متفکر انگلیسی که دلبسته امام(ره) و انقلاب است/شیعه‌شدن با یک خواب

خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و اندیشه: پیروزی انقلاب اسلامی در سالهای ۱۳۵۷ نظر بسیاری از اندیشمندان و نظریه پردازان سراسر جهان را به خود جلب کرد و در همان سال‌ها بسیاری از این افراد برای اینکه از نزدیک شاهد این انقلاب عظیم باشند به ایران سفر کردند. خبرگزاری مهر، در سلسله گزارش‌هایی قرار است به نظرات و آثار تعدادی از این اندیشمندان خارجی بپردازد. در گزارش قبلی به نظریات میشل فوکو درباره انقلاب اسلامی ایران پرداختیم و در گزارش پیش رو نگاهی خواهیم داشت به آثار و نظریات حامد الگار، استاد مطالعات اسلامی و زبان فارسی در دانشگاه کالیفرنیا، برکلی.
حامد الگار در سال ۱۹۴۰ میلادی (۱۳۱۹ هجری شمسی) در انگلستان به دنیا آمد به زبان فارسی و آلمانی تسلط داشت. او تحصیلات کارشناسی خود را در رشته زبان‌های شرقی (فارسی و عربی) در دانشگاه ترینیتی کمبریج تمام کرد و سپس در سال ۱۳۴۰ هجری شمسی با دریافت بورس تحصیلی عازم ایران و دانشگاه تهران شد تا تحصیلات مقطع دکتری خود را در این دانشگاه بگذراند. ورود وی به دانشگاه تهران با تظاهرات دانشجویان انقلابی علیه حکومت پهلوی مصادف شد به همین دلیل وی از تحصیل در دانشگاه تهران صرف‌نظر کرد و یک سال را به گردش و مسافرت به نقاط مختلف ایران گذراند و به گفته خودش هیچ جای مهمی در ایران باقی نماند که به آنجا سر نزد.
الگار برای تحصیل در دوره دکترا به دانشگاه کمبریج بازگشت و پایان نامه‌اش را با موضوع نقش سیاسی علمای شیعه در قرن نوزدهم میلادی نوشت. وی دلیل انتخاب این موضوع را شروع حرکت انقلاب ایران به رهبری امام خمینی در سال ۱۹۶۳ م (۱۳۴۲ هجری شمسی) مطرح کرد. الگار از سال ۱۹۶۵ (۱۳۴۴) تا کنون عضو هیأت علمی دانشگاه برکلی بوده و در این مدت دروس ادبیات فارسی، تاریخ اسلام، شیعه و عرفان را در این دانشگاه تدریس می‌کرده است.
این اندیشمند و متفکر در سن ۱۹ سالگی وقتی در حال تحصیل در دانشگاه کمبریج بود مسلمان و چند سال بعد هم شیعه شد. خودش در صحبت‌هایش مطرح کرده که کتاب «مبانی اعتقادات در اسلام» «اسلام و سیمای تمدن غرب» نوشته آیت الله سید مجتبی موسوی لاری و آشنایی با امام خمینی (ره) در مسلمان شدن او نقش مهمی داشته است.
تأثیرات مقالات و نوشته‌های آیت‌الله موسوی لاری بر روی پرفسور حامد الگار به گونه‌ای بود که وی در نامه‌ای به آیت‌الله موسوی لاری می‌نویسد: «مژده دهم من چند بار ترجمه خود («مجموعه چهار جلدی اعتقادات از توحید، عدل، نبوت و امامت و معاد») را خواندم و هر بار که آن را خواندم، به مذهب شیعه نزدیک‌تر شدم و از ماه رمضان تغییر مذهب داده و شیعه شده‌ام».
