به گزارش تجارت گردان به نقل از پایگاه اطلاع‌رسانی قرض‌الحسنه، پیش‌نشست چهارمین کنفرانس ملی «قرض نیکو، الگوی مطلوب تجهیز منابع» به همت صندوق قرض‌الحسنه امداد ولایت(کمیته امداد) و اندیشکده اقتصاد ایران (دانشگاه امام صادق (ع)) برگزار شد.

«رضا قرائی‌پور» معاون برنامه‌ریزی و تحول بانک قرض‌الحسنه مهر ایران در این نشست با اشاره به تاریخچه بانکداری قرض‌الحسنه، گفت: ۴ نقطه عطف در سیر تاریخی قرض‌الحسنه به چشم می‌خورد؛ در مرحله اول در سال ۱۳۴۷ صندوق ذخیره جاوید به عنوان نخستین صندوق قرض‌الحسنه کشور توسط خیرین راه‌اندازی شد.

وی افزود: در آن زمان «میرزا علی فلسفی» امام جماعت مسجد لرزاده تهران و به همراه سید «تقی خاموشی»، «عطایی» و دیگر افراد خیر، صندوق قرض‌الحسنه‌ای را برای رفع نیازهای افراد نیازمند و ایجاد شغل راه‌اندازی کردند.

معاون برنامه‌ریزی و تحول بانک قرض‌الحسنه مهر ایران با اشاره به روند توسعه صندوق‌های قرض‌الحسنه بیان کرد: تا قبل از انقلاب اسلامی حدود ۲۰۰ صندوق قرض‌الحسنه در کشور و عمدتاً توسط خیرین تأسیس شد.

قرائی‌پور اضافه کرد: نقطه عطف دوم در تاریخ قرض‌الحسنه، تصویب قانون بانکداری بدون ربا توسط مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۶۲ بود که با این قانون افتتاح حساب‌های قرض‌الحسنه (پس‌انداز و جاری) در همه بانک‌ها به عنوان یکی از ابزارهای تجهیز منابع مجاز شناخته شد.

وی با بیان اینکه این قانون قرض‌الحسنه را از صندوق‌ها به بانک‌ها گسترش داد، خاطرنشان ساخت: در مرحله بعد حساب قرض‌الحسنه ویژه نیز به عنوان یکی دیگر از روش‌های تجهیز منابع اضافه شد. در نتیجه مجوز استفاده از حساب‌های قرض‌الحسنه (پس‌انداز، جاری و ویژه) برای تجهیز منابع به بانک‌های کشور داده شد.

معاون برنامه‌ریزی و تحول بانک قرض‌الحسنه مهر ایران گفت: در این مرحله همچنین تعداد صندوق‌های قرض‌الحسنه به بیش از ۶۰۰۰ صندوق افزایش یافت.

قرائی‌پور به اشاره به عطف سوم تاریخ قرض‌الحسنه، اظهار داشت: با توجه به نیاز مردم به بانکداری قرض‌الحسنه و وام‌های خرد، عدم توجه کافی به بانکداری قرض‌الحسنه از سوی بانک‌های تجاری کشور، نوبت به تأسیس بانک‌های تخصصی قرض‌الحسنه رسید.

وی تصریح کرد: در همین راستا در سال ۱۳۸۶ بانک‌ قرض‌الحسنه مهر ایران به عنوان نخستین بانک تخصصی قرض‌الحسنه کشور تأسیس شد. بانک قرض‌الحسنه رسالت نیز در سال ۱۳۹۰ به عنوان دومین بانک، بانکداری تخصصی قرض‌الحسنه را اجرا کرد.

معاون برنامه‌ریزی و تحول بانک قرض‌الحسنه مهر ایران با بیان اینکه در بانک‌های تخصصی قرض‌الحسنه، تجهیز و تخصیص منابع با عقد قرض‌الحسنه انجام می‌شود، گفت: با توجه به توسعه ابزارها و طرح‌ها در بانک‌های تخصصی قرض‌الحسنه، این دو بانک راهبران بانکداری قرض‌الحسنه در کشور شناخته شدند. فقط در سال ۱۴۰۲ این دو بانک بیش از ۵.۵ میلیون وام فقره قرض‌الحسنه به مردم پرداخت کردند.

