خانگیران میدانی تنها ،سر به زیر و سترگ که گاز بیش از ۱۳ میلیون و ۹۲۱ هزار شهروند شش استان کشورمان و در وسعتی به اندازه  ۴۴۰ هزار کیلومتر  مربع را تامین می کند. گفتگو از میدان گازی خانگیران واقع در شمال شرق کشور  است که به تنهایی تامین گاز استانهای  خراسان رضوی،  شمالی ، جنوبی ، سمنان،  مازندران  و گلستان را در پهنه جغرافیایی به وسعت بیش از ۴۴۰ هزار کیلومتر  مربع با تنوع اقلیمی کویری و  کوهستانی بر عهده دارد.  این منطقه عملیاتی دارای ۶۵ حلقه چاه فعال است که تولید آن در فصل سرد به ۶۶ میلیون متر مکعب در روز می رسد  و قابلیت  افزایش دبی گاز با فرآیند توسعه و راه اندازی چاهها و تاسیسات جدید نیز وجود دارد که بسته به دریافت پالایشگاه گاز شهید هاشمی نژاد کنترل و مدیریت می شود. سال گذشته رکورد تزریق بیش از دو میلیارد متر مکعب در مخزن شوریجه D  فراهم شد. در این رابطه با عملیات اجرایی که روی این مخزن صورت می گیرد و با افزایش چاههای ذخیره سازی و  کمپرسورها ، در آینده امکان ذخیره تا ۴۰ میلیون متر مکعب گاز در روز امکان پذیر است. ذخیره سازی در فصول گرم و بازتولید در فصول سرد سال بر اهمیت استراتژیک این مخزن گازی می افزاید.

با توجه به اهمیت این میدان در تامین گاز مورد نیاز کشورمان گفتگویی با مهندس ابوالقاسم  ایرانی  مدیر عملیات شرکت بهره برداری نفت و گاز شرق و رئیس منطقه عملیاتی خانگیران گفتگویی به شرح ذیل انجام داده ایم.

۱- در آغاز گفتگو مختصری از فعالیت های شرکت بهره برداری نفت و گاز شرق ارائه بفرمایید

شرکت بهره برداری نفت و گاز شرق به عنوان یکی از شرکتهای تابعه شرکت نفت مناطق مرکزی ایران در سال ۱۳۷۷ با هدف تولید و بهره برداری از مخزن عظیم گاز ترش مزدوران  و سه مخزن گاز شیرین (شوریجه B, شوریجه Dو گنبدلی ) تاسیس شد. مسئولیت  این شرکت در محدوده استانهای خراسان رضوی , شمالی و جنوبی با مرکزیت ستاد در شهر مشهد مقدس می باشد. گاز تولیدی و میعانات استحصالی  از این شرکت جهت تصفیه به پالایشگاه شهید هاشمی نژاد ارسال می شود. شش استان خراسان رضوی , خراسان شمالی , خراسان جنوبی , گلستان , مازندران(پس از تامین خوراک پتروشیمی خراسان و سوخت نیروگاه نکا) و بخشی از استان سمنان مصرف کننده گاز شرکت بهره برداری نفت و گاز شرق می باشند که سهم به سزایی در راستای شکوفایی اقتصاد کشور در بخش انرژی ایفا می کند. خصوصیات خاص میادین تحت پوشش این شرکت از نظر نوع گاز تولیدی ، قطعات و تجهیزات مورد استفاده، دوری از دیگر میادین گازی ، پیچیدگی های فنی و تولیدی ، هم مرز بودن با کشور ترکمنستان و شرایط خاص آب و هوایی موقعیت استراتژیک و حساسی به این شرکت بخشیده است. میدانهای خانگیران و گنبدلی و میدان در حال توسعه توس از جمله میادین تحت پوشش این شرکت است. 

