به گزارش خبرنگار مهر، از ابتدای دولت یازدهم و آغاز وزارت زنگنه در ساختمان خیابان حافظ همواره دو اولویت جزو اهداف مهم بخش بالادست صنعت نفت و گاز قرار داشت؛ یکی توسعه میادین نفتی غرب کارون و دیگری تکمیل فازهای میدان گازی پارس جنوبی. با شروع فعالیت‌ها در این دو حوزه؛ بخصوص در بخش تکمیل فازهای پارس جنوبی، این طور القا می‌شد که با توسعه و تکمیل فازهای پارس جنوبی مشکل افزایش مصرف گاز کشور برطرف شده و حتی می‌توان به اهداف صادراتی نیز فکر کرد. در همین راستا، وقتی درسال ۹۶، شیخ الوزرا برای بار دوم با هدف کسب رأی اعتماد از بهارستانی‌ها پشت تریبون رفت، به توسعه و افزایش برداشت گاز از این میدان بزرگ نسبت به رقیب قطری به عنوان یک دستاورد مهم در ۴ سال نخست وزارت خود اشاره کرد.
هم زمان با تکمیل و بهره برداری از فازهای باقی مانده این ابرمیدان گازی و تبلیغات رسانه‌ای گسترده‌ای که در مورد این موضوع می‌شد، انتظار مردم و نمایندگان آنها در مجلس شورای اسلامی برای گسترش شبکه گازرسانی شهری در حوزه انتخابیه شأن حتی در دور افتاده‌ترین نقاط ایران، بیشتر می‌شد. در پی توسعه شبکه گازرسانی در کشور، مصرف گاز طبیعی نیز با رشد قابل توجهی رو به رو شد تا جایی که در زمستان گذشته که روزهای سردتری را نسبت به سال‌های پیشین نداشتیم، در بخش خانگی، میزان مصرف گاز طبیعی به رقم بی سابقه ۶۶۰ میلیون متر مکعب در روز در یکی از روزهای دی ماه ۹۹ رسید.
بلعیدن گاز مصرفی اتحادیه اروپا در یک روز
به گفته کارشناسان این میزان مصرف به اندازه کل مصرف گاز طبیعی اتحادیه اروپا در یک روز است. با مرور وظایف و تکالیف مهم وزارت نفت در برنامه ششم توسعه در بخش بهینه سازی مصرف انرژی مشخص می‌شود که یکی از تکالیف مهم این وزارت خانه، کاهش شدت مصرف انرژی در کشور است. این کاهش شدت مصرف بویژه در بخش خانگی که سهم عمده‌ای از مصرف را به خود اختصاص می‌دهد، باید انجام می‌شد.
برای تحقق این هدف یکی از اقدامات مهم، آگاهی بخشی عمومی و فرهنگ سازی از طریق پخش تبلیغات عمومی برای کنترل مصرف گاز طبیعی از رسانه‌های سمعی و بصری بوده که به کرات در دولت‌های قبلی انجام‌می شد ولی در دولت‌های یازدهم و دوازدهم کم رنگ تر از همیشه شد. به نظر می‌رسد که دولت تدبیر و امید عزم جدی برای کنترل و کاهش مصرف گاز طبیعی نداشته است.
چالش امنیتی با کمبود گاز
ابراهیم احمدی، کارشناس حوزه گاز در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه این برنامه توسعه به صورت بی برنامه با شدت بسیار زیادی دنبال می‌شود، گفت: اصلاً به این نکته توجه نمی‌شود که با کنترل نکردن مصرف و گسترش شبکه مصارف امکان بروز چالش امنیتی و اجتماعی از ناحیه تأمین نشدن گاز در آینده نزدیک، کشور را تهدید می‌کند.
وی افزود: در همین رابطه خبر می‌رسد که معاونت توسعه شرکت ملی نفت ایران پس از ۸ سال به یاد چالش تأمین پایدار گاز که در سال‌های بعد گریبان کشور را می‌گیرد، افتاده است و در اقدامی عجیب طرح توسعه میادین مستقل گازی در حوزه شرکت نفت مناطق مرکزی را به جریان انداخته‌اند. در همین رابطه حفاری ۱۲۱ حلقه چاه جدید و تعمیر چاه‌های منتخب با سرمایه گذاری ۳.۶ میلیارد دلار از محل منابع داخلی شرکت ملی نفت ایران در دستور کار قرار گرفته است. این طرح در این شرایط که به پایان دولت دوازدهم کمتر از ۱۲۰ روز باقی مانده است، سوالات بسیاری ایجاد کرده است که ابعاد مختلف آن باید بررسی شود.
