مشاهیر ادب گرجی در قرون ۱۹ و ۲۰/مروجان ادبیات داستانی در گرجستان

خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و اندیشه: در دو قسمت پیشین از سلسله گزارش‌های «نخستین قسمت از سلسله مباحث «ادبیات گرجستان و معرفی شخصیت‌های ادبی برجسته این کشور» مختصری درباره تاریخ تحولات ادبیات و نثر گرجی بحث شد و همچنین تعدادی از برترین شخصیت‌های ادبی این کشور در طول تاریخ به همراه آثارشان معرفی شدند. در این قسمت نیز تعدادی دیگر از چهره‌های شاخص ادبیات گرجی متعلق به قرون ۱۹ و ۲۰ معرفی می‌شوند. قسمت نخست این گزارش را از اینجا و قسمت دوم را نیز از اینجا بخوانید و در ادامه با سومین قسمت همراه شوید. این سلسله گزارش از تولیدات رایزنی فرهنگی ایران در گرجستان است.
الکساندره چاوچاوادزه
الکساندره چاوچاوادزه – (تولد ۱۷۸۶، سن پترزبورگ، روسیه وفات ۶ نوامبر ۱۸۴۶ م.، تفلیس، گرجستان) – شاعرگرجی، سِپَهبُد ارتش روسیه. او یکی از برجسته‌ترین نمایندگان رمانتیسیسم ادبیات گرجستان است.

بعضی از محققان او را به موسس رمانتیسیسم در ادبیات گرجی می‌دانند. الکساندر چاوچاوادزه همچنین مولف مقاله «تاریخ کوتاه و وضعیت گرجستان در سال‌های ۱۸۳۱-۱۸۰۱ م.» است. فرزند وی، نینا چاوچاوادزه همسر الکساندر گریبایدوف بود. الکساندر چاوچاوادزه در منطقه کاختی، در صومعه «شوامتا» به خاک سپرده است.
نیکولوز (تاتو) باراتاشویلی
نیکولوز (تاتو) باراتاشویلی – (تولد ۴ دسامبر ۱۸۱۷، تفلیس- وفات ۲۱ اکتبر ۱۸۴۵ م. گنجه، آذربایجان) – شاعر گرجی. خلاقیت باراتاشویلی را اوج رمانتیسم ادبیات گرجی می‌دانند. او به تمام ادبیات قرن نوزدهم در گرجستان مسیر توسعه داد.

از آثار وی منظومه «سرنوشت کارتلی» قابل ذکر است که به جریان تصرف تفلیس توسط آقا محمدخان در سال ۱۷۹۵ م. اختصاص دارد. نیکولوز باراتاشویلی در سال ۱۸۴۵ م.در گنجه-آذربایجان، درسن ۲۷ سالگی درگذشت. در سال ۱۸۹۳ جنازه او از گنجه به تفلیس، پانتئون (قبرستان مشاهیر) دیدوبه و در سال ۱۹۳۸ از آنجا نیز به پانتئون متاتسمیندا برده و به خاک سپرده شد.
واسیل بارنوف (بارناولی)
واسیل بارنوف (بارناولی) – (تولد۳ ژوئن ۱۸۵۶ م. کودا، گرجستان وفات ۴ نوامبر ۱۹۳۴ تفلیس، گرجستان) – نویسنده، معلم و شخصیت برجسته گرجستان، یکی از بنیانگذاران سبک ادبی «رمان تاریخی» در ادبیات گرجی. او مولف بسیاری داستان‌های با موضوع فلسفی، آموزشی و دیگر مشکلات اجتماعی است.

