به گزارش خبرنگار مهر، بر اساس آمار روسیه با در اختیار داشتن بیش از ۹/۱۹ درصد ذخایر گازی، بیشترین ذخایر گاز طبیعی دنیا را در اختیار دارد. شرکت گازپروم که مسئولیت کامل استخراج، تولید، انتقال و فروش گاز روسیه را دارد با بیش از ۱۵۸٫۲۰۰ کیلومتر خط لوله گاز طبیعی و ۲۸۲ ایستگاه کمپرسور، بزرگترین شبکه انتقال گاز جهان را در اختیار دارد. همچنین این شرکت با تولید روزانه بالغ بر یک میلیارد و ۱۰۰ میلیون متر مکعب گاز طبیعی به عنوان بزرگترین تولید کننده گاز شناخته می‌شود.
بیشترین ظرفیت انتقال و فروش گاز روسیه از طریق خط لوله نورد استریم انجام می‌شود. نورد استریم خط لولهٔ انتقال گاز طبیعی به طول ۱٬۲۲۲ کیلومتر است، که از شهر ویبورگ، در کشور روسیه آغاز شده و پس از عبور از بستر دریای بالتیک، در شهر گرایفسوالد، آلمان پایان می‌یابد. ظرفیت انتقال گاز طبیعی این خط لوله روزانه معادل ۱۵۰ میلیون متر مکعب می‌باشد.
همچنین طرح نورد استریم ۲ شامل توسعه ظرفیت خط لوله نورداستریم ۱ در سپتامبر ۲۰۱۴ در ولادیوستک به امضا رسید. هدف پروژه نورد استریم ۲ که قرار است طبق ارزیابی‌ها تا پایان سال ۲۰۱۹ به بهره برداری برسد، انتقال گاز روسیه از شهر ویبرگ در جنوب سنت پترزبورگ به سواحل آلمان و برخی دیگر از کشورهای غرب اروپا از مسیر دریای بالتیک است. نورد استریم ۲ از آب‌های دانمارک، فنلاند، سوئد و المان می‌گذرد و مجریان آن متعهد شده اند، همه مقررات محیط زیستی و حقوقی مورد نیاز را رعایت کنند.
علی‌رغم مخالفت‌ها و تحریم‌های شدید آمریکا، مهر ماه امسال روسیه اعلام کرد که پروژه این خط لوله به پایان رسیده است و این خط هم اماده انتقال گاز است که این اتفاق به معنی وابستگی بیشتر اروپا به روسیه است.
از طرفی هم ایران به عنوان یکی از بزرگترین کشورهای تولیدکننده گاز در سال‌های اخیر بازارهای مقصد خود را توسعه نداده است و همچنان در بازارهای سنتی خود، یعنی عراق و ترکیه حضور دارد. به عنوان مثال در سمت شرق کشور بازارهای بکر و فعالی وجود دارد که در صورت غفلت می‌تواند با گسترش خط لوله تاپی ترکمنستان از بین بروند.
از مهمترین این مقاصد می‌توان به کشور ۲۲۰ میلیون نفری پاکستان اشاره کرد که در صورت حضور در آن بازار می‌توان زمینه حضور در کشور هند را نیز بدست آورد. البته بدین منظور قرارداد خط لوله صلح نیز منعقد شد که به علت غفلت مسئولین در سال‌های گذشته، سال‌هاست متوقف شده است.
نکته قابل توجه این است که مقاصد و بازارهای مطلوب گاز ایران به طور کلی با مقاصد روسیه متفاوت است و از همین رو این دو کشور می‌توانند همکاری گسترده‌ای با یکدیگر داشته باشند. با این وجود تصوری که در اذهان از همکاری ایران و روسیه در زمینه انرژی شکل گرفته صرفاً رقابت است در صورتی که کارشناسان معتقدند دو کشور همسایه و عرضه کننده بزرگ گاز می‌توانند از طریق تعاملات در مجامع بین‌المللی و از طیق تقسیم بازار همکاری‌های موثرتری را داشته باشند.
