خبرگزاری مهر– گروه استان‌ها: نشست جمع‌بندی پرونده «کم‌آبی و مدیریت منابع آب در استان‌ها» به همت اداره کل اخبار استان‌های خبرگزاری مهر با حضور فیروز قاسم‌زاده سخنگوی صنعت آب و مدیرکل دفتر اطلاعات و داده‌های آب کشور، حجت‌الاسلام امیر قلی جعفری بروجنی رئیس کمیته آب مجلس شورای اسلامی، حنیف رضا گلزار کارشناس آب‌وخاک و کنشگر محیط‌زیست و رضا ریحانی فعال جهادی در حوزه آب به میزبانی خبرگزاری مهر برگزار شد.
همچنین خبرنگاران مهر در استان‌های اصفهان، چهارمحال و بختیاری، لرستان و خوزستان به‌صورت آنلاین در برگزاری نشست مشارکت داشتند.
با توجه به هشدارهای مطرح‌شده درزمینهٔ وضعیت منابع آب در استان‌های مختلف کشور در قالب یک پرونده با انتشار گونه‌های مختلف رسانه‌ای به بحث‌های مهم پیرامون این چالش در خبرگزاری مهر پرداخته شد. در قالب بیشتر از ۳۸ گزارش استانی و منطقه‌ای به دنبال نگاهی بومی به راهکارهای مدیریت منابع آب و مقابله با خشک‌سالی و کم‌آبی بودیم و گزارش‌های تولیدی در این پرونده راهکار محور و با استفاده از ظرفیت اساتید، پژوهشگران و نخبگان دانشگاهی تولید و منتشر شد.
در قالب بیشتر از ۳۸ گزارش استانی و منطقه‌ای به دنبال نگاهی بومی به راهکارهای مدیریت منابع آب و مقابله با خشک‌سالی و کم‌آبی بودیم و گزارش‌های تولیدی در این پرونده راهکار محور و با استفاده از ظرفیت اساتید، پژوهشگران و نخبگان دانشگاهی تولید و منتشر شد بررسی خلأهای قانونی و اجرایی مدیریت منابع آب و مقابله با خشک‌سالی، نمایه کردن وظایف دستگاه‌های استانی مرتبط با حوزه آب با ذکر مسئولیت‌ها و بررسی عملکرد، روند آموزش به شهروندان، کشاورزان و فعالان حوزه تولید و صنعت درباره بحران آب و راه‌های کاهش مصرف آب در همه حوزه‌ها، میزان بارندگی و کاهش آن طی سال جاری و دورنمای آینده استان، در صورت ادامه این مسیر از محورهای مدنظر در این پرونده بود.
«پرونده‌های ویژه» اداره کل اخبار استانی خبرگزاری مهر به‌عنوان ابتکاری از سوی این خبرگزاری به دنبال این است که سوژه‌ها و دغدغه‌های مشترک کشوری را به نحوی جامع در ۳۱ استان کشور پیگیری کرده و در فاصله‌های زمانی معین هرکدام از این سوژه‌ها را روی خروجی خبرگزاری منتشر کند. مسئولان، پژوهشگران، کارشناسان، تصمیم گیران و تصمیم سازان مهم‌ترین گروه‌های هدف تولیدات این پرونده بودند که با مرور این گزارش‌ها می‌توانند رصدی بر وضعیت استان‌ها در این حوزه منابع آب داشته باشند و داده‌های حقیقی و ملموس را کنار یکدیگر بگذارند.
درنهایت طی نشستی با حضور تصمیم گیران و تصمیم سازان در دولت و مجلس و همچنین گروه‌های مردمی و کارشناسان محتوای این پرونده جمع‌بندی شد که مشروح نشست جمع‌بندی پرونده «کم‌آبی و مدیریت منابع آب در استان‌ها» در قالب دو گزارش روی خروجی خبرگزاری مهر خواهد رفت.
