ساعت خواب در شب، زمان بیداری صبح و زمان صرف صبحانه در بارداری بسیار مهم است. به خانم های باردار توصیه می شود که ناشتاهای طولانی نداشته باشند، به عنوان مثال وقتی خانمی از شب قبل، شام خود را صرف کرده و صبحانه اش را به زمان ۱۰ صبح موکول می کند، یک ناشتای ۱۲ تا ۱۳ ساعته را به جنین خود تحمیل می کند. هر چه فاصله صرف وعده های غذایی در بارداری کوتاه تر باشد، جنین از سلامت جسمی، قدرت ذهنی و هوشی بیشتری برخوردارخواهد بود . اگر صبحانه در ساعت ۷- ۸  صبح خورده شود اثرات مطلوب تری خواهد داشت.اگر مادرمایل است که صبح ها استراحت بیشتری داشته باشند، بهترآن است که ابتدا صبحانه حتی مختصری خورده و بعد از آن استراحت کنند. 

صبحانه مادران باردار غنی باشد

وقتی در مورد صبحانه صحبت می شود رعایت برخی نکات ضروری لازم است. ابتدا این که حتما باید «نان» در این صبحانه گنجانده شده باشد. بهتر است همراه نان یک  ماده غذایی با منشاء حیوانی مثل پنیر، تخم مرغ یا شیر مصرف شود. دقت کنید که بیسکوئیت و کیک های موجود در بازار، هرگز جایگزین مناسبی برای نان نیستند. همانطور که اشاره شد مادر در بارداری مقدار غذای صرف شده را بنا بر اشتهای خود میل کند و در صورت نیاز ممکن علاوه بر صبحانه نیاز به میان وعده یعنی لقمه مجدد نان تا ظهر وجود داشته باشد. خانم های بار دار می توانند در کنار لقمه های نان خود از هر مواد غذایی سالمی که دم دست دارند مثل پنیر، یا کوکوی مانده از شام یا تخم مرغو … استفاده کنند. میوه و شیر نباید جایگزین نان در شرایط گرسنگی شوند.

اخطار: گرسنه نمانید

به خانم هایی که وعده غذایی نهار را به تاخیر انداخته، در منزل منتظر همسر یا دیگر اعضای خانواده می مانند تا در کنار هم نهار یا وعده شام را صرف کنند هشدار می دهیم که این کار سبب ساز آسیب هایی به جنین است. در صورت شاغل بودن و اجبار برای دیر صرف کردن ناهار، هر زمان که احساس گرسنگی کردید قبل از اینکه به ضعف برسید گرسنگی خود را باغذاهای سالم (لقمه های نان) تا فاصله قبل از ظهر (یا قبل از شام) برطرف کنید و مدت زمان زیادی گرسنه نمانید. به این نکته توجه کنید که مقدار و حجم غذا بر اساس گرسنگی مادر تعیین می شود و معمولا از سه ماهه دوم به بعد اشتهای مادر بیشتر شده و مصرف متفاوت از قبل خواهد بود. صرف تنقلات شامل کیک و کلوچه و شکلات، شیرینی ها و حتی خشکبار برای رفع گرسنگی جایز نیست.