به گزارش خبرنگار کتاب ایرنا، راسته کریمخان دربرگیرنده اصناف متفاوتی در خود است. شرق خیابان کریمخان به میدان هفت تیر و غرب آن به میدان ولیعصر می‌رسد. از طرف شرق در راسته کریمخان، مانتو فروشی‌ها، شال‌فروشی‌ها، بانک‌ها و اداره‌های زیادی وجود دارد. از همین قسمت، شروع به جمع‌آوری اطلاعات درباره تبدیل این مسیر به راسته فرهنگی کردم.
در ابتدا وارد یکی از مانتو فروشی‌های قدیمی شدم. مانتو فروش مردی حدودا ۵۰ ساله است که همراه همسرش مغازه را اداره می‌کند. او به خبرنگار ایرنا گفت: تقریبا تمام مشتری‌ها را می‌شناسم، می‌دانم که هر کدام در کدام اداره کار می‌کنند. تعداد زیادی از این افراد، ماهی چند بار به مانتوفروشی می‌آیند و فقط به مدل‌های مختلف نگاه می‌کنند.
این فروشنده هیچ خبری از راسته فرهنگ و تعریف آن نداشت. موضوع را برایش توضیح دادم. برای او تفاوتی نداشت که کریمخان به حالت قبلی خود باقی بماند یا تبدیل به راسته فرهنگی شود. حتی معتقد است این اقدام بر فروش مانتو هم تاثیری ندارد، زیرا مردم از نظر اقتصادی در شرایطی نیستند که در ماه بتوانند مانتو بخرند، چند کتاب از کتابفروشی تهیه کنند و حتی به کافه سری بزنند. به گفته این فروشنده برای بیشتر مردم انجام یکی از این اقدامات در ماه ممکن است.
به راه خود ادامه می‌دهم، مردی ۴۷ ساله از یکی از ادارات کریمخان بیرون می‌آید و به سمت اتومبیلش می‌رود، به نظر خسته است. اما صحبت با خبرنگار ایرنا را قبول می‌کند. او نیز با اینکه سال‌هاست در این اداره مشغول به کار است، هیچ وقت درباره راسته فرهنگی و امکان انتخاب کریمخان برای این منظور نشنیده‌است.
او که رضا نام دارد، موافق تبدیل کریمخان به راسته فرهنگی است زیرا شاید در نتیجه این اقدام گاهی بعد از کار، شانس نشستن در فضای اجتماعی و آشنایی با مردم را پیدا کند.
انقلاب برای تبدیل به راسته فرهنگی مناسب‌تر است
راسته کریمخان کافه‌های زیادی دارد، همچنین چند غذاخوری در شکل و شمایل متفاوت شاید نزدیک به شکل قهوه‌خانه‌ای که فقط سرویس غذا داشته‌باشد، در این محدوده فعالیت می‌کنند. وارد یکی از کافه‌ها می‌شوم که فقط سرویس بیرون‌بر دارد. شاهین پسری ۳۲ ساله است، از دانشگاه تهران فارغ‌التحصیل شده اما بعد از چند سال بیکاری پول‌هایش را جمع کرده و در کافه فعالیت می‌کند.
شاهین در مدت فعالیتش در کریمخان به مردم این منطقه بسیار توجه کرده‌است، او به خبرنگار ایرنا گفت: از زمانی که اینجا هستم تعامل زیادی با آدم‌ها دارم، این راسته جذابیت‌های خود را دارد، اما راسته انقلاب تنوع آدم‌های بیشتری دارد. در انقلاب افراد تحصیل کرده بیشتری حضور دارند، اینجا بیشتر افراد هنری و با دیدگاه‌های متفاوت تردد دارند، تنوع آدم‌ها اینجا خاص‌تر است. به نظرم راسته انقلاب برای تبدیل به راسته فرهنگی مناسب‌تر است.