نخستین بخش این نشست را در این گزارش می‌خوانید.
ایران در مسیر نزدیک شدن به بحران آب
سخنگوی صنعت آب کشور در این نشست با اشاره به قرارگیری ایران در اقلیم خشک و نیمه‌خشک با متوسط بارش ۲۵۰ میلی‌متر و تولید حدود ۴۰۰ میلیارد مترمکعب آب اظهار کرد: در ایران اسلامی ۷۰ درصد از ۴۰۰ میلیارد مترمکعب آب تولیدی تبخیر می‌شود.
فیروز قاسم‌زاده با بیان اینکه بارش نزولات جوی در کشور یک‌سوم میزان بارش‌های دنیا است، افزود: علاوه بر تبخیر زیاد در کنار بارش کم نزولات جوی، ۱۱۴ میلیارد مترمکعب آب به‌عنوان آب تجدید پذیر در کشور وجود دارد و بارش ۱۳۰۰ میلی‌متری در یک نقطه از کشور و ۵۰ میلی‌متری در کویر مرکزی بیانگر وجود بارش‌های متفاوت در نقاط مختلف کشور بوده و بر این اساس مدل‌های رفتاری و نوع مدیریت منابع آبی نیز متأثر از همین شرایط متفاوت است.
شاخص‌های سازمان ملل بیانگر آن است که تنها مجاز به مصرف ۴۰ درصد از ۱۴۰ میلیارد مترمکعب آب هستیم درحالی‌که در حال حاضر ۹۰ درصد از آب تجدید پذیر در ایران مصرف می‌شود وی با اشاره به اینکه بر اساس تحقیقات ۱۵ ساله حدود ۵۰ درصد از این سال‌ها در وضعیت خشک آبی، ۲۰ درصد تر آبی و ۳۰ درصد بقیه وضعیت متوسطی داشتیم، اضافه کرد: بر اساس آمار ۵۳ سال اخیر وزارت نیرو، در سال ۹۸ و ۹۹ سال‌های پرآبی کشور با بیشترین بارش بوده و سال ۱۴۰۰ با ۳۸ درصد کاهش در بارندگی کمترین بارش را تجربه کردیم و از ابتدای امسال تا سوم مردادماه نیز با تداوم این شرایط با ۲۳ درصد کاهش بارندگی مواجه هستیم که این امر نشان‌دهنده تغییر اقلیم آب و هوایی کشور است.
قاسم‌زاده ادامه داد: این وضعیت باعث می‌شود آب در دسترس هم کاهش یابد و این موارد رابطه خطی ندارند چراکه وقتی روند کاهش نزولات جوی سال‌ها ادامه پیدا می‌کند این اعداد «ضریبی» رشد می‌کند تا جایی که شاهد آن هستیم که دریاچه ارومیه خشک‌شده و تمام عملکردها را زیر سؤال برده و دریاچه در شرایط مناسبی نیست.
مدیرکل دفتر اطلاعات و داده‌های آب کشور با تأکید بر اینکه ایران در مسیر نزدیک شدن به بحران آب قرار دارد، گفت: بر اساس شاخص‌های موجود اگر کشوری بیشتر از ۱۷۰۰ مترمکعب به ازای هر نفر در سال آب داشته باشد ازنظر منابع آبی مشکلی ندارد اما در ایران در سال‌های اخیر با توجه به رشد صنعتی و اقتصادی و کشاورزی این عدد به ۱۲۰۰ مترمکعب رسیده و درصورتی‌که شاخص‌ها به زیر ۱۲۰۰ مترمکعب آب به ازای هر نفر در سال برسد شرایط آن کشور بحرانی تلقی می‌شود.
قاسم‌زاده تصریح کرد: شاخص‌های سازمان ملل بیانگر آن است که تنها مجاز به مصرف ۴۰ درصد از ۱۴۰ میلیارد مترمکعب آب هستیم درحالی‌که در حال حاضر ۹۰ درصد از آب تجدید پذیر در ایران مصرف می‌شود.
