کانون افتا روز دوشنبه ۲۶ تیرماه ۱۴۰۲، سمینار «راهکارهای توسعه بازار افتای ایران» را با همکاری پژوهشکده امنیت ارتباطات و فناوری اطلاعات و به میزبانی پژوهشگاه ارتباطات برگزار شد. در ابتدای مراسم دکتر رضا کلانتری، رئیس پژوهشکده امنیت، در سخنانی کوتاه به حاضران در سمینار خوشامد گفت.

نیروی انسانی سرمایه است

در این سمینار دکتر محمدحسام تدین، معاون پژوهشکده امنیت ارتباطات و فناوری اطلاعات از ظرفیت‌سازی و تقویت نیروی انسانی در حوزه امنیت فناوری اطلاعات کشور گفت و با ارائه‌ای درباره یک بررسی میدانی به ارائه آماری از افزایش میزان تهدیدات سایبری در سطوح مختلف کاربران در ایران و جهان اشاره کرد و اظهار کرد که با وجود این حجم از خطرات سایبری، افراد و سازمان‌ها در کشور به اندازه کافی متوجه خطرات سایبری نیستند و آموزش برای آمادگی در برابر آن از اولویت برخوردار نیست.

وی به ضرورت آموزش نیروی انسانی مناسب و متناسب با تهدیدهای مختلف در این زمینه تاکید کرد و گفت: نیروی انسانی، سرمایه است .متاسفانه سازمان‌های ما درک درستی از نیروی انسانی مورد نیاز خود در حوزه امنیت سایبری ندارند.

دکتر تدین در جمع‌بندی سخنان خود گفت: ما باید در زمینه امنیت سایبری کاری را شروع کنیم و در این راه به همراهی متولیان و مسئولان نیاز داریم. ما به راه‌اندازی رشته‌های متعدد دانشگاهی نیازمندیم تا نیروی‌های مختصص در تمامی ابعاد تهدیدات سایبری تربیت کنیم. ما باید برای موج مهاجرت نیروی متخصص که البته دلایلش را می‌دانیم، پاسخی پیدا کنیم. همچنین لازم است که برای آموزش امنیت سایبری همه اقشار و افراد جامعه از مهدکودک تا مرحله سالمندی فکر کنیم و برای آن برنامه داشته‌باشیم کاری که در کشورهای پیشرفته در قالب برنامه‌های متعدد انجام می‌شود.

نیاز به یک برنامه قابل اجرا داریم

سپس دکتر ابوالفضل روحانی، رئیس کانون افتا به بررسی احکام برنامه هفتم توسعه با رویکرد توسعه بازار افتا پرداخت و نقاط قوت و ضعف آن را برشمرد و به مقایسه کلی این برنامه با برنامه‌های پنجم و ششم پرداخت. وی گفت: قوانین ما باید بتوانند به تحقق چشم‌اندازها ‌ و برنامه‌های توسعه ما به خوبی کمک کنند. متاسفانه در خوش‌بینانه‌ترین حالت، اهداف در برنامه‌پنجم و ششم توسعه حدود ۳۰ درصد محقق شده‌اند و برای اینکه در برنامه هفتم هم گرفتار همین موضوع نشویم لازم است که بررسی دقیقی روی این موضوع داشته‌باشیم و دلایل آن را برسی کنیم و در برنامه هفتم به کارببندیم.

روحانی تدوین سند راهبردی امنیت را از نکات مثبت برنامه هفتم برشمرد و افزود: این موضوع حتما نیاز به مشارکت بخش خصوصی و استفاده از ظرفیت‌های آن دارد.  در برنامه‌های پنجم و ششم هم مانند برنامه هفتم به موضوع مشارکت با بخش خصوصی و تعاونی و نهادهای عمومی و استفاده از ظرفیت سرمایه‌گذاری این حوزه‌ها برای تحقق کارآفرینی پرداخته شده اما متاسفانه در عمل اتفاقی نیفتاده‌است.

