خبرگزاری مهر – گروه استان‌ها- محمدرضا علی اشرفی: طی سال‌های اخیر مسئله آب به چالشی ملی تبدیل شده است و ضرورت دارد همه مردم در کنار مسئولان امر برای گذر از این بحران تلاش کنند.
بیش از ۵۰۰ شهر کشور با مشکل آب روبه‌رو هستند و تنش آبی به چالش و موضوع مهم کشور تبدیل شده است. استان آذربایجان شرقی نیز از این موضوع مستثنی نبوده و شهرها و روستاهای مختلف این منطقه با چالش آب روبه‌رو است.
تراز منفی یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون متر مکعبی از سفره‌های آب زیرزمینی استان آذربایجان شرقی زنگ خطر تنش آبی در این استان را به صدا درآورده و کارشناسان بر این باورند که باید هر چه سریع‌تر برای مدیریت منابع آب در این استان تدابیری اتخاذ کرد.
واقعیت این است که بحران کم آبی با کاهش محسوس بارش‌ها در استان آذربایجان شرقی جدی است و باید در کنار صرفه جویی در مصرف آب، برای تأمین منابع پایدار آبی چاره کرد. مصرف استاندارد آب در شبانه روز حدود ۱۵۰ لیتر برآورد شده است. این در حالی است که این میزان مصرف در استان ۲۲۰ لیتر بوده و ۷۰ لیتر مازاد مصرف در آب وجود دارد.
مؤثرترین راهکار در شرایط کنونی کم آبی و خشکسالی، صرفه جویی و مصرف بهینه آب توسط مردم استان است.
الگوی اشتباه کشت در آذربایجان شرقی و تشدید بحران آب
کشاورزی سنتی با کشت محصولات پرآب بر در حالی در آذربایجان شرقی ادامه دارد که بحران منابع آبی این منطقه زنگ هشدار را به صدا درآورده است.
در این بین اصلاح الگوی کشت بیش از پیش احساس می‌شود. اصلاح الگوی کشت برنامه‌ای برای تعیین الگوی کشت مناسب هر منطقه است تا اهداف کشور در تولید محصولات کشاورزی محقق شود که البته نبود قانون در زمینه الگوی کشت به یک ضعف در اجرای این برنامه مهم و راهبردی تبدیل شده است.
کشاورزی یکی از مهمترین بخش‌های اقتصادی کشور به شمار می‌رود چراکه تأمین امنیت غذایی را در بر دارد و در این میان آذربایجان شرقی به عنوان یک استان کشاورزی یکی از استان‌های مطرح در تولید محصولات کشاورزی محسوب می‌شود.
پیشنهاد کشت فراسرزمینی در ارمنستان و جمهوری آذربایجان
کارشناس حوزه کشاورزی در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به وضعیت کشاورزی در آذربایجان شرقی و تأثیر بحران آب در کاهش تولیدات محصولات کشاورزی گفت: برای خروج از این وضعیت باید کشت فراسرزمینی مورد توجه قرار گیرد.
علیرضا اسدالهی با تاکید بر اینکه آذربایجان شرقی وجه اشتراکات زیادی با جمهوری آذربایجان و ارمنستان دارد، افزود: برای همین کشت فراسرزمینی در ارمنستان و جمهوری آذربایجان باید مورد توجه مسئولان امر در جهاد کشاورزی قرار گیرد. درحال حاضر خود کشور ارمنستان برای همکاری در زمینه کشت فراسرزمینی و ارائه پتانسیل‌های موجود در این کشور پیشقدم شده است.
| حوزه | راهکار |
| کشاورزی | کشت فراسرزمینی |
| کشاورزی | کاهش برداشت از منابع زیر زمینی |
| کشاورزی | اصلاح الگوی کشت |
این فعال حوزه کشاورزی سپس افزود: کشت فراسرزمینی به عنوان یکی از اولویت‌های اقتصاد مقاومتی در سال ۹۲ مطرح و توسط هیئت وزیران تصویب شده است و باید دولت سیزدهم نیز برای اجرای آنها همت کند.
وی با تاکید بر اینکه محصولاتی همچون ذرت، سویا، جو و دانه‌های روغنی شامل کلزا می‌تواند در کشت فراسرزمینی در اولویت قرار گیرد، ادامه داد: در این خصوص سرمایه گذاران باید ورود کنند و دولت نیز از آنها حمایت‌های لازم را انجام دهد.
اسدالهی در خصوص دیگر کشورهایی نیز که امکان کشت فراسرزمینی وجود دارد، گفت: عراق، افغانستان و پاکستان مشکلات امنیتی دارند و باتوجه به تنش روسیه و اوکراین نیز امکان کشت فراسرزمینی در این کشورها وجود ندارد. ولی می‌توان در ارمنستان، آذربایجان، غنا و قزاقزستان روی کشت فراسرزمینی تمرکز کرد.
وی ادامه داد: با توجه به وجود شرایط منفی حاکم بر بخش کشاورزی که عمدتاً ناشی از تغیرات اقلیمی و به تبع آن کم‌آبی و به نوعی خشکسالی در سطح کشور است، امنیت غذایی ایران با وجود واردات بی‌رویه انواع غلات و دانه‌های روغنی که سالیانه حداقل بالغ‌بر شش میلیارد دلار است به شدت به مخاطره افتاده است.
۹۰ درصد آب موردنیاز برای کشاورزی از منابع زیرزمینی تأمین می‌شود
مدیرعامل آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی در گفتگو با خبرنگار مهر افزود: آب‌های زیرزمینی جزو آب‌های استراتژیک هر کشور هستند که باید سعی کنیم بحث نگه داری و مصرف درست از آب‌های زیرزمینی و به خصوص کشاورزی در اولویت نخست قرار گیرد.