سیاست‌گذاری‌های غلط دلیل رسیدن ایران به مرز تنش آبی
وی با تأکید بر سیاست‌گذاری‌های غلط و عدم حصول نتیجه لازم از طرح‌ها و سایر مباحث فنی به‌عنوان دلایل رسیدن کشور به مرز تنش آبی گفت: از سال ۱۹۸۰ مقرر شد که مدیریت منابع آب در دنیا به‌صورت یکپارچه و با مدیریت یک نهاد متولی باشد و در پهنه حوزه آبریز با مشارکت تمامی ذی‌نفعان و ذی مدخلان مشکلات مربوط به موضوع آب سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری و اجرا شود اما در سازمان ملل به حکمرانی آب تغییر پیدا کرد با این رویکرد که ذی‌نفعان و ذی مدخلان برنامه استراتژیک را تدوین کرده و در صورت مواجهه با هرگونه تغییر در مسیر خود را با آن شرایط همراه کنند.
قاسم‌زاده بیان کرد: زمانی در دنیا مدیریت آب در «مدیریت عرضه» خلاصه می‌شد و می‌گفتند هرکسی به آب نیاز دارد منابع در اختیار هست و جمعیت هم به این میزان نبود ولی به‌جایی رسیدیم که نیاز به مدیریت مصرف آب ملموس شده و الان گفته می‌شود جلوی تخصیص آب را بگیرند.
سخنگوی صنعت آب کشور ارزیابی و بررسی مدیریت مصرف را گام نخست در مدیریت منابع آب برشمرد و تأکید کرد: بر اساس ارزیابی وزارت نیرو از ۱۱۴ میلیارد مترمکعب آب موجود ۹۸ میلیارد مترمکعب مصرف می‌شود که ۲ درصد آن در بخش صنعت، ۸ درصد در بخش شرب و ۹۰ درصد در بخش کشاورزی مصرف می‌شود.
قاسم‌زاده کشاورزی را عمده‌ترین مصرف‌کننده آب دانست و گفت: برنامه‌ریزی لازم برای سازگاری با کم‌آبی باهدف بازنگری در مصارف توسط وزارت نیرو انجام‌شده و نمایندگان دستگاه‌های مختلف در نشستی به این جمع‌بندی رسیدند که ۱۵ میلیارد مترمکعب از مصارف آب کشور کاهش یابد.
وی با بیان اینکه بر اساس آمار وزارت جهاد کشاورزی بهره‌وری آب کشور در بخش کشاورزی ۱.۲ کیلوگرم بر مترمکعب است، ادامه داد: میانگین بهره‌وری آب در کل دنیا ۲.۵ کیلوگرم بر مترمکعب بوده و بهره‌وری کشور نصف دنیاست.
ضمانت اجرایی لازم در زمینه اصلاح الگوی کشت وجود ندارد
قاسم‌زاده با تأکید بر ضرورت اصلاح الگوی کشت برای مدیریت منابع آب کشور گفت: باید در کشاورزی بهره‌وری را بالا برد درحالی‌که ما تاکنون دستاوردی درزمینهٔ اصلاح الگوی کشت نداشتیم و الگوی کشتی که فقط روی کاغذ باشد و دستاوردی نداشته باشد کشاورز از آن تمکین نمی‌کند.
این مسئول ادامه داد: در حال حاضر ضمانت اجرایی لازم در الگوی کشت وجود ندارد و وزارت جهاد کشاورزی نیز عزم لازم را تاکنون نداشته درحالی‌که در صورت تحقق تغییر الگوی کشت بسیاری از مشکلات ما حل می‌شود.
وی با بیان اینکه نباید تولید کشاورزی را محدود کرد، افزود: می‌توان با حفظ تولید محصولات کشاورزی با وضع موجود و با افزایش بهره‌وری در الگوی کشت، مصرف آب را مدیریت کرد.
