به گزارش روز جمعه خبرنگار فرهنگی ایرنا، مهدی قنوانی کارگردان و مستندساز در توضیح کارکرد سینمای مستند در جامعه امروز ایران، بیان کرد: یکی از کارکردهای مهم سینمای مستند در هر جای دنیا این است که به نوعی ساختار اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و ظرفیت‌های جامعه را در زیرساخت هایشان بررسی می‌کند و به نمایش می‌گذارد.
وی افزود: در حقیقت یکی از کارکردهای مهم سینمای مستند این است که همین زیرساخت‌ها را به تصویر می‌کشد. این به تصویر کشیدن زیرساخت‌ها به خصوص در بحث‌های اجتماعی می‌تواند بسیار موثر باشد.
در ایران به خصوص در این سالها (۱۵ سال پیش به این طرف) بحث مستند اجتماعی تا حد زیادی پررنگ‌تر شده. توانسته‌ایم مخاطب‌های عام بیشتری را به این سینما جذب کنیم و کارکردهای اجتماعی سینمای مستند را برجسته کرده‌ایم.
این کارگردان ادامه داد: بر این اساس سینمای مستند توانسته تا حد زیادی موفق باشد و جایگاه خودش را پیدا کند. این موضوع باعث شده آن تصویر کلیشه‌ای قدیمی که مخاطب عام از سینمای مستند در معنای حیات وحش داشت، رنگ ببازد.
امروز مخاطبان بر اثر این موفقیت آگاه شده‌اند و در هرجایی وقتی بحث مستند می‌شود این سینما را با دغدغه‌مندی نسبت به پرداختن به مشکلات اقتصادی، فرهنگی می‌شناسند.
وی تاکید کرد: یعنی دیدگاه نسبت به این موضوع تغییر کرده و این را می‌توان یکی از کارکردهای مثبت جشنواره‌های مستند و تبلیغاتی (هرچند کم بوده است) دانست که در این حوزه روی داده است.
خط‌قرمزها بلای جان مستندسازان در حوزه‌های سیاسی و اقتصادی است
قنواتی در تشریح این موضوع که چرا عمده رویکردهای مستندسازی در سینمای ایران، مستندهای اجتماعی است و اقبال نسبت به سوژه‌های سیاسی و اقتصادی کم است، گفت: در مورد حوزه‌های سیاسی و اقتصادی خط قرمزهایی وجود دارد که به نوعی فیلمساز را از پیگیری این حوزه‌ها بازمی‌دارد.
وی افزود: در نتیجه تولید در این حوزه‌ها سختی‌های متعددی دارد؛ هم برای مستندساز و فیلمساز و هم برای گروه تولیدی که بخواهد در این حوزه اثر را بسازد.
اما حوزه‌های تاریخی و فرهنگی اتفاقا جزء وجه بارز پرداخت‌های سینمایی در مستندسازی ما هستند و اخیرا بُعد اجتماعی و معضلات اجتماعی پررنگ‌تر شده زیرا در این حوزه برخی خط قرمزها وجود ندارد و این موضوع سبب شده تقابل مستندساز و سوژه راحت تر صورت گیرد. در نتیجه در این حوزه مستندساز چالش‌های کمتری با نهادها دارد.
شفافیت کامل مهمترین رسالت یک مستندساز است
قنواتی در پاسخ به این پرسش که رسالت یک مستندساز در مقابل مسائل اجتماعی و فرهنگی در ایران چیست و این رسالت تا چه اندازه در سینمای ایران برآورده شده، توضیح داد: رسالت یک مستندساز در بخش اجتماعی بازنمایی بخشی از جامعه است که در بسیاری موارد کتمان شده؛ نه صرفا در کشور ما که در هر جامعه‌ای به نوعی این گونه بوده است.