از جمله مهم‌ترین رمان‌های بارنوف می‌توان به این موارد اشاره کرد: «میمکرالی شاراواندِدی» (هاله کمرنگ) ۱۹۱۳ م.، «ترژُوبا تسامِبولی» (عشق رّنجور) ۱۹۱۸ م. و «ایسنیس تسیسکاری» (سپیده دم انسانی) ۱۹۲۸.
اکاترینه گاباشویلی
اکاترینه گاباشویلی – (تولد ۱۶ ژوئن ۱۸۵۱ گوری وفات ۷ اوت ۱۹۳۸ م. اخالکالاکی، گرجستان) – نویسنده گرجی و رجل عمومی گرجستان. نماینده برجسته سبک رئالیسم انتقادی ادبیان گرجی. او یکی از اولین نویسندها بود که ژانرهای جزئی نثر – داستان کوتاه، رمان کوتاه در ادبیات گرجی معرفی کرد.
قونستانتینه گامساخوردیا
قونستانتینه گامساخوردیا – (تولد ۱۵ مه ۱۸۹۳، آباشا، منطقه سامگرلو، گرجستان وفات ۱۷ ژوئیه ۱۹۷۵، تفلیس، گرجستان) – نویسنده، داری دکتری فلسفه، اکادمیسین فرهنگستان علوم گرجستان (۱۹۴۴)، برنده جایزه دولتی «شوتا روستاولی» (۱۹۶۵).

شهرت ادبی او تا حد زیادی به سبک ادبی- رمان تاریخی مربوط می شود. رمان «دیدُؤستاتیس مارْجْوِنا» (دست راست از استاد بزرگ ۱۹۳۹) که در مورد تاریخچه نیمه افسانه‌ای ساخت کلیسای سوِتیتْسخوْولی در شهر مْتْسْخِتا است، که آن را اوج خلاقیت او می‌دانند.
او همچنین مؤلف رمان‌های «مْتواریس موتاتْسِبا» (سرقت ماه)، «داویت آقماسِنِبِلی»، «دیونیسِس غیمیلی» (لبخند دیونیسوس)، «وازیس قواویلوبا» (شکوفه درخت مو) و… است. روح ملی و مشکلات مربوط به در تمام آثار ادبی وی احساس می‌شود. فرزند وی یعنی زویاد گامساخوردیا، اولین رییس جمهور گرجستان بعد از فروپشی شوروی، در سال‌های ۱۹۹۲-۱۹۹۱ م. است.
شالوا دادیانی
شالوا دادیانی – (تولد ۲۱ مه ۱۸۷۴، زستافونی وفات ۱۵ مارس ۱۹۵۹ م. تفلیس، گرجستان) – نویسنده، نمایشنامه نویس، بازیگر، رجل تئاتر گرجی. مولف داستان‌ها، رمان کوتاه، نامه انتقادی و اجتماعی-سیاسی؛ وی آثاری از ویلیام شکسپیر، فریدریش فون شیلر، جورج گوردون بایرون، گرهارد هاوپتمان، هافمنستال و… ترجمه کرده است.

دادیانی برای سال‌ها رییس اتحادیه بازیگران گرجستان، رییس جامعه تئاتر (۱۹۵۹-۱۹۵۰ م.) بود. در تئاترهای گرجی بیش از ۲۰۰ نقش بازی کرده است. نمایشنامه‌های وی جایگاه خود در تئاتر گرجستان شوروی داشته است. دادیانی مؤلف اولین رمان تاریخی در ادبیات شوروی تحت عنوان «گئورگی روسی» (گئورگی روس ۱۹۲۶-۱۹۱۶) درباره گرجستان قرون ۱۲ و ۱۳ م. است.
گئورگی اِریستاوی
گئورگی اِریستاوی (تولد ۱۸۱۳، اودزیسی وفات ۲۲ سپتامبر ۱۸۶۴ م.، گوری، گرجستان) – نمایشنامه نویس، شاعر، یکی از بنیان گذاران تئاتر گرجی. در آثار ادبی او موضوعات ملی – وطن پرستی و عاشقانه جایگاه مهمی را دارد. در اشعار طنزی خود اِریستاوی موضوع انحطاط اخلاقی جامعه را تقبیح می‌کند. بخش مهمی از آثار وی را نمایشنامه‌هایش تشکیل می‌دهند. او یکی از اولین نویسندگانی بود، که رئالیسم انتقادی و کمدی در ادبیات گرجی پایه گذاشت.