قاسم‌زاده با تأکید بر لزوم ارائه آموزش به کشاورزان از سوی دولت تصریح کرد: راندمان آبیاری کشاورزی کشور ۴۴ درصد است و ۵۶ درصد آب هدایت‌شده به سمت مزارع را کشاورزی نمی‌تواند منجر به بهره‌وری کند و معتقدم دولت باید تجهیزات و تأسیسات لازم را برای انتقال صحیح آب به مزارع فراهم سازد.
وی افزود: باوجوداینکه میزان رهاسازی آب از سد مشخص است اما اکنون سازه اندازه‌گیری برای اینکه بدانیم چه میزان آب به دست کشاورز رسیده است را به دلایل مختلف نداریم.
وزارت جهاد کشاورزی نیز عزم لازم را تاکنون نداشته درحالی‌که در صورت تحقق تغییر الگوی کشت بسیاری از مشکلات ما حل می‌شود مدیرکل دفتر اطلاعات و داده‌های آب کشور با انتقاد از ایجاد صنایع پر آب بر در فلات مرکزی اظهار کرد: باوجود اشتغال‌زایی بسیار در این صنایع در صورت عدم تأمین آب کل پروژه متوقف‌شده و معتقدم امروزه عدم مدیریت منابع آب علاوه بر اقتصاد و محیط‌زیست، امینت و مسائل اجتماعی فرهنگی را نیز تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و مقصر اصلی آن‌همه تصمیم گیران هستند و نمی‌توان تقصیر را به گردن یک یا چند وزارت خانه انداخت.
قاسم‌زاده با بیان این به دلیل قیمت بالای تولید آب شرب باید در خصوص مدیریت مصرف آن فرهنگ‌سازی شود، گفت: در حال حاضر انتقال صنایع موجود در فلات باوجود اجرای طرح‌های کلان آب‌رسانی از دریا به کویر و شیرین کردن آب بسیار سخت است.
وی با اشاره به سرانه مصرف آب شیرین به میزان ۲۳۰ لیتر در روز برای هر نفر و قابلیت ارتقای آن به ۱۶۰ لیتر در روز ادامه داد: با توجه به ارزش اقتصادی بالای آب باید برای مدیریت صحیح آن برنامه‌ریزی شود اما وجود خلأهای قانونی در مصرف آب و همچنین نبود ضمانت اجرایی قانون‌های موجود هم یکی دیگر از مشکلات بر سر راه مدیریت منابع آب است.
جانمایی‌های غلط صنایع و توسعه بی‌رویه کشاورزی چالش‌های مدیریت آب
رئیس کمیته صیانت از آب مجلس شورای اسلامی هم در ادامه نشست با بیان اینکه محدودیت منابع آب بزرگ‌ترین چالش عصر حاضر است، اظهار کرد: با توجه به اینکه در مناطقی مثل زاگرس شمالی و جنوبی و مرکزی ماندگاری و پایداری منابع آب بستگی به بارش برف دارد در کشور با تغییر اقلیم و جابه‌جایی بارش نزولات جوی از برف به باران مواجه هستیم.
حجت‌الاسلام امیر قلی جعفری بروجنی با بیان اینکه در گذشته ۱۱ درصد منابع آبی کشور از استان چهارمحال و بختیاری تأمین می‌شد، افزود: در حال حاضر چون شکل بارش‌ها تغییریافته است به‌مجرد اولین بارش ۱۲ ساعت بعد آب جاری‌شده پشت سد زاینده روده و ۲۴ ساعت بعد پشت سد کارون می‌رسد به خاطر اینکه توپوگرافی زمین باعث می‌شود نتوان آب را نگه داشت.
