به گزارش روز دوشنبه ایرنا، مقام معظم رهبری پنجم تیر سال ۱۳۸۷ در دیدار رئیس، مسئولان و جمعی از قضات، کارکنان دستگاه قضایی و خانواده‌های شهدای هفتم تیر با اشاره به موضوع زندان‌ها فرمودند: پیگیری سیاست حبس‌زدایی از کارهای خوب است اما وجود زندان نیز یک واقعیت است که باید با مدیریت صحیح، زندان به آموزشگاه نیکی‌ها تبدیل شود.
محمد مهدی حاج محمدی رئیس سازمان زندان‌ها و اقدامات تامینی و تربیتی نیز از ابتدای مسئولیت خود عبارت «تبدیل زندان به آموزشگاه نیکی‌ها» را سرلوحه تغییر و تحولات در زندان‌ها قرار داده و زندان را فرصتی برای افرادی می‌داند که تا پیش از این از آموزش و یادگیری مفاهیم اصلی زندگی امتناع می‌کردند.
ارتقای آگاهی همراه با افزایش توانایی‌ها و مهارت‌های حل مسئله، قدرت درک و تجزیه تحلیل و مقابله با مشکلات، افراد را در موقعیت‌های خانوادگی و اجتماعی بهتری قرار می‌دهد و می‌تواند از بروز بسیاری از آسیب‌های فردی و اجتماعی جلوگیری کند.
طبق اعلام رئیس سازمان زندان‌ها، مانعی برای علم آموزی وجود ندارد و زندانیان می‌توانند از آموزش ابتدایی شروع و تا مدارج عالی دانشگاهی ادامه تحصیل دهند.
۷۱ درصد زندانیان کشور کم‌سواد هستند
براساس آمار سازمان زندان‌ها، ۷۱ درصد زندانیان کشور را افرادی با میزان تحصیلات زیردیپلم تشکیل می‌دهند که از این میان حدود ۳.۵ درصد آنها بی‌سواد هستند و البته این میزان اندک از بی‌سوادی هم پذیرفته نیست زیرا طبق بررسی‌ها بین میزان سواد و وقوع جرم رابطه معناداری وجود دارد.
۳۰ آذر سال ۱۳۹۹ سازمان زندان‌ها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور و سازمان نهضت سواد آموزی با هدف مشارکت در راه‌اندازی و توسعه مرکز یادگیری محلی در زندان‌ها و حمایت از مهارت‌آموزی در این مراکز، تفاهم‌نامه همکاری امضا کردند.
البته همکاری مشترک بین دو سازمان از سال ۶۸ آغاز و در سال‌های ۸۷ و ۹۰ تفاهم‌نامه همکاری منعقد شده و با به روز رسانی تفاهم‌نامه همکاری در سال ۹۹ این روند ادامه یافته اما ویژگی بارز و متفاوت تفاهم‌نامه جدید با تفاهم‌نامه‌های قبلی، مشارکت در راه اندازی و توسعه مرکز یادگیری محلی، راه اندازی، پشتیبانی و حمایت از مهارت‌آموزی در مراکز یادگیری محلی ایجاد شده در زندان‌ها، اجرای طرح‌های مکمل سواد در کلاس‌ها و تاکید بر مستند سازی و ارائه فعالیت‌های سوادآموزی پس از انقلاب در زندان‌ها و انعکاس آن است.
اکنون در زندان‌ها سه دوره سواد آموزی، تحکیم سواد و انتقال وجود دارد که در هر دوره اهداف آموزشی مشخصی دنبال می‌شود.
دوره سواد آموزی شامل ۴۰۰ ساعت آموزشی است و هدف از این دوره کسب مهارت‌های خواندن، نوشتن، درک و فهم متون ساده فارسی، انجام محاسبات ریاضی در حد چهار عمل اصلی، آشنایی با قرآن و کسب مهارت‌های اولیه روخوانی قرآن و آشنایی بیشتر با معارف دینی و فرهنگ اسلامی است.
دوره تحکیم شامل ۲۰۰ ساعت آموزشی و هدف از این دوره پیشگیری از بازگشت به بی سوادی، ایجاد ارتباط بین سواد آموزی و آموزش مهارت اساسی زندگی و زمینه سازی یادگیری مادام العمر است.
دوره انتقال شامل ۸۰۰ ساعت آموزشی است و هدف از این دوره گسترش مهارت‌های خواندن، نوشتن، درک مطالب و کاربرد آن در زندگی، گسترش فرهنگ و معارف دینی و توانمند سازی افراد در به کارگیری دستورات دینی فردی و اجتماعی و آشنایی بیشتر با مفاهیم ریاضی وعلوم و توانمندی به کار گیری آن در زندگی روزمره است.