ناشران بزرگ می‌توانند ریسک‌های بزرگ کنند
وارد کتابفروشی ثالث نزدیک پل کریمخان می‌شوم. جواد رحیمی با اشاره به سابقه شکل‌گیری منطقه کریمخان و ناشرانی که برای نخستین بار در این منطقه سرمایه‌گذاری کردند به خبرنگار ایرنا توضیح داد: تقریبا ۲۰ سال پیش، چند ناشر مانند ثالث، چشمه، گویا و یساولی در ابتدا برای تاسیس کتابفروشی در منطقه سرمایه‌گذاری کردند. بعد از آن بود که کم‌کم کتاب‌فروشی‌های دیگر به منطقه اضافه شدند.
به گفته مدیر داخلی شعبه کریمخانِ نشر ثالث مدیران نشرهای بزرگ به فرهنگ علاقه زیادی دارند و تلاش کردند در این دو سال که همه اصناف درگیر همه‌گیری بیماری کرونا بودند، تنور نشر را داغ نگه دارند تا کارمندان نشر بتوانند به فعالیت خود ادامه بدهند.
او درباره کمکی که ناشران قدیمی می‌توانند در روند راسته فرهنگی شدن کریمخان انجام بدهند، توضیح داد: ناشران قدیمی می‌توانند اقداماتی انجام دهند تا کتاب‌فروشی‌ها را سر پا نگه دارند. همچنین ناشران بزرگ می‌توانند ریسک‌های بزرگ کنند؛ خیلی از آن‌ها دنبال سود و منافع نیستند.
دغدغه نبود فضای پارک برای اتومبیل‌ها
مدیر داخلی شعبه کریمخان نشر ثالث درباره اقداماتی که توسط شهرداری در محدوده کریمخان انجام شده‌است و تاثیر آن بر روند فعالت صنوف توضیح داد: در سال‌های گذشته کنار پیاده‌رو کریمخان برای دوچرخه‌سواری خط‌کشی شد، اما این اقدام نتایج خوبی به همراه نداشت، یکی از مهم‌ترین دلایل این مساله حضور پیک‌های موتوری زیاد در منطقه است. این اقدام موجب تنگ‌تر شدن خیابان شد. همچنین اگر فردی بخواهد کتابی را از کتاب‌فروشی‌های این منطقه خریداری کند، مجبور است برای پیدا کردن جای پارک تلاش زیادی کند، این مساله موجب کاهش فروش کتاب‌فروشی‌ها می‌شود.
او ادامه داد: بارها این مساله را با مسئولان در میان گذاشتیم، اما تغییری داده‌نشد. موتورها جای دوچرخه‌ها را گرفتند. تعداد موتورهایی که در این خط‌ها عبور و مرور می‌کنند از دوچرخه‌ها بیشتر است.
رحیمی با تاکید بر دغدغه نبود فضای پارک برای اتومبیل‌ها در کریمخان توضیح داد: اگر چند پارکینگ مکانیزه طبقاتی را برای این منطقه در نظر بگیرند، در عبور و مرور تاثیر زیادی خواهدداشت.
حضور بساط گستران از نقاط ضعف راسته انقلاب است
رحیمی حدود ۶ سال است که در کتابفروشی ثالث مشغول به فعالیت است، به گفته او مخاطبان منطقه کریمخان افرادی کتاب‌شناس هستند، حتی برخی از آن‌ها را برای دسترسی به کتاب به راسته انقلاب می‌فرستد. همچنین به دلیل فعالیت کلاس‌های زبان در این منطقه، تعدادی از مخاطبان دنبال کتاب‌های آموزشی زبان هستند.
مدیر داخلی شعبه کریمخان نشر ثالث فعالیت بساط گستران در راسته انقلاب را مشکل دیگر این خیابان اعلام کرد و ادامه داد: در راسته انقلاب تعداد زیادی از بساط گستران فعالیت می‌کنند که کتاب ناشران اصلی را با اندکی تغییر و قیمت بالا چاپ می‌کنند و بعد با تخفیف ۵۰ درصد می‌فروشند. در حالی که ناشران اصلی برای ترجمه، ویراستای و چاپ کتاب هزینه می‌کنند. بساط گستران کتاب‌هایی را که چاپ و انتشار آن‌ها ممنوع است هم می‌فروشند. باید مشخص شود که انتشار این کتاب‌ها ممنوع است یا نه.