مسیر غلطی که کشور در خصوص مدیریت آب در چهل سال گذشته طی کرد ما را به نقطه‌ای رساند که ۹۰ درصد دشت‌های بسیاری از استان‌ها ممنوعه یا ممنوعه بحرانی است حجت‌الاسلام جعفری بروجنی عنوان کرد: معتقدم مسیر غلطی که کشور در خصوص مدیریت آب در چهل سال گذشته طی کرد ما را به نقطه‌ای رساند که ۹۰ درصد دشت‌های بسیاری از استان‌ها ممنوعه یا ممنوعه بحرانی است.
وی عنوان کرد: یعنی در این دشت‌ها آب تخلیه‌شده و آبی وجود ندارد و بارگذاری‌ها بیش‌ازحد بوده است و الآن اجازه برداشت حتی نیم لیتر از برخی از اقلیم‌ها و سرزمین‌ها را نداریم وقتی می‌گوییم ممنوعه است بدان معناست مسیری که تاکنون طی شده غلط و این مسیر غلط معلول سیاست‌گذاری غلط در بخش‌های مختلف کشور بوده که تبعات آن به منابع آبی کشور رسیده است یعنی مدل توسعه در کشور از ابتدا به‌صورت درست تعریف‌نشده است.
وی با تأکید بر اینکه در کشور بحران مدیریت منابع آب وجود دارد، گفت: واقعیت موجود این است که به‌شدت با محدودیت منابع آبی مواجه هستیم اما می‌توان با همین محدودیت موجود منابع، کشور را به‌خوبی اداره کرد.
نگاه به مدیریت آب در برنامه هفتم توسعه
رئیس کمیته صیانت از آب مجلس با بیان اینکه مدل توسعه کشور از ابتدا کشاورزی، روستایی و محلی تعریف‌شده بود، افزود: پیش از انقلاب دو برنامه توسعه بلندمدت وجود داشت و در حال حاضر ۶ برنامه تدوین و در قالب لایحه توسعه برنامه هفتم تنظیم‌شده است.
حجت‌الاسلام جعفری بروجنی با اشاره به اینکه مدل توسعه در کشور باید بر اساس سند آمایش سرزمینی باشد، ادامه داد: جانمایی‌های غلط صنایع و توسعه بی‌رویه کشاورزی چالش‌های مدیریت آب در کشور بوده و بیانگر آن است که مدل توسعه در کشور تعریف‌نشده است.
وی با اشاره به اینکه صنایع فولاد و کاشی و سرامیک بیشترین مصرف‌کننده منابع آبی کشور در حوزه صنعت هستند، ادامه داد: تمام صنایع آب بر دنیا در کنار آب احداث می‌شوند و کسی صنایعی مانند فولاد و صنعت کاشی و سرامیک را در فلات و در دل کویری که فاقد منابع آبی است، نمی‌سازد.
حجت‌الاسلام جعفری بروجنی با بیان اینکه بر اساس اعلام مرکز پژوهش‌های مجلس، بعد از انقلاب اسلامی کشاورزی در کشور توسعه ۵ برابری داشته است، گفت: کشور با محدودیت منابع آبی روبرو است و اگرچه تغییر اقلیم و نوع بارش از برف به باران اجتناب‌ناپذیر است اما جانمایی غلط صنایع و توسعه بی‌رویه کشاورزی در اقلیمی که اصلاً ظرفیت و پتانسیل کشاورزی را نداشته باعث شده چالش‌های آب در کشور چند برابر شود.
راهکار غلط انتقال آب بین حوزه‌ای
وی با اشاره به وجود عدم‌تعادل درست بین منابع و مصارف آب در کشور افزود: منابع آب تجدید پذیر کشور ۱۳۰ میلیارد مترمکعب است و باوجوداینکه همه دنیا از ۴۵ درصد از منابع تجدید پذیر آب خود استفاده می‌کنند میزان مصرف از منابع آب تجدید پذیر در کشورمان بیش از ۹۰ درصد است و باید چاره‌ای اساسی اندیشیده شود.
