• محمدرضا اسلامی، مدیر کالایی کارگزاری سرمایه و دانش

گواهی سپرده کالایی به عنوان ابزار مالی در قانون بازار اوراق بهادار شناسایی شده و معاملات آن با دارایی‌های پایه متنوع در سال‌های متمادی گذشته در بورس کالا در حال انجام بود. معاملات این اوراق مبتنی بر دارایی پایه طلا یکی از بهترین و پُرطرفدارترین گواهی‌های سپرده کالایی است.

در بورس‌های کالایی جهان، از گواهی سپرده در صندوق بین‌المللی پول و فائو هم استفاده می‌شود و این ابزار با توجه به امکان صدور قبض انبار در کشورهایی که بازارهای مالی فعال دارند، نقش به‌سزایی در تامین مالی ایفا می کند.

علت استقبال از گواهی سپرده و مکانیسم قبض انبار به دلیل مزایایی است که این نوع ابزارها دارند و مهمترین آن‌ها به شرح زیر است.

نخستین مزیت، امکان تحویل فیزیکی کالا است؛ بدان معنا که چنانچه مشتری نیاز به کالا داشته باشد، امکان تحویل کالا به صورت فیزیکی برای وی فراهم بوده و در صورتی که نیازی به کالا نداشته نباشد، آن را تحویل نمی‌گیرد. همین موضوع ساده اما مهم، باعث کاهش هزینه‌های مربوط به جابه‌جایی و امنیت معاملات می‌شود.

از مزایای مهم دیگر گواهی‌های سپرده کالایی، امکان مستمر فروش دارایی و هزینه پایین معاملات اینم اوراق است. استانداردسازی و تضمین کیفیت کالای خریداری شده از دیگر مزایای گواهی سپرده کالایی است.

امکان وثیقه‌گذاری گواهی سپرده کالایی مبتنی بر دارایی پایه از مزایای مهم دیگری است که با توجه به رویکرد توسعه‌ای بورس کالا به این نوع از معاملات و همکاری خوب با بانک‌ها از نظر تئوری امکان‌پذیر است و از نظر عملی هم، گواهی سپرده می‌تواند به عنوان ابزار توثیق ارایه شود.

همچنین این موضوع را هم نباید فراموش کرد؛ در صورتی که گواهی سپرده کالایی همانند گواهی سپرده سکه با رونق و افزایش حجم معاملات و عمق بازار همراه شد، می‌تواند به مرجع قیمت برای سایر کالاها نیز تبدیل شود. علت اصلی آن هم، شفافیت معاملات در بستر بورس کالا و مکانیسم قیمت گذاری مبتنی بر نظام عرضه و تقاضاست که قیمت ها به واسطه آن عادلانه و منصفانه کشف می‌شوند. بر همین اساس، بهترین مرجع قیمتی برای کالاها به ویژه شمش طلا، گواهی سپرده کالایی است که به دلیل ویژگی‌های متمایز این اوراق، برتری آشکاری نسبت به بازار سنتی دارد.

اگر بخواهیم در خصوص گواهی سپرده شمش طلا به صورت متمایز و جداگانه صحبت کنیم، باید گفت که در بازار سنتی شمش طلا در اندازه یک کیلوگرم برای عرضه مورد دادوستد قرار می گیرد؛ اما عموم افراد توان تامین سرمایه برای خرید شمش یک کیلویی را ندارند. این در حالی است که با توجه به دیدگاه نافذ در جامعه ایرانی، سرمایه‌گذاری در فلزات گرانبها همچون طلا می‌تواند خاصیت پوشش ریسک و حفظ ارزش دارایی را در مقابل تورم داشته باشد.

اما در معاملات گواهی سپرده و قراردادهای آتی شمش طلا در بورس کالا با توجه به ضریب محموله مناسبی که برای آن در نظر گرفته شده، هر شخصی می‌تواند با هر میزان از نقدینگی در این بازار حضور داشته باشد. این دو ابزار جدید معاملاتی در بورس کالا به دلیل قابلیت نقدشوندگی و پوشش ریسک، می‌تواند جذابیت‌های خاص خود را داشته باشد.

همچنین با توجه به مکانیسم‌های قانونی بورس کالا در راه اندازی گواهی‌های سپرده کالایی، معاملات گواهی سپرده شمش طلا نیز از معافیت مالیاتی برخوردار بوده و این مزیت انگیزه کافی برای خرید شمش از طریق این بازار را به سرمایه گذاران می دهد.

نکته مهم دیگری که در خصوص معاملات گواهی سپرده و قراردادهای آتی شمش طلا باید به آن اشاره کرد این است که با این دو ابزار مالی نوین (با توجه به حضور سازوکارهای نظارتی در بورس)، می‌توان شاهد حضور فعال صندوق های سرمایه گذاری به عنوان یکی از بازیگران اصلی بازار باشیم که می‌تواند در سمت تقاضا فعال و باعث رونق معاملات شوند. تولیدکنندگان نیز می‌توانند در سمت عرضه در مقوله پذیرش انبارها به رونق بیشتر معاملات کمک کنند.

همچنین با توجه به نقدشوندگی احتمالی ایجاد شده در این دو بازار، توصیه می شود برای جلوگیری از نوسانات شدید در بازار، بازارگردان‌ها در سمت عرضه و تقاضا به صورت فعال حضور یافته و به تعمیق بیشتر بازار کمک کنند.