یوسف غفارزاده با بیان اینکه ۹۰ درصد آب موردنیاز برای کشاورزی از منابع زیرزمینی تأمین می‌شود، افزود: ۲۴ دشت آبی در استان داریم که متأسفانه ۱۹ دشت در تراز منفی قرار دارد.
وی ابراز داشت: همه ساله میزان آبی که از دشت‌ها برداشت می‌کنیم بیش از تزریق است. بیش از توان از دشت‌ها آب برداشت می‌کنیم که ضروری است تزریق آب با برداشت آن متناسب باشد.
غفارزاده کسری مخازن در ۲۴ دشت استان را حدود یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون متر مکعب اعلام کرد و افزود: برای همین منظور طرح احیا و تعادل بخشی آب‌های زیززمینی در استان اجرا می‌شود.
مدیرعامل آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی سپس گفت: احیای سفره‌های زیرزمینی با رصد چاه‌های کشاورزی و شرب انجام می‌شود. برداشت آب از چاه‌ها رصد و از برداشت مازاد جلوگیری می‌شود.
کاهش برداشت از منابع زیر زمینی
وی با تاکید بر اینکه چاه‌های غیرمجاز با دستور مقامات قضائی مسدود می‌شود، گفت: باید برای کاهش برداشت از منابع زیرزمینی تلاش کنیم.
غفارزاده همچنین از ارزش افزوده پایین آب‌های برداشتی از منابع زیرزمینی خبر داد و افزود: راندمان و بازدهی این آب برداشتی از سفره‌های زیرزمینی ۳۵ درصد بوده و ۶۵ درصد منابع برداشتی هدر می‌رود.
وی از اجرای ۹۹ پروژه آبی با پیشرفت بالای ۵۰ درصد در آذربایجان شرقی خبر داد و گفت: این تعداد پروژه استان جزو اولویت‌های وزارت نیرو هستند و با تزریق ۸ هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان اعتبار می‌توان به زودی شاهد افتتاح این پروژه‌ها بود.
مدیرعامل آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی درخصوص پروژه‌های اولویت دار آبی استان نیز اظهار داشت: سد گرمی چایی، آب شرب میانه، سد پیغام چایی، آب شرب شهر کلیبر و روستاهای اطراف، شبکه پایاب سهند، آیدوغموش، سد خداآفرین و سد شهریار مهمترین طرح‌های آبی استان است.
غفارزاده در خصوص طرح انتقال آب ارس به تبریز نیز گفت: استارت کار این پروژه زده شده و زمین به قرارگاه خاتم داده شده و روند پروژه درحال اجرا است.
اصلاح الگوی کشت برای مقابله با بحران بی‌آبی در آذربایجان شرقی
رئیس سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی نیز در گفتگو با خبرنگار مهر درخصوص روش‌های مقابله با بحران بی‌آبی در این استان گفت: ترویج کشت فراسرزمینی در کشورهایی همچون ارمنستان برای مقابله با بحران بی‌آبی در آذربایجان شرقی انجام می‌شود.
اکبر فتحی با بیان اینکه از کشاورزان و سرمایه‌گذاران برای کشت فراسرزمینی در استان آذربایجان‌شرقی حمایت می‌شود، ابراز داشت: اصلاح الگوی کشت و استفاده از گلخانه‌ها از سایر اقدامات ضروری در راستای افزایش کارآیی مصرف آب در کشاورزی استان است.
وی همچنین در ادامه با تاکید بر اینکه بخش کشاورزی به شدت از بحران کنونی آب متأثر می‌گردد، ادامه داد: متأسفانه حجم پایین نزولات جوی و حجم بالای تبخیر درکنار استفاده بی‌رویه از منابع آبی به شکل‌گیری بحران کم آبی منجر شده است.
فتحی با بیان اینکه توجه به بهره‌وری آب در بخش کشاورزی ضروری است، افزود: اصلاح الگوی کشت در آذربایجان شرقی به صورت جدی پیگیری می‌شود. سیستم‌های آبیاری نوین و شبکه‌های آبیاری که آب را هدر نمی‌دهد درحال گسترش است.
وی گفت: دیگر کاشت محصولات پرآب بر توجیه اقتصادی نداشته و باید کشاورزان به این نکته توجه کنند.
وی گفت: ۷۰ هزار هکتار از اراضی استان آذربایجان شرقی در پایاب سدها، مجهز به شبکه‌های آبیاری و فرعی آبیاری است و علاوه بر این حدود ۷۰ هزار هکتار، آبیاری نوین نیز در سطح استان آذربایجان شرقی وجود دارد.
فتحی، بحران کم آبی دریاچه ارومیه را بزرگ‌ترین مشکل دانسته و گفت: حدود ۴۶ درصد سطح زیرکشت در این حوزه قرار دارد و در راستای اصلاح الگوی کشت در استان آذربایجان شرقی، کشت محصولات با نیاز آبی بالا حذف و کشت محصولات با نیاز آبی کمتر، جایگزین آن شده است.
وی اظهار کرد: اصلاح الگوی کشت و استفاده از گلخانه‌ها از سایر اقدامات ضروری در راستای افزایش کارآیی مصرف آب در کشاورزی استان است که خوشبختانه کارهای خوبی در این زمینه صورت پذیرفته است.
در ۴۰۰ هزار هکتار از اراضی کشاورزی استان به علت شوری منابع آبی امکان اجرای سامانه‌های تحت فشار وجود ندارد که باید مسئولان امر به این موضوع نیز توجه ویژه ای داشته باشند.