وی ادامه داد: یکی از نکات خوب برنامه توسعه هفتم، تدوین سند توسعه اقتصاد دیجیتال کشور است که بسیار مهم است با توجه به استقبال نسل جوان به این قبیل کارها و مشاغل روی آن کار کنیم.

روحانی گفت: باید برنامه‌ای بنویسیم که نه بر اساس آمال و آرزوهایمان بلکه عملی و اجرایی باشد. پرهیز از کلی‌گویی و مسئله‌محور بودن برنامه‌ها و تعیین اولویت‌ها در برنامه بسیار مهم هستند. همچنین باید در موارد و احکامی که در برنامه تدوین شده‌است موضوع حریم خصوصی افراد مورد توجه قرار گرفته و در مورد آن فکر شود.

شناخت دقیق اکوسیستم سایبری ضروری است

پس از آن دکتر علیرضا صالحی، نایب‌رئیس کانون افتا در مورد دستاوردهای اجرای طرح شناخت زیست‌بوم صنعت افتا و نقش کلیدی بخش خصوصی سخن گفت. وی گفت: اکوسیستم سایبری مجموعه‌ای متنوع و متکثر از بازیگرانی نظیر سازمان‌های دولتی و نهادهای عمومی، شرکت‌های خصوصی، سمن‌ها، افراد حقیقی، نهادهای حاکمیتی و رویه‌ها و تجهیزات است که با اهداف گوناگون و چندگانه ولی مشترک در حوزه امنیت سایبری با یکدیگر در تعامل هستند. یکی از بخش‌های مهم در اکوسیستم سایبری، ذی‌نفعان هستند.

وی ادامه داد: تحلیل ذی‌نفعان یکی از بخش‌های مهم و اساسی تعریف اکوسیستم سایبری است و هرچه بهتر و دقیق‌تر آن‌ها را شناسایی کنیم، بهتر می‌توانیم به تعریف دینامیک ارتباطات بین آن‌ها بپردازیم. هماهنگی میان این ذی‌نفعان، موضوع بسیار مهمی است.

صالحی در بخش پایانی صحبت‌هایش گفت: هرچند در کشور ما تعدد مسئولیت و سازمان‌های مسئول در حوزه افتا یکی از نگرانی‌ها و گلایه‌های رایج است با این همه تعداد زیادی نهاد مسئول نیاز داریم که وجود ندارند؛ نهادهایی که در همه دنیا در اکوسیستم افتایی خود آنها را تعریف کرده‌اند.

تلاش برای تقویت ارتباط میان فعالان سایبری و حاکمیت

در ادامه سمینار در بخش پرسش‌وپاسخ، سخنرانان به سوالات حاضران در سمینار پاسخ دادند. یکی از مواردی که مطرح شد موضوع نقش کانون افتا در مورد نیروهای مختصص و نیز ورود فناوری‌های نوینی مانند هوش مصنوعی به کشور بود. دکتر روحانی در این مورد گفت: وقتی صحبت از فناوری‌های نوین می‌شود این بحث‌ها پیش می‌آید که کدام یک این فناوری‌ها برهم‌زننده هستند و  کدام‌شان حاکمیت‌گریز. در هر حال ما باید بپذیریم که این فناوری آمده و این اتفاق در حال رقم خوردن است و باید آنها را بررسی کنیم تا مسیر استفاده بهینه از آنها را در کشور شناسایی کنیم و نیازی هم نیست برای کار منتظر حاکمیت باشیم، بلکه خودمان در بخش خصوصی می‌توانیم بررسی لازم را انجام داده و به سطوح بالاتر و تصمیم‌گیران منتقل کنیم.

وی افزود: با توجه به موج گسترده مهاجرت باید حاکمیت را به اهمیت برخورداری از این فناوری‌ها حساس کنیم. تربیت نیروی متخصص و به فکر نسل آینده بودن مهم است اما اول باید سعی کنیم همین ظرفیت‌ها و نیروهایی را که داریم حفظ کنیم و برای آنها برنامه داشته‌باشیم. وقتی حتی کشوری مثل سنگاپور هم با مشکل مهاجرت مواجه است باید الگوبردای از کشورهای موفق را داشته باشیم و بعد بر اساس مختصات کشور خودمان پاسخی برای این دغدغه مشابه پیدا کنیم.

