حوزه سرویس در گروه مپنا بسیار گسترده است که به صورت خاص شامل فعالیت‌های بخش سرویس در شرکت مپنا، شرکت بهره‌برداری و تعمیراتی مپنا، شرکت البرز توربین و با مشارکت سایر شرکت‌های گروه از جمله شرکت مهندسی و ساخت توربین مپنا (توگا)، شرکت مهندسی و ساخت پره توربین مپنا (پرتو)، موادکاران، شرکت مهندسی و ساخت ژنراتور مپنا (پارس)، شرکت مهندسی ساخت تجهیزات سپاهان، شرکت مهندسی و ساخت برق و کنترل مپنا (مکو) و شرکت مهندسی و ساخت بویلر و تجهیزات (مپنا بویلر) ماموریت‌های خود را به انجام می‌رساند.

تعمیرات اساسی و بازرسی‌های دوره‌ای به همراه تامین قطعات و خدمات برای واحدهای نیروگاهی گاز و بخار، قراردادهای خدمات بلند مدت موسوم به LTSA، ارتقا و توان‌افزایی، ارزیابی و تمدید طول عمر قطعات نیروگاهی طی تعمیرات اساسی (LTE)، بازسازی نیروگاه‌های فرسوده و خارج از مدار و آموزش نیروهای بهره‌بردار از جمله مهمترین خدماتی است که بخش سرویس ارائه می‌دهد.

تعمیرات دوره‌ای تجهیزات نیروگاهی

یکی از ماموریت‌های حوزه سرویس، برنامه ریزی، پشتیبانی فنی مهندسی و تامین قطعات و خدمات برای تعمیرات دوره‌ای است که بر اساس استانداردهای تعیین شده توربین‌ها در بازه‌های زمانی مشخص و به صورت همیشگی و متداول انجام می‌شود. در این دوره تمامی قطعات، بازرسی، تست و حتی تعویض می‌شوند.

در مپنا در حوزه صنایع نیروگاهی و از منظر محصول، دو دسته بندی مشخص در حوزه سرویس تعریف شده است. دسته اول مرتبط با سرویس محصولات مپنایی یا OEM است که توسط شرکت O&M انجام می شود و دسته دوم نیز با محصولات غیرمپنایی یا Non-OEM ارتباط دارد که شرکت البرز توربین فعالیت‌های آن حوزه را بر عهده دارد. محصولات مپنایی اکثرا توربین‌های گاز و بخار مپنا هستند و بیشترین کارکرد را در شبکه داخلی برق کشور دارند.

مجموعا ۱۹۴ توربین گاز MGT70 که توربین گازی کلاس E محسوب می‌شود و در محدوده‌های توان تا ۱۸۵ مگاوات قرار دارند، در کشور وجود دارد  که هر ساله تقریبا ۳۹ تا ۴۰ توربین از میان آنها نیازمند تعمیرات اساسی به صورت روتین هستند که تعمیرات ۳۰ واحد از آنها مستقیما توسط گروه مپنا انجام می‌شود. به این معنا که ۷۵درصد از تعمیرات دوره‌ای این نوع توربین را خود مپنا انجام می‌دهد.

همچنین سالانه به طور متوسط ۱۰ واحد از میان ۵۵ واحد نیروگاهی غیرمپنایی در کلاس توربین‌های مشابه، نیازمند تعمیرات اساسی هستند که مپنا تعمیر و سرویس نیمی از آنها را هر ساله بر عهده دارد. 

این آمار صرفاً برای توربین‌های کلاس سنگین نیروگاهی مطرح شد، حال آنکه فعالیت‌های حوزه سرویس به این محدوده، بسنده نشده و توربین‌های گاز و بخار با ظرفیت‌های کوچک‌تر و در صنایع مختلف مانند صنایع نفت و گاز و پتروشیمی نیز در زمره سبد محصولاتی هستند که فعالیت‌های حوزه سرویس در آنها نیز گسترش یافته و در حال توسعه نیز است (مانند انواع توربین‌های SGT زیمنس و GE Frame های متنوع و توربین‌های دیگر).

