شاید پربیراه نباشد اگر بگوییم شوکی که انتشار ویروس کرونا در سراسر جهان منتشر کرد، غیرمنتظره‌ترین شوکی بود که در قرن ۲۱ برای بشر رخ داد. شوکی که هیچکس انتظارش را نداشت و نمی‌دانست که باید با آن چگونه رفتار کند.
این ناآگاهی درخصوص مواجهه با معضلی به این بزرگی، باعث شد بسیاری از کسب‌وکارها با آسیب جدی مواجه شوند و رویدادهای مهم بین‌المللی نیز چالش‌هایی جدی را پیش روی خود ببینند. جشنواره‌های سینمایی جزو رویدادهایی بودند که کیفیت مواجهه آنها با بحران کرونا، از همان ماه‌های ابتدایی زیر ذره‌بین بخش قابل‌توجهی از علاقه‌مندان به هنر هفتم قرار گرفت.
در یک سال و نیم گذشته که ویروس کرونا از شرق آسیا حرکتش را آغاز کرد و آرام‌آرام کل دنیا را آلوده کرد، جشنواره‌های مختلف سینمایی، رویکردهای متفاوتی نسبت به این اتفاق داشتند و هرکدام به طریق خاص خود تلاش کردند پرچم‌دار حیات سینما در یکی از بحرانی‌ترین دوران باشند.
جشنواره جهانی فیلم فجر که این روزها دست‌اندرکاران در تدارک برپایی آن در یک سال سخت هستند، سال گذشته به دلیل شیوع کرونا برگزار نشد و حالا بعد از یک سال توقف، سینمای ایران شاهد برپایی یکی از مهمترین جشنواره‌های سینمایی منطقه خواهد بود. برگزاری جشنواره جهانی فجر از پنجم تا دوازدهم خرداد ماه بهانه‌ای است برای مرور چگونگی برگزاری جشنواره‌های معتبری که در دوران کرونا، با رعایت پروتکل‌های بهداشتی برگزار شدند و هریک تمهیداتی را برای عبور از این چالش درنظر گرفتند.
جشنواره کن
کشور برگزار کننده: فرانسه
مدل برگزاری: به تعویق انداختن جشنواره و برگزاری بازار به‌صورت آنلاین
زمان برگزاری احتمالی: تیرماه ۱۴۰۰
یکی از قدیمی‌ترین و معتبرترین جشنواره‌های سینمایی جهان، در مواجهه با کرونا عملکرد مبتنی‌بر آزمون و خطا داشت. برگزارکنندگان کن، در ابتدا اعلام کردند که این رویداد برای اولین‌بار بعد از سال ۱۹۶۸ لغو خواهد شد و پیشنهاد برگزاری آنلاین جشنواره را نیز به‌طور جدی، نپذیرفتند.
در ادامه اما شرایط تغییر کرد و مسئولان این رویداد ضمن برگزاری آنلاین بخش بازار این رویداد، برگزاری بخش اصلی را منوط به بهبود شرایط کرونایی دانستند. در همین راستا و پس از معرفی اسپایک لی به ریاست این جشنواره، به‌صورت رسمی اعلام شد هفتادو چهارمین دوره جشنواره فیلم کن ۲۰۲۱ قرار است از ۶ تا ۱۷ جولای (۱۵ تا ۲۶ تیر ۱۴۰۰) برگزار می‌شود.
این تاریخ با توجه به شرایط کرونایی حاکم بر کشور فرانسه، هنوز تغییری نکرده و باید دید در تابستان امسال آیا این رویداد به مرحله برگزاری رسمی خواهد رسید و برگزارکنندگان آن چه تمهیداتی برای مسائل بهداشتی آن در نظر خواهند گرفت.
جشنواره ونیز
کشور برگزار کننده: ایتالیا
مدل برگزاری: آنلاین و حضوری
زمان برگزاری: شهریور ۹۹
جشنواره بین‌المللی فیلم ونیز به‌عنوان یکی از مهمترین و معتبرترین رویدادهای سینمایی جهان خیلی زود توانست با اعمال مدیریت و بررسی ابعاد مختلف شرایط برگزاری، تهدید کرونا را به یک فرصت تبدیل کند.
جشنواره ونیز مهمترین رویدادی بود که بعد از همه‌گیری کووید۱۹ بخشی از آن به صورت آنلاین و بخشی به صورت حضوری و در مختصات بین‌المللی برگزار شد. ایتالیایی‌ها جزیره لیدو (محل برگزاری جشنواره ونیز) را کاملا تحت کنترل قرار دادند، آنها برای این رویداد درجه حرارت تمام حاضران را اندازه‌گیری می‌کردند، استفاده از ماسک‌های تنفسی را برای همه اجباری کردند و در فواصل کوتاه، ایستگاه‌های ضدعفونی قرار دادند تا احتمال ابتلا را به شدت پایین بیاورند.