نماینده بروجن در مجلس شورای اسلامی نبود سند آمایش توسعه کشور و ناصحیح بودن مدل توسعه کشور را به نقطه بحران آب رسانده است، گفت: در صورت مدیریت صحیح، منابع آبی موجود در کشور کافی است و برای مدیریت بحران آب ابتدا باید مشکلات و موانع موجود را به‌خوبی تشخیص داد.
وی با طرح این سؤال که مجلس در این رابطه چه کرده است؟ پاسخ داد: در این دو سال تشخیص این بوده که اول باید مشکلات را به‌خوبی تشخیص داد و سپس به سراغ درمان آن رفت.
متأسفانه تنها ۳۰ درصد از برنامه‌ریزی‌ها و تکالیف برنامه ششم توسعه در خصوص آب محقق شده و ۷۰ درصد از برنامه‌های توسعه‌ای منابع آب روی زمین مانده است حجت‌الاسلام جعفری بروجنی با اشاره به بازدیدهای نظارتی مجلس گفت: بارگذاری‌های به‌شدت بالا و غلط روی منابع آب ایجادشده و کشور را با چالشی به نام فرونشست زمین مواجه کرده است که از استان‌های مختلف صدای آن بلند شده و راهکار غلطی که باز می‌دهیم انتقال آب به حوزه‌ای که دچار فرونشست شده است.
وی با اشاره به وجود عدم‌تعادل و تراز بین منابع و مصارف آب در کشور اضافه کرد: علاوه بر پلمب ۴۰ درصد از چاه‌های غیرمجاز در کشور، نباید با تکرار اشتباهات گذشته علاوه بر ایجاد مشکل برای مبدأ، عطش را در مقصد تشدید کنیم.
رئیس کمیته صیانت از آب مجلس شورای اسلامی اظهار کرد: متأسفانه تنها ۳۰ درصد از برنامه‌ریزی‌ها و تکالیف برنامه ششم توسعه در خصوص آب محقق شده و ۷۰ درصد از برنامه‌های توسعه‌ای منابع آب روی زمین مانده است.
وی با اشاره به انجام تحقیق و تفحص نمایندگان مجلس در موضوع مدیریت بحران آب افزود: مدیریت آب در کشور دارای مشکلات متعددی است و با عدم اجرای برخی از قواعد و قوانین امروزه به مشکل برخورده‌ایم.
کاهش سطح زیر کشت و کوچک کردن بخش کشاورزی راهکار مدیریت آب
«حنیف رضا گلزار» کارشناس آب‌وخاک و کنشگر محیط‌زیست نیز در ادامه این نشست با اشاره به وضعیت مصرف آب در ۶۰ سال گذشته اظهار کرد: در سال ۱۳۴۰ که جمعیت کشور ۱۶ میلیون نفر بود حدود ۴۰ میلیارد مترمکعب از منابع آب‌های سطحی و زیرسطحی برای بخش کشاورزی استفاده می‌شد و در سال ۸۰ با جمعیت ۷۰ میلیون نفر سهم مصرف آب کشور به ۸۰ میلیارد مترمکعب و پس‌ازآن روند افزایش مصرف آب با شیب ملایم‌تر در سال گذشته به میزان ۸۵ میلیارد مترمکعب رسید و این حدود ۹۰ درصد از حجم تمامی منابع آبی یک سال کشور است.
وی با اشاره به وضعیت محیط زیستی کشور بیان کرد: بر اساس آمارها دشت‌هایی داریم که سالانه ۳۶ سانتی‌متر در دل زمین فرو می‌رود یا در فارس دشت‌هایی داریم که در خوش‌بینانه‌ترین حالات سالی ۵۰ تا ۶۰ سانتی‌متر در دل زمین فرو می‌روند که این روند نشان‌دهنده این بوده که وضعیت نگران‌کننده است.