دکتر صالحی هم در این مورد گفت: کانون از سال ۹۴ تلاش کرد این دید را ایجاد کند که بازیگران متعددی در زیست‌بوم افتا هستند که باید باهم تعامل کنند و در سال ۱۴۰۰ توانستیم آن را به یک پروژه تبدیل کنیم و از همان زمان تاکنون بر وقوع انقلاب چهارم که ظهور و رشد هوش مصنوعی را هم در برمی‌گیرد مطرح کردیم. در انقلاب صنعتی دوم و یا سوم کشورها این فرصت را داشتند که تکنولوژی را وارد کرده با آن سازگار شده و از آن استفاده کنند اما در انقلاب چهارم اگر از فرصت‌ها استفاده نکنیم شانسی برای جهش نیست و این موضوع در مورد انقلاب چهارم نگران‌کننده‌ ‌است.

وی افزود: ما در کانون تلاش‌مان این است که ارتباط بین اعضای اکوسیستم و اضلاع دانش، صنعت و بخش حاکمیتی را تقویت کنیم هرچند اتصال با بخش حاکمیتی کار آسانی نیست و به یاری همه فعالان این اکوسیستم نیاز داریم.

یکی از حاضران به موضوع تقسیم‌بندی نظام کاری در حوزه امنیت سایبری و نقش کانون افتا در این مورد اشاره کرد که دکتر تدین در این مورد گفت: کاری که ما در کانون در این زمینه می‌توانیم انجام دهیم این است که به وزارت‌خانه و نهادهای ذی‌ربط اطلاع‌رسانی کنیم که در چه حوزه های در دنیا متخصص وجود دارد و ما در آن حوزه کمبود داریم تا بتوانیم در نظام آموزشی کشور برای تربیت متخصصان این زمینه‌ها برنامه‌ریزی کنند و به تاسیس این موارد بپردازند. 

دکتر صالحی هم این موضوع را مطرح کرد که ما به یک نظام مهندسی افتا مشابه نظام پزشکی یا نظام مهندسی معدن و غیره نیاز داریم که در آنها سازوکارها مشخص باشد و مسئولیت تدوین و اجرای احکام این حوزه را برعهده بگیرد و امکان رتبه‌بندی متخصصان در آن فراهم باشد و متاسفانه هنوز کسی حاضر نشده این بار را به دوش بگیرد.

دکتر روحانی در پاسخ به یکی از حاضران که به موضوع تکرار حملات سایبری در سازمان‌های و نهادهای مختلف و نبود هیچ‌گونه واکنش تنبیهی در صورت تکرار اتفاق در آن مجموعه‌ها اشاره کرد، گفت: کانون در این مورد ایده اولیه‌ای داشت تا کاری مشابه کشورهای غربی انجام شود. در کشورهای توسعه‌یافته با اعمال یک‌سری اقدامات بازدارنده بسیار قوی و جرایم سنگین دارای ضمانت اجرایی بالا و تشوبق‌های به‌جا و قابل توجه باعث می‌شوند که هر فردی در جامعه به‌خودی خود جلوی تخلفاتش را بگیرد. اگر بتوانیم با کمک حاکمیت سازوکاری شکل بدهیم که از نظر امنیت سایبری امتیازدهی و رتبه‌بندی سازمان‌ها و شرکت‌ها صورت بگیرد همبن موضوع باعث رفتن همه آنها به سمت رشد بیشتر می‌شود.

یکی از حاضران درباره ارائه مفصل و کامل طرح شناخت زیست‌بوم صنعت افتا به‌صورت عمومی پرسید که دکتر صالحی پاسخ داد: تلاش زیادی برای تدوین اکوسیستم سایبری کشور انجام شد و تلاش ما بر این است که با جلب رضایت صاحبان اصلی پروژه بتوانیم این کار خوبی را که در کشور انجام شده به همه ارائه دهیم تا برای شناسایی سایر اکوسیستم‌های موثر کشور هم موثر و مفید واقع شود.