زندانیان هیچ هزینه‌ای برای آموزش در زندان پرداخت نمی‌کنند
علی اسماعیلی معاون سلامت، اصلاح و تربیت زندان های استان تهران می‌گوید: به منظور بهره‌گیری همه زندانیان از نعمت سواد، در بدو ورود مورد ارزیابی تحصیلی قرار می‌گیرند تا چنانچه توانایی خواندن و نوشتن نداشتند، به کلاس‌های نهضت سوادآموزی معرفی شوند.
همه هزینه‌های این برنامه آموزشی بر عهده سازمان نهضت سواد آموزی است و زندانیان در این آموزش‌ها هیچ گونه پرداختی ندارند.
اسماعیلی در دی سال ۱۳۹۹ اعلام کرد: در دوره پنجم پایش طرح سوادآموزی در زندان‌های استان تهران، تعداد ۱۳۰۰ مددجو، بنا به خوداظهاری، کم سواد و بی‌سواد شناسایی شدند که از این میان پس از مصاحبه و بررسی در سامانه نهضت سواد آموزی، ۲۴۳ نفر واجد شرایط اعلام شدند.
علاوه بر آموزش‌های ابتدایی، زندانیان می‌توانند در دانشگاه پیام نور و علمی کاربردی نیز ادامه تحصیل دهند.
خدمات رایگان تحصیلی برای زندانیان
طبق اعلام اداره کل زندان‌های استان تهران، مراکز علمی کاربردی بعثت ۱، ۲ و ۳ به ترتیب در بازداشتگاه اوین، زندان رجایی شهر و ندامتگاه قزلحصار استقرار دارند و مددجویان در هر دو دانشگاه پیام نور و علمی کاربردی از خدمات رایگان تحصیلی زندان بهره‌مند هستند.
در بهمن سال ۱۳۹۸ تفاهم‌نامه همکاری میان اداره کل فنی و حرفه‌ای و اداره کل زندان‌های استان تهران منعقد شد و طرفین بر لزوم گسترش همکاری‌های متقابل برای زندانیان استان تهران تأکید کردند و مقرر شد در سال ۹۹ تعداد زندانیانی که در کلاس های فنی و حرفه ای شرکت کرده، موفق به دریافت گواهینامه شده‌اند سه برابر افزایش یابد.
مدیرکل زندان‌های استان تهران اعلام کرد: اگر کسی علاقه مند به تحصیل و دانش افزایی باشد، به صورت رایگان از نهضت سواد آموزی تا اخذ مدرک دکترا تحت حمایت‌هایی مانند تهیه کتب درسی، آموزش از راه دور، حضور معلم یا استاد در کلاس‌های درسی زندان و اخذ آزمون های ورودی دانشگاه‌ها و پایان ترم قرار می گیرند و تلاش می‌شود هیچ مانعی برای ادامه تحصیل وجود نداشته باشد.
سیدحشمت الله حیات الغیب مدیرکل زندان‌های استان تهران سال ۱۳۹۹ گفت: ۸۵ مددجو که در رشته‌های حقوق قضایی، مدیریت کسب و کار، مکانیک و تعمیر خودرو و حسابداری دانشگاه های پیام نور و مراکز علمی کاربردی بعثت یک، دو و سه تحصیل می‌کنند.
نکته حائز اهمیت این است که به گفته مدیرکل زندان‌های استان تهران در گواهی‌نامه‌های معتبر فنی و حرفه‌ای نامی از زندان برده نمی‌شود و زندانی می‌تواند با پایان دوره حبس، به مرکز مراقبت بعد از خروج مراجعه کند و با داشتن گواهینامه، وام‌های خوداشتغالی دریافت کند.
البته چالش‌هایی نیز در فرایند علم آموزی زندانیان وجود دارد. حیات الغیب اعلام کرده که تعداد مربیانی که در سطح زندان‌ها فعالیت می کنند، جوابگوی تعداد متقاضیان آموزش نیست و لازم است با توسعه امکانات، معرفی مربی‌های جدید و تشکیل رشته‌های متنوع دیگر این امکانات افزایش یابد.
بی شک دوران حبس آسان نیست و هنر زندانیان و مسئولان زندان‌ها این است این زمان را به بهترین فرصت برای جبران گذشته‌های مددجویان تبدیل کنند و اقداماتی انجام دهند تا زمینه تحول در زندگی آنها فراهم شود زیرا پژوهشگران ارتقای آگاهی، فراگیری علم و دانش و مهارت‌آموزی را موانعی جدی رشد آسیب‌های اجتماعی و تکرار چرخه جرم می دانند.
به نظر می رسد بستر لازم برای شکستن سد نادانی و جهالت، بی سوادی و کم سوادی پشت دیوارهای بلند زندان برای زندانیان فراهم است و آنان که بخواهند می‌توانند راه خود را به درستی «انتخاب» کنند و از مسیر کجی که در گذشته رفته‌اند، بازگردند.