تأثیرات شیعه شدن حامد الگار بگونه‌ای بود که عده‌ای از دانشجویان و استادان دانشگاه نیز شیعه شدند بطوریکه پس از مسلمان شدنش، نامه خطاب به آیت الله موسوی لاری می‌نویسد و در آن می‌گوید: «هفته‌ای نمی‌گذرد جز اینکه از ایالات متحده آمریکا به من خبر می‌دهند عده‌ای از روشنفکران با مطالعه کتاب به مذهب تشیع علاقه‌مند شده و بدان گرویده اند».
آرش دریابندری، فرزند نجف دریابندری از شاگردان الگار بوده است او در خصوص شیعه شدن الگار در یک برنامه تلویزیونی تعریف می‌کند: آقای الگار یکبار برایمان گفتند: «یک شب خواب حضرت امام را دیدم آنجا امام در خواب لبخندی به ایشان می‌زند و به ایشان می‌گوید شما شیعه هستید، آقای الگار هم می‌گوید نه من شیعه نیستم، بعد ایشان تعریف می‌کند می‌گوید دوباره امام لبخند می‌زند می‌گوید نه شما شیعه هستید و ایشان از خواب بلند می‌شود و متوجه می‌شود باید شیعه باشد.»
الگار دی ماه سال ۱۳۵۸ به ایران آمد و به قم رفت. البته پیش از انقلاب هم در پاریس نزد امام رفت و با او دیداری داشت ولی در سفری که سال ۱۳۵۸ با ایشان در قم داشت، امام خمینی (ره) مباحث مهمی را مانند اهداف حکومت در اسلام و مخالفت دشمنان با این حاکمیت، تفاوت حکومت اسلام با دیگر حکومت‌ها، مأموریت رضاخان در ایران، راه انبیا، راه سعادت انسان‌ها خطاب به وی بیان کرد.

این نویسنده و پژوهشگر برجسته آثار بسیاری با موضوع تاریخ ایران نوشته است ولی از مهم‌ترین آثاری وی که مرتبط با پیروزی انقلاب اسلامی ایران است می‌توان به «ریشه‌های انقلاب اسلامی ایران»، «گفت‌وگو: بازتاب انقلاب اسلامی در خارج»، «نقش روحانیت پیشرو در جنبش مشروطیت ایران» اشاره کرد. «کتاب ریشه‌های انقلاب اسلامی ایران» متن پیاده شده چهار سخنرانی الگار در مؤسسه اسلامی لندن است.
الگارسال ۱۳۷۶ برای حضور در کنگره بین المللی امام خمینی و احیای اندیشه دینی به ایران آمد و در مصاحبه‌ای که در همان سال انجام داد درباره انقلاب اسلامی ایران و نقش امام خمینی (ره) گفت: نمی‌شود حضرت امام را از طریق رسانه‌ها معرفی کرد. من معتقد هستم هیچ چیز جای مطالعه کتاب را نمی‌تواند بگیرد. بعضی از آقایان معتقد هستند که از طریق اینترنت و نظایر آن می‌شود کار کرد و استفاده کرد، البته تا حدی می‌شود. ولی اینترنت جای مطالعه کتاب را نمی‌گیرد. در ایران اسلامی کسانی که از آثار عرفانی امام بتوانند فیض ببرند زیادند ولی در سطح جهان آنچه به نظر بنده باید در معرفی آن کوشش کرد پیام کلی امام به توده‌های مسلمان است که باید در برابر استثمار و استعمار آمریکایی و غربی مخصوصاً در برابر صهیونیسم ایستادگی کنند و ترس و واهمه‌ای به خود راه ندهند. به نظر من این، لب پیام حضرت امام به مسلمانان امروز جهان است.