راه‌اندازی و بهره‌برداری و خدمات LTSA

از دیگر خدمات حوزه سرویس، راه‌اندازی و سنکرون نیروگاه‌ها در مقیاس‌های متفاوت و بهره‌برداری از نیروگاه‌ها است. در حال حاضر یکی از ماموریت‌های شرکت تعمیرات و نگهداری مپنا ((O& M راه‌اندازی و بهره‌برداری از نیروگاه‌هاست که این امر با گستره وسیعی در حال انجام است. ظرفیت نیروگا‌های حرارتی در کل کشور چیزی در حدود ۷۵هزار مگاوات است که از این مقدار ۱۹ تا ۲۰هزار مگاوات توسط گروه مپنا به بهره‌برداری می‌رسد و این شامل نیروگاه‌های غیرمپنایی و ۱۴هزار مگاوات از نیروگاه‌های مپنایی می‌شود.

بسیاری از نیروگاه‌ها برای پیشگیری از مواجه شدن با چالش‌های بزرگ در حوزه بهره‌برداری و سرویس و اطمینان از تولید و عملکرد مطمئن، تصمیم به عقد قراردادهای بلند مدت با مپنا (LTSA) می‌ گیرند. طبق این مدل قراردادی، مالکان نیروگاه‌ها جهت تولید میزان مشخصی از انرژی در طول بهره برداری، کارکرد منظم و قابل اعتماد، داشتن ظرفیت آمادگی مطلوب، عدم وقوع مشکل اساسی و دسترسی همیشگی واحد، عملیات بهره‌برداری خود را به شرکت‌های دارای توان مهندسی و پشتیبانی می‌سپارند که شرکت مپنا این قابلیت را به خوبی داراست. در این ارتباط نیروگاه‌های مپنایی بدون استثنا با بخش سرویس قرارداد LTSA دارند و به این ترتیب حوزه سرویس در مپنا مشکلات غیرمنتظره را جلوگیری، تست‌ها و بررسی‌های روتین و تعمیرات مورد نیاز را به موقع انجام می‌دهد. در حال حاضر ۱۲ نیروگاه شامل ۳۸ واحد گاز و بخار با مپنا قرارداد LTSA دارند.

ارتقاء واحدهای نیروگاهی

یکی دیگر از فعالیت‌های حوزه سرویس که موجب افزایش توان و ظرفیت تولیدی نیروگاه‌ها می‌شود و راندمان و طول دوره تعمیرات را نیز افزایش می دهد، ارتقاء (Upgrade) توربین‌های گازی است که گروه مپنا از سال گذشته تا کنون با این روش و در چارچوب ظرفیت‌های افزایش یافته توانسته ۱۴۵ مگاوات به ظرفیت تولید برق بیافزاید.  

طبق گفته‌های مرتضی نظام‌آبادی، معاون مهندسیِ بخش سرویس مپنا، طرح‌های ارتقای این شرکت برای نیروگاه‌ها بسیار متنوع و با اهداف مختلف، در اختیار مشتریان گذاشته می‌شود. این طرح‌ها در بازه زمانی ۵۰ تا ۶۰ روزه تعمیرات اساسی ارائه شده و موجب توقف عملیات تولیدی نمی‌‌شود. در واقع قطعاتی که می‌بایست تعویض شوند با قطعاتی جایگزین می‌شوند که عملکرد بهتر و بهینه‌تری دارند. البته برخی قطعات نیز به صورت اضافه نسبت به تعمیرات اساسی تعویض می‌شوند. علاوه بر توربین، سایر تجهیزات مانند ژنراتور، ترانس، سیستم کنترل و BOP نیز مورد بررسی قرار گرفته و تغییرات و اصلاحات لازم حسب نیاز بر روی آنها نیز به عمل می‌آید. این عملیات به صورت متداول در نیمه دوم هر سال و پس از دوره پیک مصرف صورت می‌پذیرد.