قرائی‌پور اضافه کرد: استقبال مردم از بانکداری خرد ارزان‌قیمت از یک طرف و توانمندی بانکداری قرض‌الحسنه برای ایفای نقش بیشتر در جامعه از سوی دیگر، همچنین حرکت بانکداری نوین جهانی به سمت بانکداری اکوسیستمی و تعامل اکوسیستم‌ها بیش از گذشته ما را در این سیر تاریخی به نقطه عطف چهارم یعنی ایجاد و راهبری اکو سیستم قرض‌الحسنه هدایت می‌کند.

وی با تأکید بر اینکه برای موفقیت در توسعه و شمولیت بانکداری قرض‌الحسنه در کشور باید رویکرد اکوسیستمی دنبال شود؛ تصریح کرد: چشم‌انداز سه ساله‌ای در سند راهبردی بانک قرض‌الحسنه مهر ایران ایجاد و راهبری اکوسیستم قرض‌الحسنه تعیین شده است.

ضرورت نگاه اکوسیستمی به بانکداری قرض الحسنه

معاون برنامه‌ریزی و تحول بانک قرض‌الحسنه مهر ایران تغییر فضا و قواعد کسب‌وکار در حوزه بانکداری را مهم‌ترین دلیل نگرش اکوسیستمی به بانکداری قرض‌الحسنه عنوان کرد و گفت: معماری بانکی امروز در دنیا مبتنی بر منطق اکوسیستم است. زندگی هوشمند و در حال حرکت، پیدایش اقتصاد دیجیتالی و اقتصاد پلتفرمی، نیاز به تأمین مالی زنجیره‌ای کسب‌وکار، تحولات دیجیتالی و ظهور فناوری‌های نوین و موجودیت‌های فناور نظیر فین‌تک‌ها، نئوبانک‌ها، فرابانک‌ها، بتابانک‌ها، رویکرد بانکداری باز و داده باز نمونه‌هایی از تحولات در حال وقوع است.

وی اضافه کرد: حتی در بعد قانون‌گذاری، پارلمان اروپا قانون PSD۲ را تصویب کرد که بانک‌ها را ملزم به باز کردن داده و سرویس‌های خود به شرکت‌های ثالث از طریق API می‌کند.

قرائی‌پور با اشاره به تمایل مشتریان بانکی برای دریافت خدمات جامع‌تر، آسان‌تر و شخصی‌سازی‌شده افزایش یافته، اظهار داشت: همچنین الزام بانک‌ها به نقش‌آفرینی بیشتر و حفظ مزیت رقابتی در دوره دیجیتالی و پرهیز از رقابت با بانک‌های تجاری، ضرورت نگاه اکوسیستمی به بانکداری قرض‌الحسنه و ایجاد این اکوسیستم را بیشتر می‌کند.

معاون برنامه‌ریزی و تحول بانک قرض‌الحسنه مهر ایران با تأکید بر اینکه تکنولوژی‌های نوظهور با نگرش اکوسیستمی، بانکداری را به صورت ۷ در ۲۴ به بخش جدایی‌ناپذیر زندگی انسان تبدیل کرده‌اند، تصریح کرد: بر اساس پیش‌بینی «برت کینگ» در کتاب بانک ۴، بانکداری به مرحله‌ای می‌رسد که با انسان زندگی خواهد کرد و بانکداری (و نه بانک) بخش جدایی‌ناپذیر زندگی می‌شود و جمله معروف «بانکداری در همه جا بدون حضور در بانک» عملی خواهد شد.

وی افزود: در رویکردهای جدید، بانک دیده نمی‌شود؛ اما عملیات بانکداری (تأمین مالی، خدمات پرداخت و …) در همه جا از جمله خرید کالا، بیمه، پرداخت شهریه مدرسه، تحصیل، ورزش و… در دسترس است.