گلزار ادامه داد: برخی‌ها معتقدند اگر امروز به داد این وضعیت نرسیم آینده‌ای نخواهیم داشت و نسل آینده از بین خواهد رفت و من معتقدم این آینده‌ای که از آن صحبت می‌شود بسیار نزدیک است و وضعیت موجود امروزمان را به‌عنوان نسل حاضر نشانه گرفته است، اگر بخواهیم خودمان را به‌عنوان نسل حاضر حفظ کنیم باید از این بایت نگرانی داشته باشیم و به آینده حواله ندهیم.
شکست در حوزه‌های مختلف مدیریت آب
وی با بیان اینکه منابع آبی در سه بخش کشاورزی صنعتی و خانگی مصرف می‌شود، افزود: برای مدیریت آب در بخش کشاورزی «توسعه سامانه‌های نوین آبیاری، اصلاح الگوی کشت و افزایش بهره‌وری آب در بخش کشاورزی» پیشنهاد شد اما معتقدم در هر سه بخش شکست خوردیم و به دلیل ویژگی‌های خاک، کاهش روزافزون سطح زیر کشت، مصرف نامتوازن نهاده‌ها و ناتوانی ما در تامین نهاده‌های مناسب باکیفیت و به‌موقع برای بهره‌برداری این امر محقق نشد.
گلزار با بیان اینکه با دستور و ابلاغیه نمی‌توان برای کشاورز در خصوص نوع کشت تعیین تکلیف کرد، ادامه داد: کشاورزی بخشی ۱۰۰ درصد خصوصی است و کشاورز به‌عنوان یک فعال بخش خصوصی بر مبنای منابعی که در اختیار دارد نوع کشت محصول را خودش تعیین می‌کند.
این کارشناس آب‌وخاک و کنشگر محیط‌زیست با بیان اینکه برای کشت محصول در یک مترمربع به حدود یک کیلوگرم آب نیاز است، اضافه کرد: باید بپذیریم جز کاهش سطح زیر کشت و کاشت محصولات کم آب بر برای مدیریت آب تا رسیدن به مقدار ۶۰ سال پیش یعنی ۴۰ میلیارد مترمکعب سهم آب مصرفی کشور هیچ راهی باقی نمانده است.
گلزار با تأکید بر اینکه کاهش سطح کشت هیچ منافاتی با امنیت غذایی ندارد، گفت: مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی اعلام کرده که مجبوریم برای مدیریت بحران آب هیچ کاری با حدود ۶۰ درصد منابع آب تجدید پذیر نداشته باشیم و این بدان معناست که تا زمانی که در الگوی کشت به یک تصمیم حاکمیتی واحد برای کشاورزی نرسیم موفق نیستیم.
کشاورزان پذیرای الگوی کشت دیکته شده از وزارتخانه نیستند
وی ضمن اشاره به خلأهای قانونی در بخش‌های آبیاری تحت‌فشار، اصلاح الگوی کشت و افزایش بهره‌وری، تاکید کرد که این موارد را نمی‌توان به‌عنوان راهکار دانست و ادامه داد: بر اساس (بند ب ماده ۳۵) قانون توسعه برنامه ششم مدیریت آب، توسعه آبیاری تحت‌فشار عنوان‌شده درحالی‌که از سال ۹۱ تا ۹۸ بیش از ۷ هزار میلیارد تومان از منابع کشور به شکل تسهیلات بلاعوض در بخش توسعه آبیاری تحت‌فشار هزینه شد اما عملکردها وضعیت منابع آبی را بدتر کرد.
گلزار اضافه کرد: در (بند ر ماده ۳۵) برنامه ششم نیز بر اصلاح الگوی کشت تأکید شده و حال باید پرسید این اصلاح الگوی کشت را چه نهادی باید عملیاتی کند و آیا وزارت جهاد کشاورزی ما چنین توانمندی را دارد؟ پاسخ منفی است چراکه وزارت جهاد کشاورزی هم‌اکنون در تأمین بسیاری از موارد و ضروریات با مشکلات عدیده‌ای روبرو است که فرصت پرداختن به موارد دیگر را ندارد.