۲-  محور فعالیت های این شرکت در چند بخش خلاصه می شود ؟

فعالیتهای شرکت بهره برداری نفت و گاز شرق به طور عمده  در سه محور تولید، دارایی های فیزیکی و نیروی انسانی خلاصه می شود  . مواردی همچون افزایش بهره وری و استفاده بهینه از سرمایه ها و دارایی های فیزیکی سازمان ، مشارکت و تعامل سازنده با ذینفعان ، بهره گیری از فناوری مناسب و حمایت از پژوهش و تحقیقات کاربردی ، ارتقاء امنیت، سلامت و ایمنی محیط کار و حفاظت از محیط زیست ، توانمند سازی سرمایه های انسانی و تقویت تعهد و تعلق سازمانی ، مدیریت فرآیندها و منابع در دسترس و افزایش ظرفیت تولید و ارتقاء کیفی محصولات با رعایت تولید صیانتی حوزه کاری این شرکت را تشکیل می دهد.

۳-  در رابطه با معرفی منطقه عملیاتی خانگیران توضیحات اجمالی بیان نمایید

میدان خانگیران دارای مخازن گازی مزدوران ، شوریجه بی و دی است که این مخازن در جنوب و غرب شهرستان سرخس واقع است . مخزن بزرگ مزدوران به دلیل وجود گاز ترش از مخازن نادر گازی در جهان به شمار می رود و ترش ترین نوع گاز کشور بعد از میدان تنگ بیجار را داراست. به دلیل نوع سیال استحصالی و عمر تاسیسات برای پایداری تولید ، تعمیرات زیادی در راستای نگهداشت تولید ایمن و پایدار در شش ماه اول سال برای همکاران در این منطقه تعریف و طراحی شده است .  تعمیرات  در شش حوزه مکانیک ، برق ، ابزار دقیق ، تعمیرات خطوط لوله ، تهویه و برنامه ریزی تعمیرات صورت می گیرد. متولی آن  مجموعه اداره تعمیرات است و کمترین برون سپاری را داریم. شایان ذکر است با ابلاغ سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی از سوی مقام معظم رهبری ، رویکرد و اهتمام این شرکت در حوزه قطعات و تجهیزات مورد نیاز همواره بر تامین از طریق تولیدکنندگان داخلی بوده است ، به گونه ای که در حال حاضر بیش از ۹۵ درصد از قطعات و تجهیزات حیاتی با رویکرد ساخت داخل خرید و تامین می شود. 

۴- یکی از بخشهای مهم کاری در این منطقه کارگاه مرکزی است که نقش بسیار مهمی  در تامین قطعات مورد نیاز منطقه دارد . درباره کارکرد آن توضیح بفرمایید

کارگاه مرکزی در منطقه عملیاتی خانگیران  به عنوان  یکی از مجهزترین کارگاهها  درسطح شرکت  نفت مناطق مرکزی ایران محسوب می شود. ساخت و تعمیر قطعات زیادی حتی توپی های تا سایز شش اینچ در این کارگاه انجام می گیرد. این کارگاه حتی به دیگر شرکتهای تابعه نفت مناطق مرکزی ایران نیز خدمات ارائه می دهد.  بخشی از بالهای زیرسایزهای شش اینچ همین جا ساخته می شود  فقط جهت پوشش آن که نیاز دارد برای مقاوم بودن در برابر گاز ترش بیرون از شرکت تامین می شود. کارگاه مرکزی واحدی بسیار پرتلاش است و صرفه جویی اقتصادی بسیار بالایی داشته است.

۵- یکی از بخشهای تعمیراتی که در حوزه تحقیقات و کمک به شرکتهای  دانش بنیان نقش داشته ،  کارگاه مکانیک است ، در این باره توضیح لازم ارائه نمایید

 از  حدود ده سال قبل برای توسعه و فعالیت این کارگاه از چند جوان تحصیل کرده رشته متالوژی استفاده کردیم. بنای فعالیت به سمت تولید داخل و همکاری با شرکت های دانش بنیان گذاشته شد.