او همچنین تئاتر حرفه‌ای گرجی را تاسیس کرده است که در سال‌های ۱۸۵۰-۱۸۵۴ م. آن را مدیریت می‌کرد. گئورگی اریستاوی آغازگر بزرگترین طرح فرهنگی بود – مؤسس و سردبیر اولین مجله ادبی گرجی «تسیسکاری» (سپیده دم) (۱۸۵۳-۱۸۵۲ م.). آثار وی در سال‌های ۱۸۵۲-۱۸۵۳ در همان مجله به چاپ می‌رسید. به عنوان کتاب جداگانه اثرهای «گاقْرا» (جدایی) در سال ۱۸۵۰ م.، «دزونتسی» (خسیس)، «اوچینماچینیس کودی» (کلاه جادویی)، «تیلیسمیس خانی» (خان طلسم) در سال ۱۸۵۲ م.، «داوا» (اختلاف) در سال ۱۸۷۱ م. مجموعه آثار گئورگی اریستاوی در سال‌های ۱۸۶۷، ۱۸۸۴، ۱۹۳۶و… منتشر شده است.
راپیل اِریستاوی
راپیل اِریستاوی – (تولد ۲۱ آوریل ۱۸۲۴ کوِمو چالا وفات ۴ مارس ۱۹۰۱، تِلاوی، گرجستان) – شاعر، نمایشنامه نویس، واژه شناس، روزنامه نگار، تاریخ دان و مردمنگار گرجی.

راپیل اِریستاوی از جوانی خود در فعالیت‌های اجتماعی شرکت کرده است. تمامی کارهایی او پراز عشق به فرهنگ گرجستان است. علاوه بر آثار شاعرانه، مقاله های تاریخی- قوم نگاری، خلاصه نامه‌های او منتشر می‌شد.
اِکوتیمه تاقایشویلی
اِکوتیمه تاقایشویلی – (تولد۳ ژانویه ۱۸۶۳، لیخائوری وفات ۲۱ فوریه ۱۹۵۳ م. تفلیس، گرجستان) – مورخ، باستان شناس و رجال اجتماعی گرجی، آکادمیسین فرهنگستان علوم گرجستان (۱۹۴۶)، پروفسور (۱۹۱۸)، یکی از بنیانگذاران دانشگاه دولتی تفلیس. خدمت اِکوتیمه تاقایشویلی در برابر ملت گرجی و خدا بی حد و بی انتهاست. نام او نه تنها با فعالیت‌های علمی و اجتماعی شناخته می‌شود، بلکه گرجی‌ها نجات و حفظ گنجینه‌های میراث گرجستان و کلیسای ارتدکس گرجی را هم مدیون اویند.
وی همچنین کار تحقیق و انتشار نسخه‌های خطی قدیمی گرجستان را به شدت پیگیری می‌کرد. اِکوتیمه تاقایشویلی همچنین شخصیت سیاسی بود. در سال ۱۹۱۷ م. وی یکی از بنیانگذاران حزب ملی-دموکراتیک گرجستان بود. در سال‌های ۱۹۲۱-۱۹۱۹ م. نایب مجلس مؤسسان پارلمان ملی جمهوری دموکراتیک گرجستان.
پس از سرنگونی جمهوری دموکراتیک گرجستان و الحاق گرجستان توسط ارتش بلشویکی سرخ روسیه در سال ۱۹۲۱ م. اِکوتیمه تاقایشویلی همراه با دیگر نمایندگان نخست دولت جمهوری گرجستان به اروپا مهاجرت کرد. حدود ۲۵ سال در فرانسه زندگی و فعالیت کرد. با وجود مشکلات مالی شدید، او توانست گنجینه ارزشمندی که دولت گرجستان به اروپا با خود بردند، حفظ کند و سپس به گرجستان برگرداند.
در تاریخ ۱۱ آوریل سال ۱۹۴۵ م. اِکوتیمه تاقایشویلی به گرجستان بازگشت. بعد از بازگشتن، به طور فعال با آکادمی علوم گرجستان و دانشگاه دولتی تفلیس همکاری می‌کرد و مقالات علمی خود در مورد مسائل تاریخی گرجستان را به زیور طبع می‌آراست. شورای مقدس کلیسایی کلیسای ارتدوکس گرجی در سال ۲۰۰۲، اِکوتیمه تاقایشویلی به عنوان قدیس اعلام کرد.
پائولو ایاشویلی
پائولو ایاشویلی – (۲۹ ژوئن ۱۸۹۴، ارگوتی – ۲۲ ژوئیه ۱۹۳۷ م. تفلیس، گرجستان) – شاعر، مترجم، مقاله نویس گرجی. یکی از اولین نویسندگان گرجی قربانیان سرکوبگری دولت شوروی سال ۱۹۳۷ م. بوده است.

