چشم‌انداز فروش نفت در بودجه منعطف ۱۴۰۰

برخی آمار و ارقام لایحه بودجه ۱۴۰۰ این روزها، مورد مناقشه قرار گرفته است.  افزایش ۷۴۳ درصدی هزینه‌های جاری و بیش از ۳۳ درصدی هزینه‌های عمرانی بودجه ۱۴۰۰، در حالی که همه‌گیری کویید -۱۹ همچنان ادامه داشته و تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه ایران نیز برقرار است، باعث شده تا برخی از متخصصان بر غیر واقعی و خوشبینانه بودن ارقام این بودجه تاکید داشته باشند. خصوصاً پیش‌بینی فروش روزانه دو میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه نفت با نرخ ۴۰ دلار، مهمترین دستاویزی است که برای خوشبینانه بودن ارقام بودجه سال ۱۴۰۰ مطرح شده است. موضوعی که البته از طرف رئیس جمهوری و رئیس سازمان برنامه و بودجه رد می‌شود
درآمد مازاد نفت برای توسعه کشور
حسن روحانی، رئیس جمهوری در واکنش به این انتقادات،  توضیح داد: ممکن است برخی بگویند دولت بر مبنای خوشبینی نسبت به اینکه می‌تواند مسائل هسته‌ای و مشکلات خارجی را حل کند این ارقام را بیان می‌کند. در حالی‌که اینگونه نیست و ما ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه نفت را یا در بازار بین‌المللی یا در بازار داخلی خواهیم فروخت. بنابراین این بودجه، برای ما یک بودجه قطعی است اما بخشی از درآمدهای نفت صرف بودجه جاری نخواهد شد.
محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه، نیز در توضیح بیشتر برای واقع‌بینانه بودن پیش‌بینی درآمد حدود ۲۰۰ هزار میلیارد تومانی از محل دارایی‌های سرمایه‌ای یا همان فروش نفت برای سال آینده، در نشست مطبوعاتی خود با خبرنگاران گفت: این موضوع به آن معنی نیست که دولت دقیقاً به هدف ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه نفت در روز بتواند دست پیدا کند. بلکه در این خصوص یک بازه حداقل یک و حداکثر ۲.۳ میلیون بشکه‌ای نفت در نظر گرفته شده است.
ابتکاری که در بودجه ۱۴۰۰ در نظر گرفته شده، به عنوان «بودجه غلتان» یا «بودجه منعطف» نامگذاری شده است. پیش‌بینی کانال یک تا ۲.۳ میلیون بشکه‌ای برای فروش نفت، می تواند گره یکی از مهمترین عوامل اختلاف دیدگاه میان کارشناسان اقتصادی را بگشاید.
بر این اساس دولت یا می‌تواند براساس روش‌های معمول صادرات نفت، به اندازه سقف مشخص شده در بودجه، نفت را در بازارهای جهانی به صورت نقدی به فروش برساند یا آنکه موفق به این کار نخواهد شد. به گفته مژگان خانلو، سخنگوی ستاد بودجه ۱۴۰۰، درصورتی که دولت نتواند دو میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه نفت را به بازارهای جهانی صادر کند، اقدام به پیش‌فروش نفت خواهد کرد. پیش فروشی که به گفته محمدباقر نوبخت از دو روش متفاوت انجام خواهد شد. پیش‌فروش نفت از طریق مکانیزم‌های اوراق یا فروش یونیت‌ها راهکار اول و دومین راه نیز فروش سهام و اموال دولتی است.
حداقل بدبینانه و حداکثر خوشبینانه در یک بودجه
این ابتکار دولت چه تفاوتی با سیستم بودجه ریزی دولت در سال‌های گذشته دارد؟
طی سال‌های پیشین در لوایح بودجه، رقمی مشخص برای فروش نفت در نظر گرفته می‌شد. بنابراین اگر دولت موفق به فروش میزان بیشتری نفت یا فروش نفت با قیمت بیشتر می شد، مازاد درآمد کسب شده باید به صندوق توسعه ملی واریز می شد و در صورت فروش کمتر نیز با کسری بودجه مواجه بود.
اما در بودجه سال ۱۴۰۰ با توجه به شرایط بسیار سخت حاکم بر اقتصاد کشور طی سه سال گذشته و مقاومت ملی صورت گرفته توسط مردم ایران، پیش‌بینی برای حالت‌های مختلفی که احتمال وقوع دارند، صورت گرفته است. به این معنا که اگر بهبودی در شرایط بین المللی ایجاد نشد، در لایجه بودجه پیش‌بینی شده است تا با فروش روزانه یک میلیون بشکه، مشابه بودجه سال ۱۳۹۹، تامین امور جاری و حداقل‌های توسعه‌ای کشور انجام شود.
در صورت فروش بیش از یک میلیون بشکه نفت در روز تا سقف دو میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه، این درآمد کسب شده «در زمینه توسعه راه، راه آهن، ترانزیت و نیروگاه، زیرساخت‌های نفت، گاز و توسعه یعنی در ذیل تیتر توسعه کشور یا تیتر توانمندسازی مردم محروم» مصرف خواهد شد.
این پدیده، دقیقاً نکته مهمی است که دولتمردان در جهت دفاع از ابتکار بودجه ای خود بر آن تاکید دارند. در بودجه سال ۱۴۰۰ ترتیبی اتخاذ شده است که برای دامنه‌ای گسترده، از فروض بسیار بدبینانه تا فرض‌های خوشبینانه، دولت و کشور برنامه‌ای مدون برای حرکت در جهت توسعه کشور و حفظ حقوق مردم داشته باشد.