 ماحصل این همکاری قطع وابستگی حداکثری از خارج کشور و تهیه حدود ۹۰ تا ۹۵ درصد احتیاجات این حوزه از شرکتهای دانش بنیان و داخلی است. در مدت ۱۰ سال گذشته شرکتهای بومی خیلی خوب شکل گرفتند.  بخش دیگر از فعالیت همکاران که باعث شده از انحصار خارجی بیرون بیاییم بخش ابزار دقیق است که  تحول سیستم ابزار دقیق چاهها را به دنبال داشته است. سیستم های منطقه توسط یک کنترل مرکزیPLC  و اسکادا  جدید شده و سیستم های کنترلی چاههای ترش از حالت مکانیکی و الکترونیکی به الکترونیکی تبدیل شده است. در این منطقه سیستم اسکادا در سال ۱۳۹۰  راه اندازی شد . در چاههای گاز ترش حدود ۲۷۰ کیلومتر فیبر نوری انتقال اطلاعات می دهند. علاوه بر جمع آوری اطلاعات ، توان فرمان صادر کردن را هم دارند . تنها شرکتی هستیم که اطلاعات مربوط به اسکادا و تولیدات چاه به صورت مستقیم به سامانه دیسپچینگ نفت و گاز شرکت ملی نفت ایران به صورت آنلاین ارسال می شود. آمار و اطلاعات جمع آوری و با پالایشگاه هماهنگ می شود و این مهم  از طریق مرکز اندازه گیری انجام می شود.  علاوه بر سیستم اسکادا که کنترل تجهیزات فرایندی است ، سیستم اسکادای برق طراحی کردیم که  فاز اول عملیات اسکادای برق از سال ۱۴۰۰ عملیاتی شده است و بر نامه داریم در سال۱۴۰۳ تکمیل کنیم .

۶-در قسمت بازرسی فنی چه اقداماتی انجام گرفته است؟

هدف کلی این بخش ، بازرسی و پایش کلیه تاسیسات ،خطوط زیرزمینی ، مخازن و کلیه سیستم  پایپینگ  است که در کنار آن  یک سری بازرسی های پروژه ای هم داریم . پروژه هایی که در منطقه اجرا و باعث افزایش تولید می شود . همچنین یک سری اقدامات اصلاحی  و تقویت فنی هم به عنوان پروژه های جانبی اجرا و  به صدور گواهی ختم می شود . پایشها بر اساس استانداردهاست و برای تمامی تاسیسات رو زمینی و زیرزمینی ، نقشه ای ترسیم شده است که این استانداردها در آن رعایت شود. نتایج پایش ها مشخص می سازد که نوع پایش و  بازه های دوره های بازرسی مجدد  را بر اساس آن اجرا کنیم. به عنوان مثال ضخامت سنجی خطوط لوله بر اساس بازه زمانی یک یا دو سال و در بازه های طولانی تر تا پنج  سال انجام می شود و بر اساس نتایج استخراجی و تفسیر رفتارهای چاه از حیث میزان شوری ، آبده بودن چاه ، دوره های بازرسی کم یا زیاد می شود. در خصوص مخازن هم به همین صورت است. در خصوص بازرسی از پوشش ها ، بازرسی داخلی مخازن ، خطوط زیر زمینی برای تداوم تولید به خصوص شش تا از خطوط اصلی  توپک رانی هوشمند کردیم.

۷- یکی از مهمترین فعالیت های همکاران مناطق عملیاتی انجام کارهای تعمیرات اساسی است که در بیشتر مواقع بدون برون سپاری و با اتکای به دانش فنی آنها انجام می شود، در این رابطه از اقدامات صورت گرفته در این حوزه طی سال گذشته و امسال توضیح بفرمایید.