وی پیش از بازداشت، در خانه نویسندگان در تاریخ ۲۲ ژوئیه سال ۱۹۳۷ م. خودکشی کرد. دولت شوروی حتی بعد از خودکشی شاعر را مورد قضاوت قرار دادند. بعد از سال ۱۹۳۷ در طول حاکمیت دولت شوروی خواندن و انتشار آثار پاولو ایاشویلی را ممنوع کرده بودند.
یتیم گورجی
یتیم گورجی (یتیم دابغیشویلی) – تولد ۱۸۷۵ تفلیس وفات ۱۵ ژوئیه ۱۹۴۰ م. تفلیس) – شاعر و آوازه‌خوان، یکی از برجسته‌ترین نمایندگان عاشیقان تفلیس قدیم (آوازه خوان دوره‌گرد). یتیم گورجی در خانواده جنگلبان فقیر به دنیا آمد. اجداد او گرجی‌های کوچ شده در ترکیه بودند که دین اسلام را پذیرفتند و نام خانوادگی «گورجی» به معنای «گرجستان» را پس از این دوران روی خود گذاشتند.

پدر وی بعد از بازگشتن به تفلیس دین مسیحیت ارمنی را می‌پذیرد. یتیم گورجی از سال ۱۸۹۵ اشعار به زبان‌های گرجی، ارمنی و آذربایجانی می‌سرود. در همان سال منظومه تحت عنوان «آناباجیس لِکسی» (شعر آناباجی) سرود، که نسخه چاپی در سال ۱۹۰۹ منتشر شد. شعر او زندگی تفلیس قدیم، کارگران، صنعتگران، تاجران کوچک منعکس می‌کرد.
یوسِب ایمِداشویلی
یوسِب ایمِداشویلی – (تولد ۲۰ آوریل ۱۸۷۶، خاشمی وفات ۵ مه ۱۹۵۲ م. تفلیس، گرجستان) نویسنده و رجال اجتماعی گرجستان. وی در حوزه ادبیات و فرهنگ فعالیت داشت. اولین کتاب وی در سال ۱۸۹۵ م. منتشر شد.

ایمِداشویلی یکی از بنیانگذاران و اولین کارگردان‌های تئاترهای کارگران اوچالا و اولاباری بود. این مکان‌های فعالیت خود را در سال‌های ۱۸۹۵ م. و ۱۹۰۲ م. آغاز کردند. دو مجموعه نمایشنامه اصل و ترجمه تحت عنوان «آئینه زندگی» منتشر کرده است (۱۸۹۹، ۱۹۰۱). ایمداشویلی مولف مقاله‌های ادبی و تئاتری، خاطرات، مترجم آثار متعدد از زبان‌های ارمنی و آذری است.
پاوله اینگوروقوا
پاوله اینگوروقوا – (تولد۱ ژانویه ۱۸۹۳، پوتی وفات ۲۰ نوامبر ۱۹۸۳ م. تفلیس، گرجستان) – منتقد ادبی، مورخ، نویسنده سیاسی و اجتماعی و رجل اجتماعی گرجی. بخش قابل توجهی از فعالیت‌های چند جانبه خود را برای پژوهش «پلنگینه پوش» شوتا روستاولی اختصاص داده است.