گروه مپنا طی سال گذشته برنامه‌های ارتقای ۹ واحد نیروگاهی در پنج نیروگاه سراسر ایران شامل نیروگاه‌های سیرجان، ارومیه، پرند، یزد و شیروان را به انجام رسانید که از این میان به غیر از نیروگاه پرند، سایر نیروگاه‌ها، غیرمپنایی و متعلق به دولت یا بخش خصوصی هستند. در طی این عملیات طرح های ارتقاء MAP2B، T90 و CT60) ارتقاء MAP2B، T90، T75 و CT60) بر روی واحدهای در حال بهره برداری اعمال شد و توان هر توربین گازی ۱۵  تا ۱۷ مگاوات (در شرایط ایزو تا حدود ۲۱ مگاوات) افزایش یافت.

به گفته نظام‌آبادی، مپنا با افزایش درخواست برای ارتقای  محصولات نیروگاهی از سوی نیروگاه‌های مختلف کشور رو به رو است. هر چند هم اکنون نیز در حال انجام فرایند ارتقا و افزایش توان در نیروگاه‌هایی مانند ارومیه و شیروان و برای مابقی واحدهای آنجاست، در سال آتی برای نیروگاه‌های کرمان، دماوند، قائن و … نیز چنین درخواست‌هایی را دریافت کرده است.

طرح‌های IGV PLUS و MAPTUNE و سیستم تراکم مرطوب

معاون مهندسیِ سرویس مپنا با اشاره به اقدامات نوین این حوزه در مپنا به طرح‌های IGV PLUS و MAPTUNE اشاره کرد. تا کنون علاوه بر عملیات ارتقا، در اقدامی جدید، طرح‌های IGV PLUS و MAPTUNE نیز توسط شرکت توگا اجرایی شده است. این طرح‌ها بدون اعمال تغییر در قطعات سخت‌افزاری و تنها با انجام تنظیماتی در سیستم کنترل منجر به تولید دو تا پنج مگاوات افزایش توان در هر واحد می‌شود. به این ترتیب تا به حال حدود ۱۴۰ واحد نیروگاهی مشمول طرح‌های افزایش ظرفیت مذکور شده‌اند و حدود ۴۲۵ مگاوات افزایش توان را موجب گشته‌اند.  

طرح تازه دیگری که در تابستان ۱۴۰۱ عملیاتی شد، طرح افزایش توان با روش تراکم مرطوب بود که در دو نیروگاه ماهشهر و پره‌سر اجرا شد. با اجرای این عملیات در این شش واحد نیروگاهی، هر کدام ۱۵ مگاوات و مجموعاً ۹۰ مگاوات افزایش توان حاصل شد. مبنای این روش، کاهش دمای هوا در ورود به توربین گاز است که در فصول گرم سال و برای جبران کاهش ظرفیت تولیدی واحدهای گازی به کار می‌رود.

افتتاح و راه اندازی مرکز پایش وضعیت نیروگاهی و سیمولاتور

به گفته نظام‌آبادی، یکی دیگر از اقدامات جدید و مثبت امسال در حوزه سرویس، افتتاح و راه اندازی «مرکز پایش وضعیت نیروگاهی و سیمولاتور» در استان البرز بود. ماموریت این مرکز، تجمیع داده‌های نیروگاه‌های کشور با ملاحظات منظور شده در پدافند غیرعامل و پروتکل‌های موجود به صورت برخط و پایش لحظه‌ای نیروگاه‌هاست. این مرکز از تیم‌های متخصص در حوزه‌های مختلف نیروگاهی تشکیل شده و زیرساختی مبتنی بر دیجیتالیزیشن و هوشمندسازی دارد.