قرائی‌پور گفت: بنابراین بانکداری، بخش جدایی‌ناپذیر و تنیده در زندگی انسان‌ها شده؛ به همین دلیل خدمات بانکداری در کسب‌وکارها و شرکت‌ها Embedded (جاسازی و وارد شده) می‌شود.

مفهوم اکوسیستم کسب‌وکار و ویژگی‌های اصلی آن

معاون برنامه‌ریزی و تحول بانک قرض‌الحسنه مهر ایران در ادامه با اشاره به تعریف اکوسیستم کسب‌وکار، اظهار داشت: اکوسیستم کسب‌وکار نخستین بار توسط جیمز مور در سال ۱۹۹۳ استفاده شد. اکوسیستم، شبکه یا سیستم به هم پیوسته‌ای از سازمان‌ها، افراد و منابع برای ایجاد ارزش و ارائه محصولات یا خدمات به مشتریان، از طریق رقابت و همکاری با یکدیگر است.

وی اضافه کرد: همکاری و خلق ارزش مشترک در زنجیره یا شبکه به هم‌پیوسته کسب‌وکار از کلمات کلیدی در تعریف یک اکوسیستم کسب‌وکار است.

قرائی‌پور با بیان اینکه اکوسیستم قرض‎‌الحسنه مشابه تعریف اکوسیستم کسب‌وکار است، گفت: زمینه اصلی روابط در ‌هم تنیده در اکوسیستم قرض‌الحسنه بر مبنای عقد قرض‌الحسنه و اهداف آن نیز در راستای اهداف بانکداری قرض‌الحسنه است.

معاون برنامه‌ریزی و تحول بانک قرض‌الحسنه مهر ایران با اشاره به ویژگی‌های اصلی اکوسیستم در حوزه بانکداری، گفت: همکاری و تعامل موثر و ایجاد وابستگی‌های متقابل بین بازیگران اکوسیستم، استفاده از نقاط قوت یکدیگر، تکمیل توانایی‌ها و ایجاد ارزش متقابل در شبکه ایجاد شده، ایجاد یک زنجیره واحد و هدفمند برای خلق و ارائه خدمات جامع‌تر، آسان‌تر و شخصی‌سازی شده به مشتریان، جایگزینی مبارزه و رقابت تمام عیار با همکاری و خلق ارزش مشترک از طریق متقاعدسازی شرکا و ایجاد روابط مستحکم و مؤثر و توانایی نگریستن فراتر از خود و مرزهای خود (توانایی به اشتراک گذاری داده، بانکداری باز، امکان تبادل API و …) از جمله این ویژگی‌هاست.

انواع الگوهای اکوسیستمی در بانکداری قرض‌الحسنه

وی با بیان اینکه بر اساس پژوهش‌های جهانی، بانک‌ها می‌توانند در دو نوع اکوسیستم بانکداری دیجیتال فعالیت کنند، خاطرنشان ساخت: در الگوی اول که با نام اکوسیستم بانک شناخته می‌شود بانک واسط اصلی ارتباط با مشتریان است و خدمات شرکت‌های ثالث را از طریق API به خدمات خود اضافه می‌کند.

قرائی‌پور اضافه کرد: این خدمات می‌تواند مالی و غیرمالی باشد که بانک تبدیل به یک Marketplace (مکان بازار) می‌شود.

معاون برنامه‌ریزی و تحول بانک قرض‌الحسنه مهر ایران با بیان اینکه الگوی دوم، اکوسیستم شرکاست، گفت: بانک می‌تواند به صورت یک گره در این شبکه، فعالیت‌های خودش را در اکوسیستم شرکا با هدف فروش قابلیت‌های منحصر به فرد خود به عنوان خدمت گسترش دهد.

وی افزود: در الگوی دوم، بانک به عنوان یک خدمت در این اکوسیستم نقش‌آفرینی می‌کند؛ بنابراین بانک می‌تواند در همه اکوسیستم‌ها که به خدمت بانک قرض‌الحسنه نیاز داشته باشند، حضور یابد.