اوضاع امنیتی در این جزیره به حدی بالا بود که اگر کسی کوچکترین علائمی داشت و مثلا درجه حرارت بدنش کمی بالا بود، اجازه ورود به کاخ جشنواره را پیدا نمی‌کرد و از جزیره محل برگزاری جشنواره نیز بیرون می‌شد.
جشنواره تورنتو
کشور برگزار کننده: کانادا
مدل برگزاری: آنلاین و حضوری
زمان برگزاری: شهریور ۹۹
پس از برگزاری موفق جشنواره ونیز، برگزارکنندگان جشنواره تورنتو نیز تصمیم گرفتند که بخش‌هایی از جشنواره ۲۰۲۰ خود را به صورت حضوری برگزار کنند.
مهمترین تفاوت این دوره از جشنواره تورنتو با دوره‌های قبل، حجم کم آثار شرکت‌کننده در جشنواره بود. در حالی که سال ۲۰۱۹ این جشنواره با حدود ۳۰۰ اثر سینمایی برگزار شد، در سالی که کرونا همه چیز را تحت‌الشعاع قرار داده بود، فقط ۵۰ اثر سینمایی در این جشنواره شرکت کردند، آثاری که از کشورهای مختلف بودند و طیف‌های گسترده‌ای را در برمی‌گرفتند.
در این دوره از جشنواره که به صورت ترکیبی آنلاین- حضوری برگزار شد، برخی از آثار به صورت مجازی به نمایش درآمدند، تعدادی از فیلم‌ها در سالن‌های روباز سینما یا سالن‌های معمولی با فاصله‌گذاری اجتماعی اکران شد و فرش قرمز آثار و نشست‌های خبری فیزیکی، برگزار نشد.
جشنواره سن سباستین
کشور برگزارکننده: اسپانیا
مدل برگزاری: حضوری
زمان برگزاری: مهر ۹۹
جشنواره اسپانیایی سن سباستین، دیگر تجربه موفق جشنواره حضوری بود. در این رویداد نیز پروتکل‌های بهداشتی به طور سفت و سختی برقرار بود و کسی که کوچکترین نشانه‌ای از بیماری داشت یا پروتکل‌ها را رعایت نمی‌کرد، از جشنواره اخراج می‌شد.
شاید ادعای اخراج از جشنواره (حداقل برای چهره‌های شناخته شده) یک تهدید توخالی به نظر می‌رسید اما برگزارکنندگان جشنواره سن سباستین نشان دادند با کسی شوخی ندارند، حتی یوژنه گرین کارگردان مطرح فرانسوی که برای تماشای فیلم خود در سالن سینما از زدن ماسک امتناع کرد و بعد از چند تذکر، از سالن سینما و کل رویداد جشنواره اخراج شد.
او حتی اجازه پیدا نکرد که در نشست خبری فیلمش هم حضور پیدا کند و از طرف دولت اسپانیا نیز با جریمه‌هایی مواجه شد. این برخورد قاطعانه با یکی از سینماگران شناخته شده، باعث شد که این رویداد با نظم و رعایت تمام قوانین وضع شده، برگزار شود.
جشنواره لندن
کشور برگزارکننده: انگلستان
مدل برگزاری: آنلاین و حضوری
زمان برگزاری: مهر ۹۹
شصت و چهارمین دوره از جشنواره فیلم لندن، در سال کرونایی ۲۰۲۰، درحالی برگزار شد که بخش عمده آن به صورت آنلاین برگزار شد و اکران‌های محدودی نیز به صورت فیزیکی در کاخ جشنواره داشت.
در مدل حضوری این جشنواره نیز پروتکل‌های بهداشتی به طور جدی برقرار بود و حاضرین در رویداد، بدون استفاده از ماسک، اجازه حضور در محل برگزاری رویداد را نداشتند. اجرای سفت و سخت پروتکل‌های بهداشتی یکی از مهمترین پشتوانه‌های رویدادهای سینمایی برای برگزاری ایمن، ضمن حفظ اعتبار خود بوده است. پشتوانه‌ای که سبب شده است چرخه طبیعی حیات سینما در دوران کرونا، دچار اختلال نشود و از حرکت بازنایستد.