وی مولف اثر پژوهشی اساسی در مورد منطقه آبخازیه ماست. پاوله اینگوروقوا مسلط بر زبان‌های گرجی، روسی، آلمانی، انگلیسی، یونانی باستان، لاتین و ایتالیایی بود و در کار تحقیقاتی و پژوهشی خود به طور فعال از منابع این زبان‌ها استفاده می‌کرد.
کورنلی که‏که‏لیدزه
کورنلی که‏که‏لیدزه – (تولد ۳۰ آوریل ۱۸۷۹، توباتیری – ۷ژوئین ۱۹۶۲ م. تفلیس، گرجستان) – زبان شناس و مورخ ادبیات گرجی است. او همچنین آکادمیسین (۱۹۴۱) و یکی از بنیانگذاران آکادمی علوم گرجستان بود و به سال ۱۹۴۳ عنوان رجل شایسته علم گرجستان را به خود اختصاص داد. وی فارغ التحصیل آموزشگاه دینی تفلیس و آموزشگاه دینی کیف اوکراین در سال است. او در سال‌های ۱۹۰۵ و ۱۹۰۶ در تفلیس و کوتایسی معلم بود و در فعالیت‌های کمیته موزه کلیسا، انجمن سواد آموزی و انجمن تاریخی-قوم نگاری شرکت می‌کرد.

او به سال ۱۹۱۶ بعنوان رئیس آموزشگاه دینی تفلیس منصوب شد. که‏که‏لیدزه همچنین یکی از بنیانگذاران دانشگاه دولتی تفلیس و از سال تاسیس، یعنی از سال ۱۹۱۸ م. تا زمان فوت، رییس بخش تاریخ ادبیات قدیم گرجی بوده است. او در مقالات علمی خود به مسائل مربوط به روابط ادبی گرجی-بیزانس، گرجی-فارسی، تأثیر متقابل ادبیات قدیمی و ادبیان فولکلور گرجی می‌پرداخت.
واختانگ کته‏تیشویلی
واختانگ کته‏تیشویلی – (تولد ۱۸۹۳ وفات ۱۹۳۷ م. تفلیس، گرجستان) – محقق ادبی، منتقد ادبی، فولکلورشناس، مجسمه ساز، هنرشناس گرجی.

او یکی از بنیان گذاران فولکلورشناسی گرجی سفرهای علمی-فلکلوری در گرجستان است. در سال ۱۹۳۴ کتاب «شعر عامیانه» او منتشر شد.
نیکو لوموئوری
نیکو لوموئوری – (تولد ۱۹ فوریه ۱۸۵۲، آربو وفات ۳۰ آوریل ۱۹۱۵ م. گوری، گرجستان) – نویسنده، معلم و رجل اجتماعی گرجی. موضوع اصلی داستان‌های او زندگی روستایی گرجستان در دوره‌های توسعه سرمایه داری صنعتی و بورژوازی تجاری است.

نیکو لوموئوری همچنین مولف داستان‌های تاریخی، مقاله‌های ادبی – انتقادی، اشعار و… نیز هست.
نیکو لورتکیپانیدزه
نیکو لورتکیپانیدزه – (تولد ۲۹ سپتامبر ۱۸۸۰، چونه شی وفات ۲۵ مه ۱۹۴۴ م. تفلیس، گرجستان) – نویسنده گرجی. فعالیت حرفه‌ای ادبی را به سال ۱۹۰۲ م. آغاز کرد. آثار وی برای اولین بار در مجله‌ها و مجموعه‌های گرجی «نیشادوری»؛ «گرجستان»، «ایبریا»، «تئاتر و زندگی»، «دروبا»، «روزنامه خلق» و دیگران چاپ شده است.

این نویسنده در خلاقیت خود با ایده‌های بسیار انسان‌گرایی و تنوع موضوعی توجه زیادی به خود جلب می‌کند. از آثار او می‌توان به داستان‌های «تاوساپریانی ده داکاتسی» (زن با روسری)، «تراگه دیا اوگمیروُد» (تراژدی بدون قهرمان)، «پاتارا کاتسی» (مرد کوچک)، «ماراد دا ماراد!» (همیشه و همیشه!)، «تصاویر احساساتی» و… اشاره کرد.