قرائی‌پور در ادامه گفت: تحقق هر کدام یا هر دو الگو، اکوسیستم قرض‌الحسنه را ایجاد می‌کند که این اکوسیستم بانکداری قرض‌الحسنه را به همه ابعاد زندگی افراد خواهد برد.

معاون برنامه‌ریزی و تحول بانک قرض‌الحسنه مهر ایران تصریح کرد: به ‌عبارتی‌ دیگر کارت بانک قرض‌الحسنه تبدیل به کارت زندگی افراد می‌شود و قرض‌الحسنه در متن زندگی فردی، خانوادگی، شغلی، اجتماعی و مراحل مختلف زندگی حضوری مؤثر خواهد یافت.

وی اضافه کرد: در بانک قرض‌الحسنه مهر ایران این هدف که کارت قرض‌الحسنه تبدیل به کارت زندگی شود، در راستای نگاه اکوسیستمی به بانکداری قرض‌الحسنه پیگیری می‌شود.

قرائی‌پور با بیان اینکه بانک قرض‌الحسنه مهر ایران در زمینه ایجاد و راهبری اکوسیستم قرض‌الحسنه تجربه موفقی دارد، اظهار داشت: بانک در سال‌های اخیر اخیر تلاش کرده موضع خود را از رهبری بازار بانکداری قرض‌الحسنه در کشور به ایجاد و راهبری اکوسیستم قرض‌الحسنه ارتقا دهد.

معاون برنامه‌ریزی و تحول بانک قرض‌الحسنه مهر ایران افزود: این بانک با طراحی محصولات و خدمات متنوع، شبکه‌ای به هم‌پیوسته‌ای از شرکت‌ها و شرکا را در راستای خلق ارزش مشترک در زمینه بیمه، گردشگری، خرید کالا، ورزش، خدمات سلامت و بهداشت، صنعت، اهل سنت، بازار سرمایه و …ایجاد کرده است.

وی با اشاره به موفقیت چشمگیر بانک قرض‌الحسنه مهر ایران در ایجاد بخشی از اکوسیستم قرض‌الحسنه در زمینه خرید کالا و خدمات در قالب کالاکارت و حمایت از کالای ایرانی، خاطرنشان ساخت: در این خدمت، همه مشتریان می‌توانند بدون ایجاد معدل و گردش حساب وام کالاکارت تا سقف ۱۵۰ میلیون تومان با حداکثر نرخ کارمزد ۴ درصد دریافت کنند.

قرائی‌پور اضافه کرد: مشتریان می‌توانند از ۸۰۰۰ پذیرنده ارائه‌دهنده کالا و خدمات، نیاز خود به خرید کالا یا خدمات را برطرف کنند.

معاون برنامه‌ریزی و تحول بانک قرض‌الحسنه مهر ایران با اشاره به تأثیر کالاکارت بانک بر افزایش فروش پذیرنده‌ها، اظهار داشت: بانک توانسته با استفاده از توانمندی و منابع این شبکه و خلق ارزش مشترک در طی ۴ سال اخیر، تعداد ۴ میلیون و ۷۶۵هزار فقره وام به مبلغ ۵۸همت (هزار میلیارد تومان) بدون نیاز به منابع جدید، پرداخت کند.

وی اضافه کرد: شرکت‎های زیادی توانستند در این شبکه، فروش خود را چندین برابر کنند و همچنین کسب‌وکار خود را توسعه دهند و به نوعی این طرح به خلق ارزش مشترک منجر شد.

قرائی‌پور در پایان گفت: امیدواریم اکوسیستم قرض‌الحسنه در کشور ما تقویت و تکمیل شده و توسعه یابد، به نحوی که بانکداری قرض‌الحسنه به بخش جداناپذیر زندگی افراد جامعه و کارت قرض‌الحسنه تبدیل به کارت زندگی شود.