صحبت از معضلات یا مشکلات اجتماعی می‌کنیم که البته بعضا شادی و وجوه مثبت را هم در این بُعد از مستند داریم اما در حوزه موضوعات اجتماعی، رویکرد و رسالت یک فیلمساز می‌تواند بازنمایی بخشی از واقعیت باشد که با آن سروکار دارد و می خواهد آن را بشکافد. در نتیجه رسالت مستندساز در چنین میدانی این است که اولا با خودش صادق و روراست باشد و دوم بتواند این صداقت و روراستی و بحث‌های اخلاقی در آن سوژه‌های اجتماعی را بسیار زیباتر به مخاطب نشان دهد.
این کارگردان بیان کرد: هر اندازه رابطه بین فیلمساز و سوژه صادقانه‌تر باشد مخاطب هم بهتر می‌تواند آن بحث اجتماعی را درک و با آن ارتباط برقرار کند. چه بسا آن فیلم بتواند در بحث معضلات اجتماعی و ناهنجاری‌ها سبب ایجاد کنشگرانی اجتماعی شود که در راستای از بین بردن مشکلات و تعدیل معضلات گام‌های موثری بردارند.
در نهایت مهم ترین رسالت یک فیلمساز از بیان کردن موضوعات می‌تواند همین باشد که با شفافیت کامل یک موضوع را به مخاطب نشان دهند؛ این که مخاطب چه برداشتی خواهد داشت دست فیلمساز نیست اما فیلمساز اگر بتواند این صداقت را با شفافیت بسیار منتقل کند، می تواند اثرگذاری بسیار بالایی داشته باشد.
قنواتی یادآور شد: در سینمای مستند اجتماعی ایران (تاکید می‌کنم در سال‌های اخیر) فیلمسازهای ما توانسته‌اند با شجاعت و جسارت بیشتری موضوعات اجتماعی را عنوان کنند. جالب این است که همه نهادهایی که به نوعی متولی سینمای مستند هستند در این سالها بسیار توسط فیلمسازان متقاعد شده‌اند؛ ما موظف هستیم بعضی از معضلاتی که تا امروز دیده نشده را به مخاطب نشان دهیم.
البته هنوز بسیار جا دارد در این حوزه کار و به آن پرداخته شود؛ البته که وظیفه ما صرفا نشان دادن معضلات اجتماعی نیست بلکه می توانیم به شادی‌های اجتماعی هم بپردازیم و نقاط شاد یک زندگی را هم به تصویر بکشیم و صرفا نقاط ضعف را در مستندهایمان برجسته نکنیم.
باید نگاه مسئولان به سینمای مستند عوض شود
این مستندساز در توضیح این که چه رویکردی را می‌توان برای ورود و استقبال سرمایه‌گذاران (خصوصی و دولتی) در تولید سینمای مستند اتخاذ کرد، اظهار داشت: تا زمانی که از سوی مسئولان به سینمای مستند به عنوان یک رسانه حرفه‌ای نگاه نشود، آن را یک فیلم پایین دست می‌انگارند و برایش ارزشی قائل نیستند.
وی افزود: اگر بتوانند فیلم مستند را به عنوان یک سینما بپذیرند و به آن گیشه بدهند، شرایط قابلیت تغییر بیشتری خواهند داشت. چرا در گیشه تبعیض وجود دارد و با یک فیلم مستند که همانند یک فیلم داستانی در جشنواره فیلم فجر جایزه گرفته، رفتار نمی‌شود؟
وقتی این جداسازی سینمای مستند و داستانی صورت می گیرد، سرمایه گذار رغبتی برای ورود سرمایه‌اش ندارد و فیلم مستند به رغم ارزشمندی و حتی دریافت جایزه به حاشیه رانده می شود و بیننده‌ای ندارد.
قنواتی یادآور شد: سرمایه‌گذار به فکر بازگشت سرمایه‌اش است و وقتی یک مستند در یک سینمای پرت و آن هم تنها یک روز در هفته گیشه دارد، کدام سرمایه‌گذاری ریسک چنین کاری را به عهده می‌گیرد؟
این نوع برخورد بر نوع تبلیغات هم اثر دارد و می بینیم که در بحث تبلیغات اساسا نمی توان سینمای داستانی و مستند را با هم مقایسه کرد.
