به گزارش تجارت گردان به نقل از اداره کل روابط عمومی سازمان تامین اجتماعی به نقل از روابط عمومی انتشارات علمی و فرهنگی، با بهرام پروین گنابادی که به تازگی معاون فرهنگی انتشارات علمی وفرهنگی شده است، دربارۀ اقدامات، برنامه‌ها و آن چه در واحد فرهنگی این انتشارات دیرپا می‌گذرد به گفت‌وگو نشسته‌ایم. بهرام پروین گنابادی نوۀ مرحوم محمد پروین گنابادی است که آثار و تألیفات ماندگار او نظیر ترجمۀ مقدمۀ تاریخ ابن خلدون همچنان رونق فکری و مطالعاتی دارد. بهران پروین گنابادی خود استاد دانشگاه، محقق، پژوهشگر زبان و ادبیات فارسی و گویندۀ و کارشناس ادبی در رادیو است و ازو آثاری همچون داستان نوین در جهان اسلام منتشر شده است. در ادامه شرح گفت‌وگو با او را می‌خوانیم.

آقای پروین گنابادی، برای مخاطبان و دوستداران دیرین انتشارات علمی و فرهنگی توضیح دهید که معاونت فرهنگی این انتشارت دربرگیرندۀ چه واحد‌هایی است؟

با سلام و احترام. فعالیت‌های معاونت فرهنگی انتشارات علمی و فرهنگی خود به چند واحد زیرمجموعه تقسیم‌بندی می‌شود. واحد تولید، واحد طراحی، واحد پروژه‌های ویژه، واحد فنی و واحد کودک و نوجوانان از گونۀ این واحدهای زیرمجموعه هستند. این چند واحد با همکاری یکدیگر معاونت فرهنگی را که به نوعی نیروی صف تولید کتاب در انتشارات است تشکیل می‌دهند. وظیفه اصلی‌ این معاونت با واحدهای زیرمجموعه چاپ هر چه بهتر کتاب‌های ارزشمند و در خور نام انتشارات علمی و فرهنگی است.

واحد فنی این انتشارات دقیقاً چه کارهایی انجام می‌دهد و چه مراحلی از تولید کتاب در این واحد انجام می‌شود؟

واحد فنی در زیرمجموعۀ مدیریت معاونت فرهنگی به سرپرستی پروانه پازوکی عهده‌دار اموری نظیر: «ارزیابی»، «ویرایش»، «نمونه‌خوانی»، «تهیۀ نمایه»، «کنترل جلد»، «تهیۀ متن پشت جلد» و «آماده‌سازی نمونۀ سفید کتاب» برای چاپ است. واحد فنی با پشتکار خود و با استفاده از حداکثر ظرفیت و توان در سال اخیر با وجود ۱۲ مرحله کاری متعدد، اقدامات چشم‌گیری را انجام داده ‌است. ارزیابی پیش از ویرایش، ویرایش، کنترل ویرایش، کنترل نمونۀ دوم، تصحیح، مقابله و نمونۀ خوانی، تهیه نمایه، بررسی اصلاحیۀ وزارت ارشاد، کنترل اوزالید، کنترل پیش از متن، کنترل جلد، تهیۀ پشت جلد و نمونۀ سفید از این دست کارهاست.

اگر قرار باشد که فعالیت‌های این واحد را نسبت به سال گذشته‌ ارزیابی کنیم به چه نتایج و به چه عدد و رقمی می‌رسیم؟

واحد فنی در یک سال اخیر در این زمینه بهبود عملکرد داشته است. به گونه‌ای که نسبت به سال ۱۳۹۸ به‌رغم جابجایی نیروها به دلیل اصلاح فرآیند، در ارزیابی سرانۀ تولید نمونۀ سفید نسبت به سال اخیر ۲۲% افزایش پیدا کرده است. تعداد صفحات نمونه سفید شده ۱۳% افزایش داشته ست.

اگر به یک سال گذشته نگاهی بیندازید از نظر شما مهم‌ترین کارهایی که در واحد فنی صورت گرفته است چه کارهایی بوده‌اند؟

به همت کارکنان واحد فنی کارهای مهمی در این مدت زمانی صورت گرفته است. از گونۀ مهم‌ترین اقدامات انجام ‌شده در بهبود فرآیندهای مرتبط با واحد فنی می‌توانم به این نکات اشاره کنم. ایجاد مکانیزم برنامه‌ریزی و کنترل در این واحد از طریق تهیه برنامه‌های زمان‌بندی؛ اولویت‌بندی عناوین و آثار تعهد شده؛ برگزاری جلسات هفتگی مستمر برای کنترل و بررسی پیشرفت فرآیندها؛ برقراری تماس‌ و پیگیری‌های مستمر با مؤلفان و مترجمان کتاب به ‌منظور رفع نواقص (آثاری که متأسفانه در سنوات گذشته در زمان پذیرش اثر ناقص تحویل شده یا دارای اشکالاتی بوده‌است.) ؛ آموزش ویراستاری؛ تصحیح و نمایه‌سازی؛