جشنواره سائوپائولو
کشور برگزار کننده: برزیل
مدل برگزاری: آنلاین و حضوری
زمان برگزاری: آبان ۹۹
برزیل یکی از کشورهایی بود که از پیک اول همه‌گیری کرونا، به شدت درگیر این بیماری بود و همواره در میان کشورهای صدرنشین از نظر میزان مبتلا به کرونا قرار داشت.
همین مسئله این احتمال را قوت می‌داد که جشنواره سائوپائولو به عنوان قدیمی‌ترین فستیوال سینمایی برزیل، در سال ۲۰۲۰ برگزار نشود، اما این اتفاق رخ نداد و در نهایت با وضع کردن قوانین سفت و سخت و انجام کلیه پروتکل‌های بهداشتی، اکثر بخش‌های مهم این جشنواره (مسابقه، فیلم کوتاه، چشم‌انداز بین‌الملل، کارگردان‌های جدید و…) به صورت آنلاین و حضوری برگزار شد. در این دوره از جشنواره، ۱۹۸ فیلم از ۷۱ کشور دنیا به نمایش درآمد.
جشنواره بوسان
کشور برگزار کننده: کره جنوبی
مدل برگزاری: آنلاین و حضوری
زمان برگزاری: آبان ۹۹
جشنواره بوسان یکی از مهمترین جشنواره‌های سینمایی آسیاست که آن نیز سال گذشته تحت تاثیر همه‌گیری کرونا به صورت آنلاین و حضوری برگزار شد.
نکته ویژه جشنواره بوسان این بود که بخش حضوری آن با حضور مخاطبان و دوستداران سینما برگزار شد و باوجود محدود بودن تعداد فیلم‌ها و صندلی‌های خالی، تمامی بلیط‌هایی که برای این آثار در نظر گرفته شده بود، به فروش رفت.
در این رویداد برای حفظ پروتکل‌های بهداشتی، فقط ۲۵درصد از ظرفیت سالن‌ها پر شده بود ولی با این وجود ۱۸ هزار نفر از آثار به نمایش درآمده، دیدن کردند.
جشنواره برلین
کشور برگزارکننده: آلمان
شکل برگزاری: آنلاین، معرفی برگزیدگان، حضوری
زمان برگزاری: اسفندماه ۱۳۹۹ و تابستان ۱۴۰۰
برگزارکنندگان هفتاد و یکمین دوره جشنواره فیلم برلین تصمیم گرفتند این رویداد سینمایی را به دو بخش «رویداد صنعت» که فقط مختص فیلمسازان و مطبوعات است و رویداد دوم که نمایش عمومی فیلم‌ها است تقسیم کنند.
در بخش آنلاین جشنواره که اول تا پنجم مارس به صورت آنلاین برگزار شد، در نهایت جوایز به برگزیدگان تعلق گرفت. رویداد دوم جشنواره برلین در تابستان ۱۴۰۰ خواهد بود و فیلم‌ها به مدت ۱۱ روز در تیرماه روی پرده خواهند رفت. به نظر می‌رسد تابستان برلین با برگزاری جشنواره‌ای که از پس دست‌اندازهای کرونا عبور کرده دلگرم‌کننده باشد.
جشنواره‌ها؛ نشانه حیات سینما
به جز این جشنواره‌ها که تاحدودی به مدل برگزاری آنها پرداخته شد، رویدادهای مهم سینمایی دیگری هم بودند که در سال ۲۰۲۰ برگزار شدند. بیست و پنجمین جشنواره فیلم «کرالا» و پنجاه و یکمین جشنواره بین‌المللی فیلم «گوا» در هند، چهل و دومین جشنواره فیلم «قاهره» در مصر، پنجاه و هفتمین جشنواره فیلم «پرتقال طلایی» آنتالیا در ترکیه و سی و سومین جشنواره فیلم «توکیو» در ژاپن فستیوال‌هایی بودند که به صورت حضوری برگزار شدند.
پنجاهمین جشنواره فیلم «رتردام» در هلند، سی و هشتمین جشنواره فیلم «تورین» در ایتالیا و بیست و چهارمین جشنواره فیلم «شب‌های سیاه تالین» در استونی نیز رویدادهایی بودند که بخش‌هایی از آنها به صورت آنلاین و بخش‌هایی به طور حضوری برگزار شد.
بدون شک هدف اصلی برگزاری این رویدادها، صرفا زنده نگه داشتنِ نام این جشنواره‌ها نبود، بلکه هدف اصلی، تزریق کمی امید به جامعه و افکار عمومی بود. به این بهانه که برگزاری این جشنواره‌ها یادآوری کند، تا زمانی که زنده‌ایم، هنر هم زنده است.