این کارگردان توضیح داد: این موضوع حتی باعث کوچ مستندسازان از سینمای مستند به سینمای داستانی هم شده است، زیرا وقتی ارتزاق یک فیلمساز با فیلمسازی‌اش است این تفاوت درآمد و بودجه، باعث تغییر رویکرد برای تامین معاش شده و مستندسازان را به سمت ساخت فیلم داستانی به امید کسب درآمد می‌کشاند.
در صورتی که در دنیا این گونه نیست و برخورد با سینمای مستند مانند سینمای داستانی است. اگر در ایران هم رخ دهد هم فیلمسازان تمایل به ورود دارند و هم سرمایه گذاران رغبت بیشتری برای هزینه کردن برای سینمای مستند. این موضوع می تواند بر کمیت و کیفیت تولیدات مستند اثر ملموسی بگذارد.
جشنواره سینماحقیقت پیشرفت قابل ملاحظه‌ای داشته است
قنواتی در انتها و در پاسخ به این سوال که با توجه به نزدیکی رویداد جشنواره سینما حقیقت، روند کیفیت این جشنواره از آغاز تا به امروز را چگونه می‌بینید، تصریح کرد: همواره افتخار می‌کنم که توانسته‌ام در تمام ادوار جشنواره سینما حقیقت هم به عنوان مخاطب جدی و هم به عنوان رصدکننده از نزدیک حضور داشته باشم.
وی گفت: این جشنواره به نسبت سال‌های ابتدایی واقعا پیشرفت قابل ملاحظه‌ای داشته و توانسته علاوه بر مخاطبان فیلمساز، مخاطبان عام از هر رده‌ای را هم جذب کند و آنان را روی صندلی‌های سینمای مستند بنشاند.
وی افزود: این مهمترین اتفاق برای سینمای مستند است و همین ورود مخاطب‌های مختلف از همه اقشار جامعه باعث شده فیلمساز دغدغه مخاطب را هم داشته باشد زیرا می‌داند وقتی فیلمی می‌سازد، مخاطبان بیشتری در مقایسه با سال‌های پیش آن را می‌بینند، بنابراین فیلمسازان سعی کرده‌اند در کیفیت، نوع نگاه و بالابردن سطح سواد خود تغییراتی را ایجاد کنند؛ تغییراتی که باعث ارتقای جشنواره‌های ما در فیلم‌های کوتاه، داستانی و … شده است.
این تغییر کیفیت را به شخصه در مورد سینمای مستند مشاهده کرده‌ام و این تغییر کیفیت اتفاقی است که همه فیلمسازان در این سالها منتظرش بوده اند.
مهدی قنواتی کارگردان، مستندساز و عکاس، کارگردانی فیلم کوتاه داستانی مجنونین همیشگی در سال ۸۲، کارگردانی فیلم کوتاه مستند جاجیم در سال ۸۳، کارگردانی فیلم کوتاه داستانی عطسه در سال ۹۲، کارگردانی مجموعه مستند پیشکسوتان صنعت مبلمان و دکوراسیون در ۸ استان کشور در سال ۹۳ تا ۹۸، کارگردانی فیلم مستند همجا سال ۹۵، کارگردانی و تدوین فیلم مستند جواز با موضوع اربعین ( مرز چذابه ) سال ۹۷ و کارگردانی و تدوین فیلم مستند هیوا با موضوع کارآفرینان کرمانشاه پس از زلزله سال ۹۸ و… را در کارنامه دارد.
کسب لوح تقدیر و تندیس شیر ایرانی بهترین فیلم و بهترین کارگردانی و بهترین فیلمبرداری نهمین جشن مستقل سینمای مستند ایران ۱۳۹۶، کسب تندیس و لوح تقدیر بهترین کارگردانی فیلم مستند نیمه‌بلند نوزدهمین جشن خانه سینما ۱۳۹۶، کسب جایزه ویژه هیأت داوران در نهمین جشنواره بین‌المللی فیلم وارش- بابل سال ۹۸ هم از جمله جوایز در کارنامه هنری این فیلمساز است.