وی در خصوص تحلیل‌های غربی‌ها در مورد انقلاب اسلامی ایران گفت: تحلیل‌های بی غرض فکر نمی‌کنم زیاد باشد. آنها از تحلیل شخصیت امام و روند انقلاب اسلامی عاجز مانده‌اند. برای اینکه هر معیاری بکار می‌برند برخاسته از تجربیات جامعه غربی است. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران تلاش می‌کنند تا یک مطالعه جدی درباره بقیه کشورهای اسلامی بشود تا مبادا چنین انقلابی در آن کشورها نیز رخ دهد و به پیروزی برسد، مخصوصاً درباره ترکیه، مصر و الجزایر. نسبت به کشورهایی که نهضت اسلامی در آن رشد پیدا می‌کند حساسیت زیادی دارند و تحقیقات زیادی بعمل می‌آورند. ولی من می‌توانم به شما اطمینان بدهم که این تحلیل‌ها در نهایت امر درست از آب در نخواهد آمد. این تحلیل‌ها با هدف نهایی ضربه زدن به انقلاب اسلامی انجام می‌شود. یعنی من تا به حال تحلیل عملی بی طرفانه درباره انقلاب ایران ندیده‌ام. جوامع اسلامی نوعاً با جوامع غربی تفاوت دارد. البته این موضوع ناگفته نماند که اگر اشتباه نکنم در خود ایران نیز آن تحلیلی که از انقلاب اسلامی و از میراث امام باید بشود تا به حال انجام نگرفته است. یعنی من تقریباً تمام کتاب‌هایی که به آنها دسترسی دارم – آنهایی که در ایران تهیه شده – و من می‌خوانم، می بی نم علی رغم نکات مثبت حق مطلب ادا نشده است.
الگار همچنین در سخنرانی که در کنگره بین المللی امام خمینی و احیای اندیشه دینی انجام داد اشاره کرد: یکی از مهمترین جنبه‌های مبارک انقلاب اسلامی ایران این است که نه تنها در محدوده کشور ایران به پیروزی رسید بلکه یک انقلاب عظیم جهانی اسلامی به وجود آمد. ایران تا حدود زیادی بعد از پیروزی انقلاب، با وجود پشتیبانی وسیع مردم در سراسر کشورهای اسلامی، از حمایت دولتی سایر کشور محروم ماند و مجبور شد از حاکمیت خود دفاع کند و ارزش و اهمیت جهانی انقلاب اسلامی ایران در این است که نه تنها در ایران بلکه در تمام کشورهای اسلامی به عنوان الگویی در آمده است که کفار را به رعب می‌اندازد. احیای واقعی نماز جمعه در ایران یکی از دست آورده‌ای عظیم انقلاب کبیر اسلامی ایران است و ما آن را مانند بسیاری از برکات، مدیون حضرت امام (س) هستیم. قبل از پیروزی انقلاب اسلامی در بعضی از شهرهای ایران از جمله قم و اصفهان از طرف روحانیت انقلابی و مردم، نماز جمعه اقامه، و مسائل روز، خیانت و وابستگی رژیم منفور سلطنتی، جنایات آمریکا و صهیونیسم مطرح می‌شد، ولی برگزاری رسمی نماز جمعه پس از پیروزی انقلاب اسلامی در اولین تابستان آغاز شد و مرحوم آیت‏الله طالقانی (ره) در این امر نقش مؤثری داشتند و برخی از علما در تماس با حضرت امام (س) پیشنهاد کردند که برای تعیین امام جمعه در اکثر شهرهای ایران اقدام نمایند و حضرت امام (س) نیز به عنوان رهبر جمهوری اسلامی و ولی امر مسلمین، امام جمعه اکثر شهرهای مهم ایران را تعیین کردند. در کنگره جهانی ائمه جمعه و جماعات که شرکت‏کنندگان آن از طرف حضرت امام (س) پذیرفته شده بودند، ایشان فرمودند: «نماز جمعه یکی از بزرگترین پدیده‌های اسلامی و یکی از مهمترین ره‌آوردهای انقلاب اسلامی ماست. اگر این انقلاب اسلامی جز این نماز جمعه به ما چیز دیگری نداده بود برای ملت ما و مسلمین کافی بود.»