تجربه سی‌تیر ناموفق بود
جلوی کتابفروشی ثالث چند دستفروش بساط پهن کردند. یکی جوراب می‌فروشد و دیگری که موهایش را به شکل هیپی‌ها بافته‌است، گردنبند، دستمال سر و کالاهایی در این سبک می‌فروشد. آن‌ها می‌گویند هر کسی می‌تواند در این محدوده کار کند به شرط اینکه بساط مشابه نداشته باشد و همچنین بساطش زیبا باشد.
این دستفروشان علاقه‌ای به تبدیل شدن کریمخان به راسته فرهنگی ندارند، زیرا فکر می‌کنند در نتیجه آن مسئولان بیشتری به این منطقه می‌آیند و آن‌ها مجبور می‌شوند بساط خود را جمع کنند. این دو دستفروش هنوز هم روزهایی که مسئولان به بهانه کتابگردی در هفته کتاب، سری به کتاب‌فروشی‌ها می‌زدند به یاد دارند؛ زیرا مجبور شده بودند بساط خود را جمع کنند.
سالار که بساط گردنبند، دستبند و … دارد، به خبرنگار ایرنا گفت: این منطقه مخاطب‌های ارگانیک خود را دارد، اگر تبدیل به راسته فرهنگی شود، افرادی وارد آن خواهند شد که از جنس دیگری هستند. در خیابان سی تیر اقدامی مانند این انجام دادند و دیدیم که نتاج خوبی نداشت.
اصناف از راسته فرهنگی بی‌خبر هستند
کمی جلوتر از کتابفروشی ثالث چند لوام‌التحریر فروشی وجود دارد، وارد یکی از آن‌ها می‌شوم. فروشنده‌ای پشت میز نشسته است، می‌توان گفت بیش از ۶۰ سال دارد. به نظر او به دلیل حجم تردد بالا در انقلاب ممکن نیست آن خیابان را به عنوان راسته فرهنگی انتخاب کنند. پسرش از طبقه بالای فروشگاه با تایید حرف پدرش بر این تاکید دارد که هیچ چیزی نمی‌تواند شرایط فروش آن‌ها را تغییر دهد.
در یکی از خیابان‌هایی که به پل کریمخان می‌رسد چند سوپر مارکت فعال هستند. یکی را انتخاب می‌کنم. این فروشندگان هم خبری از راسته فرهنگی ندارند. اما بر این موضوع تاکید داشتند که اگر کریمخان تبدیل به راسته فرهنگی شود، فروش آن‌ها در روزهای تعطیل افزایش خواهد یافت. زیرا پنج‌شنبه‌ها و جمعه‌ها به دلیل تعطیلی ادارات فروش سوپرمارکت‌ها کاهش پیدا می‌کند.
نیاز به سرمایه‌گذاری بیشتری است
بعد از پل کریمخان وارد کتابفروشی چشمه می‌شوم. رضا بهرامی با اشاره به اینکه برنامه‌ریزی برای انتخاب کریمخان به عنوان راسته فرهنگی سابقه طولانی دارد، به خبرنگار ایرنا گفت: این ایده‌ها در دوره‌های خاص و هم‌زمان با رویدادهایی فرهنگی مطرح می‌شود اما بعد از چند روز به فراموشی سپرده می‌شود. اعلام شده‌بود که می‌خواستند این راسته را سنگفرش کرده و آن را به‌عنوان نخستین محله فرهنگی تهران اعلام کنند. چند بار برای آن کار دورخیز کردند، اما به دلایلی انجام نشده‌است.
به گفته مسئول کتابفروشی شعبه کریمخان نشر چشمه صنوف مختلفی که در ابتدا و انتهای آن خیابان مشغول به فعالیت هستند هم از تبدیل این منطقه به راسته فرهنگی آسیبی نمی‌بینند. حتی طلافروش، ساعت فروش و فروشنده مانتو از اینکه می‌تواند در فضای فرهنگی و زیبای شهری به فعالیت‌های خود ادامه بدهد، ناراضی نخواهند بود.
