تحول و تغییر تنها مولفه ثابت در محیط کسب و کار امروز جهان است و هر بنگاه اقتصادی برای اینکه بتواند سهم خود را در بازارها حفظ کند و ارتقا ببخشد باید خود را با این تحولات پردامنه، مستمر و فراگیر همسو کند. موضوع تحولات دیجیتال نیز یکی از روندهای مهم امروز جهان برشمرده می‌شود که بخش صنعت و اقتصاد جهان را در آستانه یک انقلاب جدید قرار داده است. در واقع این تحولات که به معنای ایجاد قابلیت‌های جدیدی در حوزه هوشمندسازی، بهبود فرایندها و آمیختن آن‌ها با فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات است، با پدیدآوردن مزیت رقابتی، موفقیت بنگاه در محیط کسب‌وکار را تضمین می‌کند. بنابراین تحول دیجیتال مفهومی عمیق‌تر از استفاده مدگرایانه از علم و تکنولوژی در صنعت است و اجرایی شدن تحول دیجیتال در هر صنعت، تمام ابعاد آن‌ را دچار تغییرات اساسی می‌کند.

ظهور تکنولوژی‌های نوین و ورود آن‌ها به بخش معدن و صنایع معدنی و فلزی نیز با تحولات گسترده‌ای در این حوزه‌ها همراه بوده، به طوری که این بخش را نیز در مسیر تحول دیجیتال و حرکت به سوی انقلاب صنعتی چهارم سوق داده است. فعالیت‌های معدنی و تولید فلزات در جهان امروز با سرعت بالایی به سمت هوشمندسازی و گسترش استفاده از تکنولوژی هوش مصنوعی، کنترل از راه دور، ماشین‌آلات خودران و … حرکت می‌کنند، موضوعی که در ایران نیز، نه به عنوان یک انتخاب، بلکه به عنوان یک الزام و یک مولفه ضروری برای بخش معدن باید به آن نگریسته شود.

شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات (ومعادن) به عنوان شرکتی پیشرو در توسعه بخش معدن و صنعت کشور گام‌های بلندی را در بهبود سطح فناوری بخش معدن و هوشمندسازی برداشته است. برنامه‌های این شرکت در قالب پروژه‎های سرمایه‌گذاری توسعه‌محور در شرکت‌های زیرمجموعه اجرا می‌شوند تا از این طریق زمینه چابک‌سازی بخش معدن و صنایع معدنی فراهم شود. تحقیق و توسعه، افزایش دانش سرمایه‌های انسانی و تغییر در فرهنگ سازمانی برای پذیرش و باور تغییر در حوزه معدنکاری و هوشمندسازی معادن از جمله رویکردهای اساسی شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات است که در چند سال اخیر به آن توجه ویژه‌ای دارد.

کلید توسعه معادن

به طور کلی، هوشمندسازی معادن از جنبه‌های مختلفی از جمله افزایش سرعت عملیات، ایمنی، ارتقای کارایی و اثربخشی، کاهش خطا و ریسک و بهبود ارتباط بین حلقه‌های مختلف زنجیره تامین و افزایش پایداری زیست‌محیطی ناشی از عملیات معدنکاری اهمیت دارد. اینترنت اشیا یکی از مهمترین فناوری‌هایی است که امکان حرکت به سمت هوشمندسازی را فراهم می‌سازد. این فناوری می‎تواند تاثیر شگرفی را در همه حلقه‌های زنجیره، از اکتشاف تا فرآوری ماده معدنی و تولید محصول نهایی به دنبال داشته باشد. علاوه بر این، داده‌های حاصل از عملیات اکتشاف، معدنکاری و … را می‌توان به وسیله هوش مصنوعی تجزیه و تحلیل کرد و به نتایج دقیق‌تری رسید. حتی می‌توان از تکنولوژی بلاک‌چین برای ارتقای امنیت، حفظ اطلاعات و جلوگیری از حملات سایبری در این بخش بهره‌مند شد. اگرچه پیاده‌سازی فرایندهای تحول دیجیتال و گذار از روش‌‎های سنتی زمان‌بر و پرهزینه است، اما با بهبودی که در این حوزه حاصل می‌شود، می‌توان رشد سود و نرخ بازگشت سرمایه بالایی را برای شرکت‌ها متصور بود. با این حال، گام اول هوشمندسازی و حرکت همگام با تحولات دیجیتال در بخش معدن و صنایع معدنی داشتن نگاهی برگرفته از تفکر سیستمی و آینده‌نگرانه به این مفهوم است. بر همین‌ اساس شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات با نگاهی جامع و برنامه‌ریزی بلندمدت، گام اول هوشمندسازی صنایع معدنی و فلزی کشور را برداشته است. در این شرکت و شرکت‌های زیرمجموعه، مفهوم توسعه و سرمایه‌گذاری با نگرشی بلندمدت دنبال و به این ترتیب بستر اولیه برای گذار به سمت تکنولوژی‌های نوظهور آماده‌ می‌شود.