مرکز پایش وضعیت نیروگاهی امکان تشخیص به‌موقع و پیش‌بینی ریسک‌ها و بررسی شرایط واحدهای نیروگاهی را ایجاد کرده و یکپارچگی در بهره‌برداری و نگهداری از تجهیزات را ممکن می‌کند. در حال حاضر نیروگاه فارس که شش واحد توربین گازی دارد اطلاعات خود را به این پایگاه منتقل می‌کند. یکی از شرکت‌هایی که در تاسیس این مرکز نقش مهمی دارد شرکت مکو است که با توسعه محصول «مپنا مایند» برای انتقال و پردازش داده‌ها از الگوریتم‌های مرتبط با هوش مصنوعی برای وارد کردن مپنا به دنیای سرویس مدرن و به‌روز دنیا استفاده کرده است.  

همچنین بهره‌برداری از مرکز آموزش سیمولاتور نیروگاهی سیکل ترکیبی مپنا نیز از دستاوردهای امسال بخش سرویس مپنا تلقی می‌شود. این سیمولاتور، با ارائه‌ آموزش‌های‌ لازم‌ توسط مدرسین مجرب نیروگاهی گروه مپنا و  فراهم‌ آوردن‌ شرایط کار در یک‌ سیستم ‌شبیه‌سازی شده‌ در کنار کار با یک‌ نیروگاه‌ واقعی‌ این‌ امکان‌ را برای ‌بهره‌برداران‌ نیروگاه‌های‌ کشور فراهم‌ می‌کند تا ضمن‌ جلوگیری‌ از فرامین‌ اشتباه‌، در صورت‌ بروز حوادث‌، تجارب‌ خود را در خدمت‌ حفظ تجهیزات‌ نیروگاهی‌ به‌ کار گیرند.

حوزه سرویس در عرصه بین‌المللی

حوزه سرویس مپنا تنها محدود به ارائه خدمات در محدوده مرزهای ایران نیست و در خارج از کشور نیز فعالیت خود را گسترش داده است.

تعمیرات دو واحد نیروگاهی الصدر عراق طی یک سال گذشته از زمره اقدامات بین‌المللی بخش سرویس مپنا بوده است. همچنین بازسازی نیروگاه بخار حلب، به عنوان نیروگاهی که بخش زیادی از آن تخریب و از مدار خارج شده بود نیز از جمله دستاوردهای قابل توجه مپنا در حوزه سرویس محسوب می‌شود که با تلاش جمعی گروه مپنا در بخش سرویس، شرکت بهره‌برداری و تعمیراتی مپنا و شرکت مهندسی و ساخت ژنراتور مپنا حاصل شده است. در حال حاضر یک واحد از این نیروگاه در حال بهره‌برداری و سایر واحدهای آن نیز در برنامه سرویس قرار گرفته است. همچنین قرارداد توان‌افزایی نیروگاه الحیدریه عراق نیز با گروه مپنا بسته شده و به زودی عملیات اجرایی آن آغاز خواهد شد.

فعالیت‌های حوزه سرویس محدود به این کشورها نشده و دامنه و گستره وسیع‌تری را نیز در کشورهای همسایه و هم جوار و همچنین سایر نقاط مختلف جهان در بر خواهد گرفت.  

راه‌اندازی مرکز خدمات یا Service Center در کشور عراق نیز یکی دیگر از اقدامات برجسته و متمایز در حوزه سرویس طی یک سال گذشته بوده است. از نکات مثبت تاسیس چنین مرکزی، پیشگیری از حمل چندباره قطعات و تجهیزات و ارائه خدمات تعمیراتی به صورت متمرکز و در محل است. مرکز خدمات سرویس سنتر مپنا در کشور عراق پس از هماهنگی‌های انجام شده با وزارت برق این کشور تاسیس شده است و بخش سرویس با همکاری شرکت‌های موادکاران، البرز توربین و موننکو (امور مهندسی) در حال برنامه‌ریزی و انجام کارهای اجرایی این مرکز هستند.