او با بیان اینکه هم اکنون هم می‌توان کریمخان را به عنوان راسته فرهنگی در نظر گرفت، ادامه داد: شکل رفتار و فعالیت در کریمخان با انقلاب متفاوت است. اگر قرار است کریمخان نخستین راسته فرهنگی تهران شود، نیاز است برنامه‌ریزی بهتر و سرمایه‌گذاری بیشتری روی آن انجام شود.
سنگفرش کردن کریمخان نیاز فوری نیست
بهرامی با اشاره به خاص بودن مخاطبان راسته کریمخان نسبت به راسته انقلاب که تنوع بیشتری از نظر مخاطب دارد، بیان کرد: می‌توان مخاطبان وسیع‌تری را به این منطقه دعوت کرد. برای مثال اقداماتی انجام شود تا دانشجویان به این منطقه بیایند. نوع دیگری از فعالیت فرهنگی در کریمخان شکل گرفته‌است. برای مثال خرید و فروش کتاب در انقلاب با ریتم تندتری انجام می‌شود، اما در کریمخان فقط فروش تعداد کتاب مهم نیست و جنس مراوده متفاوت است.
به گفته مسئول کتابفروشی شعبه کریمخان نشر چشمه در کل راسته کریمخان با ریتم مناسب‌تری برای فضای فرهنگی فعالیت می‌کند. راسته انقلاب دارای دانشگاه، مراکز سینمایی و تئاتری است. در انقلاب بیشتر کتاب آموزشی و درسی ارائه می‌شود و در کنار آن افراد اگر نیاز داشته‌باشند کتاب عمومی هم تهیه می‌کنند؛ اما در راسته کریمخان بیشتر کتاب‌های عمومی فروخته می‌شود و اگر کتابفروشی کتاب آموزشی و درسی داشته‌باشد، مطالبه‌اش برای کتاب درسی و فروش در تعداد محدود خواهدبود. در حالی که اینجا افراد داوطلبانه درباره تاریخ، ادبیات و شعر، کتاب تهیه می‌کنند. این انتخاب متعالی‌تری به نظر می‌رسد نسبت به زمانی که دانشجو به سفارش معلم یا استاد خود کتاب تهیه می‌کند.
او با تاکید بر اینکه مخاطب راسته کریمخان احساس نیازی برای سنگفرش شدن زیر پایش ندارد، بیان کرد: انجام این دست از اقدامات به شهرداری وجهه خوبی می‌دهد، اما نیاز فوری مخاطب این منطقه نیست. در کریمخان تعداد کتابفروشی کم‌تر از قبل شده‌است، اما اگر چهار یا پنج کتابفروشی دیگر در این منطقه وجودداشت، به راحتی می‌توانستیم بگوییم که اینجا بهترین راسته فرهنگی تهران است.
به گفته بهرامی از دیدگاه کتاب و کتابخوانی، کریمخان دارای نقاط قوی‌تر برای تبدیل شدن به عنوان راسته فرهنگی است اما راسته انقلاب به دلیل اینکه مجتمع‌های فرهنگی و آموزشی در آن است و تنوع سینماها و سالن‌های تئاتر آن منطقه در کل می‌تواند گزینه قوی‌تری باشد.
گذشت چندین سال از ارائه ایده برای ایجاد راسته فرهنگی در یکی از خیابان‌های تهران، باعث شده‌است، بدون انجام اقدامات خاص برخی از مناطق رنگ و بوی فرهنگی به خود بگیرند. راسته انقلاب از ابتدا جایگاه فروش کتاب، دیدار دانشجویان و برگزاری مراسم‌های دانشجویی، محل خرید کتاب، تماشای فیلم سینمایی و تئاتر بود. در سال‌های اخیر کریمخان هم بیش از گذشته شاهد اقدامات فرهنگی است، نشرهای بزرگ اقدام به احداث کتابفروشی کردند و با اینکه چند کتابفروشی در این راسته بر اثر فشار اقتصادی مجبور به تعطیلی شد، تعداد قابل توجهی از ناشران در این منطقه گردهم آمدند.