باید توجه داشت که عیار ذخایر اغلب معادن کشور کاهش یافته است و استفاده از تکنولوژی‌های روز دنیا برای کاهش خطا و افزایش دقت عملیات حفاری و فرآوری ضرورت دارد. علاوه بر این بخشی از مواد معدنی با عیار بالا نیز در عمق‌های بسیار پایین‌تر از سطح زمین قرار گرفته‌اند. بنابراین هوشمندسازی در اکتشاف ماده معدنی و انجام عملیات معدنکاری نقشی مهم و کلیدی ایفا می‌کند. به عنوان مثال، عیار ماده معدنی در معدن مس جانجا که از جمله معادن در سطح کلاس جهانی به شمار می‌آید، برابر ۲۶/۰ درصد است که عیار نسبتا پایینی محسوب می‌شود. جانمایی تاسیسات، سد باطله، انجام عملیات حفاری و … در خصوص این معدن عیارپایین اهمیت بسیاری دارند و در صورت اشتباه و یا عدم دقت کافی می‌تواند به غیراقتصادی شدن طرح و ایجاد خسارت جبران‌ناپذیری بیانجامد. بنابراین استفاده از تکنولوژی روز دنیا و هوشمندسازی عملیات، مناسب‌ترین راهکار افزایش دقت باطله‌برداری و هدررفت ماده معدنی در معدن جانجا محسوب می‌شود.

با توجه به اینکه هوشمندسازی در معادن مستلزم به کارگیری تجهیزات و ماشین‌آلات به‌روز است، شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات بخشی از سرمایه‌گذاری‌های خود را بر خرید تجهیزات و ماشین‌آلات جدید و متناسب با تکنولوژی روز در عملیات حفاری متمرکز کرده است. در پروژه‌های در دست اقدام ومعادن نیز، توسعه مبتنی بر دسترسی به تکنولوژی روز دنیا دنبال می‌شود که این مسئله، خود مهر تاییدی بر جایگاه پراهمیت موضوع هوشمندسازی و تحولات دیجیتال در رویکردهای ومعادن است. در حال حاضر شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات پروژه‌های متعددی را به صورت مستقیم و غیرمستقیم در شرکت‌های زیرمجموعه دنبال می‌کند و از شرکت بین‌المللی مهندسی ایران (ایریتک) نیز به عنوان شرکت عملیاتی و مجری و مشاور سرمایه‌گذاری استفاده می‌کند. علاوه بر این، بخشی از توسعه و هوشمندسازی ومعادن از طریق شرکت‌های دانش‌بینان دنبال می‌شود. اجرای موفقیت‌آمیز هوشمندسازی مدار آسیاب‌کنی گندله‌سازی و کوره احیا مستقیم آهن‌اسفنجی به صورت آنلاین، توسط یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان این مجموعه (کاوشگران صنایع معدنی راشا) یکی از دستاوردهای ارزشمند در این حوزه به شمار می‌آید.