در همین راستا جواد سلیمان پور، کارشناس انرژی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر گفت: با وجود اینکه میان ایران و روسیه از قدیم رقابتی وجود داشته است ولی با توجه به اینکه هر دو کشور عرضه کننده انرژی هستند و تجربه موفقی در افزایش همکاری‌ها دارند، می‌توانند همکاری‌های سازنده‌ای را شکل دهند؛ مثل همکاری که روسیه با کشورهای عضو اوپک پلاس شکل داده است. البته رقابتی هم که گفته می‌شود هم با توجه به فاصله دو کشور و حضور کم رنگ ایران در بازارهای مشترک مثل ارمنستان و عدم حضور در اروپا ممانعتی برای این همکاری‌ها ایجاد نمی‌کند.
وی افزود: همکاری ما با روسیه در حوزه گاز باید به نوعی تقسیم بازار باشد. عرضه کنندگان بازار گاز محدود هستند و مثل بازار نفت متنوع نیستند. در واقع می‌توان گفت تنها کشورهای آمریکا، استرالیا، قطر و روسی، ایران و ترکمنستان هستند و باقی کشورها به جز تأمین گاز برای خودشان نتوانستند حضور جدی در بازارها داشته باشند. این باعث می‌شود اگر این کشورها همکاری کنند منافعشان بیشتر شود، مثل اوپک که در بازار نفت یه دست برتری را داشت. هرچند تأثیر اوپک کمتر شده ولی تأثیر کشورهای صادرکننده گاز همچنان پابرجاست.
سلیمان پور با تأکید بر اینکه اگر بخواهیم به طور جدی تری وارد تجارت گازی با شرق شویم باید نسبت به احداث پایانه‌های ال. ان. جی اقدام کنیم، هرچند اولویت ندارد و برای ما اولویت صادرات از طریق خط لوله است، افزود: همانطور که می‌دانید روسیه با توجه به سبقه طولانی که در بحث کشف، استخراج و انتقال گاز داشته، در بحث فناوری‌های انرژی صاحب تکنولوژی‌های قابل توجهی هست. هرچند استانداردها و منطق طراحی‌های روسی ممکن است منطبق با ما نباشد ولی تکنولوژی‌هایی هستند که بازدهی خودشان را نشان دادند. ایران هم در حوزه توسعه میادین دریایی مثل پارس جنوبی پیشرفت خوبی داشته و به طور کلی این دو کشور همکاری‌های خوبی را می‌توانند داشته باشند.
وی افزود: باید شناخت دقیقی از نقاط مورد توجه روسیه پیدا کنیم و پیشنهادهای راهبردی را بدهیم. به طور مثال بازار گاز اروپا برای روسیه اهمیت قابل توجهی داره و حضور ماهم طبیعتاً منافعی خواهد داشت ولی این رقابت به نفع دو کشور نخواهد بود و بیشتر به نفع طرف غربی خواهد داشت.
این کارشناس انرژی تصریح کرد: می‌توانیم بگوییم که ما به بازار گاز اروپا ورود نمی‌کنیم و از آن طرف روسیه هم مزایایی برای ما ایجاد کند، مثلاً با سرمایه گذاری و تعاملات سیاسی و تکنولوژی مسیر بازار هند و پاکستان را برای ما تسهیل کند. همچنین یک مشکلی که ما برای صادرات گاز به عمان داریم احداث لوله در آب‌های عمیق است که روسیه تجربه این کار را دارد و می‌تواند تکنولوژی این کار را در اختیار ما قرار دهد.
لازم به ذکر است که یکی از زمینه‌های همکاری ایران و روسیه در حوزه انرژی، تقویت همکاری‌ها در مجمع کشورهای صادر کننده گاز (GECF) می‌باشد. با توجه به جایگاه برجسته ایران و روسیه در بازار جهانی گاز طبیعی از حیث ذخایر و تولید، تقویت همکاری این دو کشور در GECF می‌تواند زمینه تعامل بیشتر آنها در صنعت گاز جمهوری اسلامی ایران را بهبود بخشد.