وی با بیان اینکه کشاورزان پذیرای الگوی کشت دیکته شده از وزارتخانه نیستند، تصریح کرد: اگر قرار بود اصلاح الگوی کشت راهکار مناسبی باشد باید در حوزه دریاچه ارومیه کشتی مناسب و مبتنی بر وضعیت منابع آبی اجرا می‌شد پس چرا در سال ۹۹ بیش از یک‌میلیون تن محصول آب بری مثل چغندرقند برخلاف تمامی دستورالعمل‌ها و مصوبات ستاد و مازاد بر نیاز استان آذربایجان غربی در حوزه دریاچه ارومیه کشت شد؟
لزوم مدیریت آب در منابع، خطوط انتقال آب و محل مصرف
رضا ریحانی فعال جهادی در حوزه آب هم در این نشست با اشاره به لزوم مدیریت آب در منابع، خطوط انتقال آب و محل مصرف اظهار کرد: باید آب را در سه بخش منابع (سدها و چاه‌ها) خطوط انتقال آب (از منابع تا مصرف) و درنهایت در محل مصرف مدیریت کرد چون بر اساس بررسی‌های به‌عمل‌آمده میزان منابع آبی و نزولات آسمانی در کشور ۳ برابر آماری است که اعلام می‌شود اما در این سه بخش در حال هدر رفتن است.
وی افزود: متأسفانه علاوه بر عدم مدیریت صحیح در منابع اصلی، آبی را که در اختیار داریم نیز نمی‌توانیم درست مصرف کنیم درحالی‌که باید گفت اگر منابع آبی خالی‌شده‌اند با توجه به وضعیت نزولات جوی، آب در اختیار چگونه مصرف‌شده است؟
در استانی مانند خراسان شمالی نزولات آسمانی به‌هیچ‌وجه حفظ نمی‌شود و از سوی دیگر طرح‌های آبخوان‌داری و آبخیزداری آن‌گونه که باید برای حفظ آب موجود اجرا نمی‌شود ریحانی تأکید کرد: در استانی مانند خراسان شمالی نزولات آسمانی به‌هیچ‌وجه حفظ نمی‌شود و از سوی دیگر طرح‌های آبخوان‌داری و آبخیزداری آن‌گونه که باید برای حفظ آب موجود اجرا نمی‌شود.
وی با اشاره به اینکه با اجرای طرح آبخوان‌داری مقدار زیادی از منابع آبی حفظ می‌شودُ ادامه داد: در انتقال آب از چاه یا سد (منابع) تا محل مصرف (مزارع و صنایع) حدود ۸۰ درصد از این آب به دلیل پوسیدگی و نشتی لوله‌ها در خطوط انتقال آب هدر می‌رود و بخشی نیز به دلیل استفاده از جوی‌های گلی به زمین بازمی‌گردد.
این فعال جهادی حوزه آب تأکید کرد: در کشاورزی علاوه بر کاشت گیاهان کم آب بر و اصلاح الگوی کشت، باید رویکردها در نحوه آبیاری مزارع نیز تغییر کند.
ریحانی گفت: در حال حاضر نوع آبیاری مزارع به‌صورت قطره‌ای و غرق آبی است که باید با به‌کارگیری آبیاری زیرسطحی، آبیاری غلط گذشته کنار گذاشته شود.
وی اضافه کرد: با بررسی‌های به‌عمل‌آمده به این نتیجه رسیدیم که طرح‌های خوبی در خصوص هر سه مورد وجود داشته و نقشه راه نیز مشخص است ولی در مرحله اجرای آن مغفول مانده و باید با مدیریت جهادی و کار جهادی این طرح‌ها را به اجرا رسانده و مردم را نیز در این کار جهادی مشارکت دهیم.