برنامۀ شما برای آیندۀ واحد فنی چه خواهد بود؟ چه کارها و برنامه‌هایی را در دست اجرا دارید؟

برای مجموعۀ واحد فنی در آیندۀ چشم‌اندازهای گوناگونی برای رسیدن به اهداف انتشارات برنامه‌ریزی شده است. از جمله نمونه‌هایی که می‌توانم به آن اشاره کنم پیگیری اتمام عناوین در در دست اقدام (در حدود ۲۰۰ عنوان کتاب) در مراحل مختلف مطابق برنامۀ زمان‌بندی تهیه شده است. از دیگر برنامه‌های در درست اقدام که درخور اشاره‌اند نیز آماده‌سازی نهایی حداقل ۱۵ عنوان برای چاپ، آماده‌سازی حدود ۹۵ عنوان کتاب در مرحلۀ ارزیابی پیش از ویرایش، ۱۱ عنوان کتاب در مرحله ویرایش، ۱۸ کتاب در مرحله کنترل ویرایش، ۲۰ عنوان کتاب در مرحله کنترل نمونۀ دوم، ۳۰ عنوان کتاب در مرحله تصحیح، مقابله و نمونه خوانی است.

دربارۀ واحد تولید و مسئولیت‌هایش برای مخاطبانی توضیحاتی بیان بفرمایید. این واحد چه مسئولیت‌ها و تعاملاتی با سایر واحدها دارد؟

واحد تولید یکی از زیر مجموعه‌های معاونت فرهنگی می‌باشد که فرآیند تولید کتاب (به معنای اخص آن) را در این انتشارات از مرحله حروفچینی و صفحه آرایی تا تحویل کتاب آماده‌شده به انبار انجام می‌دهد. واحد تولید به سرپرستی مهیا باباجان در تعاملی پویا با واحدهای فنی، طراحی و چاپخانه تلاش می‌کند کلیۀ مراحل موردنیاز جهت تبدیل آثار دریافتی به کتاب نهایی را پیگیری و اجرا کند. البته باید اشاره کنم که آثار موردنظر برای چاپ شامل دو گروه اصلی چاپ اولی‌ها و تجدید چاپی‌هاست.

یک‌سال گذشته برای واحد تولید چگونه گذشت؟ چه اقداماتی را در این فاصله زمانی انجام دادید؟ کمی از عدد و رقم‌های مربوط به واحد تولید برای مخاطبانی که کمتر با عملکرد تولیدی علمی و فرهنگی آشنایند، بگویید.

با تلاش پیگیر همکاران ما در واحد تولید طی یک‌سال اخیر، تعداد ۳۳۳ عنوان کتاب چاپ شده‌است (۱۱۲ میلیون صفحه با احتساب کل تیراژ چاپ شده). از تعداد مذکور ۶۵% مربوط به کتب مخاطبان بزرگسال و ۳۵% برای گروه سنی کودک و نوجوان است. شایان ذکر است که سرانه تولید کتاب هم ۶۸% نسبت به سال گذشته افزایش داشته است. تعداد عناوین چاپ شدۀ بخش بزرگسال نیز در سال اخیر نسبت به سال قبل ۳۷% افزایش داشته است.

همچنین عناوین تولید شده نسبت به سال پیش در چاپ اول ۲۱% و در تجدید چاپ ۶۵% افزایش داشته است. تعداد کل عناوین و آثار تولیدشده هم در طی سال جاری نیز نسبت به دورۀ قبلی (سال ۱۳۹۸) به میزان ۴۰% افزایش داشته ‌است.

در این میان آیا اقدامات ویژه‌ای هم داشتید که نقاط ضعف احتمالی را پوشش بدهد؟

بله. برنامه­ ریزی و تعیین اولویت­های ماهیانه (تا پایان سال بر اساس استراتژی‌­های چاپ و نشر برنامه‌­های ماهیانه تهیه و مبنای عملیات قرارگرفته­‌است)، شفاف­‌سازی مراحل قیمت­گذاری کتاب‌های آمادۀ برای چاپ، شیوۀ سفارش به چاپخانه، اصلاح روند تحویل سهمیه و پرداخت حق الزحمه مؤلفان و مترجمان، از گونۀ این کارها هستند که در جهت بهبود کیفیت نهایی کتاب چاپی به رویه تبدیل شده‌اند.