طرح ضربتی توسعه میادین گازی
به گفته احمدی در توجیه و لزوم اجرای این طرح توسعه‌ای، خطاب به رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور آمده است: «به دلیل افت تولید میادین گازی توسعه یافته، طی سال‌های آتی که منجر به کاهش خوراک ورودی به پالایشگاه‌های موجود گازی می‌شود و همچنین رشد مصرف گاز طبیعی ظرف چند سال آینده، حفظ تراز تولید و مصرف گاز طبیعی به چالش مهم کشور تبدیل می‌شود که نخستین نتیجه آن مشکلاتی است که در ایفای تعهدات صادراتی و کاهش درآمدهای حاصل از صادرات گاز پیش می‌آید. همچنین یکی دیگر از تبعات مثبت اجرای طرح توسعه این میادین، ایجاد اشتغال در مناطق مختلف عملیاتی ذکر شده است.»
این کارشناس حوزه گاز با اشاره به اینکه در بیان اهداف و شرح کار اولیه این پروژه، اشاره به افزایش تولید و نگهداشت تولید گاز از میادین دی، سفیدزاخور، هالگان، سفید باغون، خارتنگ، گردان، مدار، ارم، پازن، توس، باباقیر، بیستون و توسعه فاز ۲ میدان آغار به همراه توسعه پالایشگاه گازی فراشبند و نیز احداث ایستگاه تقویت فشار برای میادین سرخون و شانول، مطرح شده است، اظهار داشت: قرار است طی اجرای این طرح حفاری و تعمیرحدود ۱۲۱ حلقه چاه، انجام لرزه نگاری دوبعدی و سه بعدی و احداث خطوط لوله جریانی و انتقال و احداث تأسیسات فرآیندی مدنظر قرار گرفته و پیش بینی شده است که در صورت اجرای کامل طرح حداکثر ۱۴۲ میلیون مترمکعب در روز افزایش تولید گاز در پایان سال ۱۴۰۳ حاصل شود و حداکثر تولید ۱۰۰ هزار بشکه میعانات گازی داشته باشیم. کل هزینه‌های پیش بینی شده در این طرح بالغ بر ۳.۶۳۲ میلیارد دلار در چهارچوب ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر مطرح شده است.
به عقیده احمدی در خصوص اجرای این طرح سوالات بسیار زیادی مطرح است که اساساً فلسفه اجرای این طرح ضربتی و نوع زمان بندی جهت اجرای طرح را محل چالش قرار داده است.
تأخیر در به صدا درآمدن زنگ خطر / ناترازی گاز دغدغه مهم روزهای آخر!
وی ادامه داد: آیا مسئول برنامه‌ریزی تلفیقی و همچنین توسعه شرکت ملی نفت ایران اطلاع نداشته است که در سال ۱۴۰۰ به بعد، تراز گاز دچار اشکال شده و در زمستان ۱۴۰۰ مشکلاتی از قبیل کاهش اجباری صادرات گاز، تأمین گاز نیروگاه‌ها و همچنین قطع تزریق گاز به میادین نفتی پیش می‌آید؟! هرچند بررسی‌ها نشان می‌دهد در تمام سال‌های گذشته بحث پیشی گرفتن مصرف از تولید در فصول سرد سال همواره مطرح بوده است و وزارت نفت همواره با کاهش مصارف عمده دیگر از جمله تزریق گاز به میادین، قطع گاز ارسالی به نیروگاه‌ها و دیگر صنایع عمده و همچنین کاهش گاز صادراتی، اقدام به گذران ۴ ماهه انتهایی سال کرده است. اکنون این سوال مطرح است که آیا اتفاق جدیدی در این سال‌ها افتاده است که حالا مجبور به ارائه طرح‌های ضربتی آن هم در کمتر از ۴ ماه مانده به پایان عمر دولت دوازدهم، شده‌اند؟!