سال گذشته ۱۰۹  هزار نفر ساعت در بیش از۷۱۰۰  درخواست کار تعمیرات اساسی کار انجام شده است.مجموعه تعمیرات نفت و گاز شرق به عنوان بازوی اجرایی سیستم ، علاوه بر نگهداشت تعمیرات در انجام پروژه های اصلاحی،  بهبود عملکرد هم  به عنوان بازوی اجرایی سیستم عمل می کنند .کارهای مکانیکال و  ابزار دقیق در منطقه انجام می شود. خیلی از پروژه های اصلاحی و در جهت بهبود راخودمان انجام می دهیم. سال گذشته دو پروژه اجرا کردیم که شامل احداث  600 متر خط لوله ۱۶ اینچ برای اتصال مرکز جمع آوری شوریجه D به مرکز تفکیک  بود و باعث  افزایش سقف تولید از شوریجه D تا ۲۰ میلیون متر مکعب در روز شد. این خط لوله در شرایط اضطراری به افزایش روزانه  سه میلیون متر مکعب  گاز کمک می نماید. همچنین تاسیسات سرچاهی دو حلقه چاه ۷۶ و ۷۸ از چاههای کم بازده ۴۴ و ۸ خانگیران  توسط همکاران شرکت نفت مناطق مرکزی تامین و نصب شد و افزایش روزانه سه میلیون متر مکعبی ظرفیت این شرکت را در پی داشت.

در برنامه امسال ، اسیدکاری پنج حلقه چاه صورت گرفت که در مجموع یک میلیون متر مکعب افزایش تولید از این پنج حلقه چاه صورت گرفت.  تاج چاه شماره ۳۶  به مشکل خورده و امکان تولید از چاه نبود ، با عملیاتی که انجام دادیم و ایمن سازی چاه ،  تاج چاه عوض شد . در رابطه با چاه شماره  61 هم شیرهای ایمنی تاج چاه به مشکل خورد و امکان تولید از این چاه نبود ، بنابراین  با دستگاه لوله  مغزی سیار چاه ایمن و تاج چاه عوض شده و  عملیات مسدود سازی و اسیدکاری  انجام گرفت . هم اکنون نیز روزانه ۲۵۰ هزار متر مکعب از آن برداشت می شود.

۸-  از دیگر بخشهای تعمیراتی و فنی مهندسی این منطقه واحد عملیات تعمیرات درون چاهی و برون چاهی است . در این مجال به تفکیک درباره کارکرد  هر واحد توضیح بفرمایید .

واحد عملیات تعمیرات درون چاهی یکی از دو واحد اداره خدمات فنی چاههااست که تمام سرویس های درون چاهی که مورد نیاز شرکت نفت و گاز شرق است را تامین می نماید. این سرویس ها  شامل تعویض شیرهای امینی درون چاهی ، انجام آزمایشات درون چاهی از جمله آزمایشات استاتیک و آزمایشات جریانی است که آزمایشات جریانی دما و فشار سیال درون چاه را در اعماق مختلف چاه با دستگاههای فشارسنج حافظه دار درون چاهی ثبت می کند و اطلاعات آنرا برای بررسی مخزن و تصمیم گیری در خصوص به واحد مهندسی بهره برداری و مهندسی مخازن ارائه می دهد. از دیگر کارهای این واحد می توان به عمق یابی حداکثری دسترسی چاهها و تعیین حداکثر قطر قابل عبور ، رفع مانع  رشته های تولید درون چاهی و انجام کلیه عملیات درو ن چاهی به منظور ایمن سازی و نصب دکل اشاره کرد. سرویس دهی به دکل های حفاری برای انجام عملیات درون چاهی حین تکمیل چاه از دیگر فعالیت های این واحد است . سال گذشته ۹۰ فقره عملیات اندازه گیری فشارهای درون چاهی و ۱۰ فقره رفع مشکل شیر ایمنی داشتیم.  تعمیرات اساسی شیرهایی که از چاه خارج می شود و مجرابندهای مورد استفاد ه ، از دیگر اقدامات اجرایی است. در زمینه مهندسی معکوس تا چند سال پیش اکثر قطعات خارجی وارد می شد اما با شروع  تحریمها ، بسیاری از این قطعات به سمت ساخت داخل رفت و  هم اکنون بالای ۹۰ درصد قطعات ساخت داخل هستند . از جمله شیرهای ایمنی درون چاهی و حتی  رشته های تکمیلی داخل چاه که از چند سال پیش طرحی برای داخلی سازی آنها انجام گرفت و هم اکنون ساخت آنها کاملا ایرانی شده است.