پیوند ایده‌های علمی با صنعت

با توجه به شرایط فعلی عملکرد بخش معدن کشور به جرات می‌توان گفت اگر برنامه‌ریزی دقیقی برای حرکت پرشتاب بخش معدن و صنایع معدنی به سوی فناوری‌های نوین و هوشمندسازی آغاز نشود، این بخش فاصله زیادی با دنیا و تحولات جهانی خواهد گرفت. بنابراین تحولات دیجیتال و هوشمندسازی در معادن برای حفظ شرایط رقابتی یک الزام به شمار می‌آید و توجهی همه‌جانبه برای توسعه همه بخش‌های صنعت و معدن ضرورت دارد. شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات سرمایه‌های انسانی را یکی از ارکان و اساس انقلاب صنعتی چهارم تلقی می‌کند، زیرا نیروهای آموزش‌دیده می‌توانند با دسترسی به تکنولوژی پیشرفته در پیشبرد برنامه‌های تحولات دیجیتال موثر واقع شوند. بدیهی است که سطوح بالای علم و دانش نیروی انسانی، به درک درست از عملکرد تولید و خلق ایده‌های جدید و بهبود بخشیدن به سرعت عملیات کمک شایانی می‌کند.

رسالت شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات، استفاده از نیروی انسانی شایسته و آموزش‌دیده در تمامی حوزه‌های صنعت و معدن است. بنابراین در این شرکت همواره زمینه رشد فنی و علمی را برای پرورش نیروی انسانی کارآمد فراهم می‎شود. زمانی‌که رویکردهای مدیریتی و برنامه‌های توسعه به سوی تحول دیجیتال و هوشمندسازی صنایع معدنی و فلزی هدایت شوند، با آموزش منابع انسانی و ارتقای سطح مهارت آن‌ها همگام با تحولات، می‌توان برنامه‌ریزی دقیق‌تری را برای هوشمندسازی تعریف کرد. در واقع آموزش تکنیک‌های عملیاتی و مهارت‌های جدید به منابع انسانی می‌تواند در استفاده از ماشین‌آلات و تجهیزات جدید موثر واقع شود. نیروی انسانی بامهارت حتی می‌تواند ایده‌های نو را برای چابک‌سازی و پویاتر شدن صنایع خلق کند.

در هر صورت باید توجه داشت که وجود چالش‌های فراوان در بخش معدن و صنایع معدنی کشور، سرعت رقابت این بخش در مقیاس جهانی را کاهش داده است و باید برنامه‌ریزی مدون و جدی‌تری برای توسعه هوشمندسازی حلقه‌های مختلف زنجیره ارزش در دستور کار قرار بگیرد. این مسئله برای شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات که سرمایه‌گذاری در معادن برون‌مرزی را نیز در دستور کار دارد از اهمیت دوچندانی برخوردار است. داشتن نگاه همه‎جانبه و بلندمدت به توسعه، لازمه دسترسی به سطح بالاتری از تکنولوژی و حرکت پرشتاب در راستای انقلاب صنعتی چهارم است. افزایش ظرفیت تولید، کیفیت بالای محصول، توسعه زیرساخت‌ها، اجرای پروژه‌های زیست‌محیطی، افزایش توان و تخصص داخلی و … مستلزم جهت‌گیری مناسب در این خصوص و پایش مستمر تغییرات علم و تکنولوژی است تا از این طریق فرصت‌های مولد شناسایی و در جهت اهداف توسعه صنایع معدنی و فلزی کشور به کار گرفته شوند. اگرچه شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات از تخصص و سرمایه لازم برای تحولات دیجیتال برخوردار است، اما به نظر می‌رسد که این موضوع مهم باید در تصمیم‌گیری‌های کلان کشور نیز مورد توجه بگیرد تا پویایی در همه ابعاد صنایع و معادن حاصل شود.

منبع: ماهنامه اخبار فلزات