احمدی گفت: آیا بهتر نبود از ابتدای دولت یازدهم برنامه‌ای مدون جهت توسعه میادین گازی با اولویت میادین مشترک گازی تنظیم شود تا ضمن توسعه میادین مشترک گازی نظیر فرزاد الف و ب و سلمان که از سوی عربستان و امارات در حال برداشت و به تاراج رفتن است، شاهد افزایش درآمدهای ملی بودیم و از طرفی مشکلات کمبود گاز در کشور نیز برطرف و از ظرفیت خالی پالایشگاه‌های گازی در پارس جنوبی نیز استفاده می‌شد؟!
وی توضیح داد: در نامه دریافت مجوز از شورای اقتصاد به اشتغالزایی در مناطق عملیاتی هم اشاره شده است؛ حال آنکه از حفاری و تعمیر چاه‌های گازی برای افزایش خوراک ورودی پالایشگاه‌های فعلی کشور قرار است چه میزان اشتغالزایی پایدار (البته به غیر از توسعه میادین باباقیر و بیستون در کرمانشاه که بناست در آینده جهت استفاده از گاز استحصالی این میادین پالایشگاه گازی جدیدی احداث شود) به جز برای پیمانکار طرح، ایجاد شود؟ آیا شائبه سیاسی کاری جهت کسب رضایت نمایندگان استان کرمانشاه پیش نمی‌آید؟!
لقمه‌ای برای دوستان / منتفع نهایی کیست؟
این کارشناس حوزه گاز تصریح کرد: باید از طراحان این طرح پرسید با توجه به فوری جلوه دادن طرح و نزدیک بودن چالش گازی زمستان و تولید زودهنگام از طرح توسعه (احتمال ضعیف در سال ۱۴۰۱) بناست تا در کوتاه مدت (سال جاری و سال آینده) چه میزان از مشکلات نامتوازنی تولید و مصرف گاز کشور برطرف شود؟ آیا در این پروژه هم با نشان دادن شرایط حاد توازن گازی در کشور بناست تا پروژه به شکلی مدیریت و واگذار شود تا شرکت‌های عضو باشگاه نفت و نیرو منتفع نهایی باشند و سرنوشتی مانند طرح سپهر و جفیر (دو میدان غیرمشترک در غرب کارون) که با هزینه گزاف به شرکت توسعه نفت پاسارگاد واگذار شد، پیدا کنند؟!
وی با تاکید بر اینکه بهتر نبود به گزینه ذخیره سازی گاز که در سال ۹۰ به منظور برداشت حداکثری گاز در ۸ ماهه ابتدایی سال از مخزن مشترک پارس جنوبی و تزریق گاز سبک آن به میادین گازی داخلی مانند نار، کنگان، وراوی و سرخون جهت ذخیره سازی و استفاده در ۴ ماهه انتهایی سال که به برنامه‌ریزی تلفیقی شرکت ملی نفت ایران نیز ارائه شد، عمل می‌شد، گفت: در نتیجه این اقدام، ضمن برداشت حداکثری از پارس جنوبی، مشکل ناترازی گاز در زمستان کمی حل و فصل می‌شد؟ آیا اساساً شیخ الوزرا با همه طرح‌های بجایی که در دولت‌های نهم و دهم مطرح شده، مخالف است و با طرح‌های لحظه آخری سعی در بدهکار نمودن وزارت نفت بعد از خود دارد؟!! آیا این ریل گذاری در ماه‌های آخر دولت دوازدهم مورد پذیرش کارشناسان بی طرف که فارغ از مسائل سیاسی و جناحی به منافع ملی فکر می‌کنند، قرار دارد؟!
به گزارش خبرنگار مهر، طرح این سوالات و بررسی آن توسط کارشناسان حوزه نفت و گاز و همچنین شرح وضع موجود در حقیقت می‌تواند در حکم چراغ راهی باشد تا در روزهای پایانی دولت شاهد اتخاذ تصمیمات ضرب‌الاجلی و پر ابهامی نباشیم که در آینده این بخش را با چالش جدی رو به رو کند.