دیگر واحد معاونت فرهنگی واحد کودک و نوجوان است. می‌دانیم که فعالیت‌های این واحد به دلیل اقبال خانواده‌ها به کتاب کودک و نوجوان از اهمیت خاصی برخوردار است. واحد کودک و نوجوان در انتشارات علمی و فرهنگی چه وظایفی دارد و در یک سال گذشته چه کرده است؟

واحد کودک و نوجوان به سرپرستی نیره طالب‌زاده زیر مجموعۀ معاونت فرهنگی است و وظایفی مثل نیازسنجی، ارزیابی، طراحی، تصویرگری و… برای گروه سنی کودک و نوجوان را بر عهده‌دارد. مهم‌ترین اقدامات انجام شده از سوی این واحد عبارت‌اند از: احیای شورای تخصصی کودک با ۷ عضو دائمی (اواسط دی‌ماه ۹۸) و برگزاری جلسات بالغ به ۱۵۰ نفر ساعت. مهم‌ترین وظایف این شورا بررسی و تعیین تکلیف کتاب‌های در دست تولید و سیاست‌گذاری و تهیه برنامه‌های آتی است. تصویب ۳۱ عنوان کتاب در زمینۀ موضوعی نیز انجام گرفته است که آن‌ها هم عبارت‌اند از: مجموعۀ پیمان‌نامه حقوق کودک؛ مجموعۀ مهارت آموزی؛ مجموعۀ طنز فلسفی؛ مجموعه سنت‌های ملی ایرانیان. همچنین روند تولید کتاب کودک و نوجوان در چهار سال اخیر بدین گونه بوده است که تعداد عناوین چاپ شده در سال اخیر نسبت به سال قبل ۴۲% افزایش داشته است.

فعالیت‌های جاری واحد کودک و نوجوان نیز که در حال حاضر در هر مرحله از تولید در حال پیگیری است بدین قرار است که ۱۲ عنوان کتاب در مرحله ارسال به فیپا و ارشاد، ۲۳ عنوان کتاب در مرحله کنترل صفحه آرایی، ۳۲ عنوان کتاب در مرحله کنترل سفید جهت ارسال برای اوزالید، ۴۸ عنوان کتاب در مرحله کنترل اوزالید جهت  ارسال برای چاپ و ۲۸ عنوان کتاب در مرحله کنترل متن است.

برنامه‌ی واحد کودک و نوجوان شما برای آینده چه خواهد بود؟ چه کارهایی در دست اجرا دارد؟

واحد کودک و نوجوان از فعال‌ترین بخش‌های تولیدی ماست. پیش‌بینی می‌شود که این واحد با تلاش و همت مجموعه طی ۳ ماه آینده ۲۶ عنوان کتاب دیگر به ترتیبی که خواهم گفت به علاقه‌مندان عرضه کند: ۱۱عنوان طی ماه بهمن و ۷ عنوان طی اسفند ماه. نیز با افتخار باید بگوییم که تعداد عناوین چاپ شده تا پایان سال ۱۳۹۹ مطابق برنامه به حدود ۱۵۰عدد خواهد رسید.

ما با خبریم که کتاب‌های کودک و نوجوان انتشارات علمی و فرهنگی هم در بین مخاطبان و هم در جشنواره‌ها خوش درخشیده. به نام چند کتاب که در این سطح جایگاه شاخصی دارند اشاره‌ای بفرمایید.

مفتخریم به اطلاع برسانیم که با تلاش همکاران این واحد و واحد پروژه‌های ویژه در حوزۀ کتاب کودکان در اواخر سال ۱۳۹۸، ۶ عنوان از آثار عرضه شده جزو آثار برگزیده و شایستۀ تقدیر شورای کتاب کودک ایران انتخاب شده‌است. این آثار عبارت‌اند از: احتیاط کنید! پرنده ها پای سفره صبحانه‌اند؛ شب هانا؛ قورباغه کجاست؟؛ اسب آبی کوچولو؛ موج بزرگ؛ سه نوازنده؛

الهه معبد خاموش (برگزیده جشنواره کتاب سال البرز سال ۱۳۹۹)؛ سه بانوی دریاچه (راه یافته به فستویال بین‌المللی دیزاین گاو (cow) اوکراین)؛ یک روز معمولی در قهوه‌خانه (دیپلم افتخار در بخش کتاب تصوری چهارمین دوره مسابقه بین‌المللی تصویرسازی و طراحی کتاب روسیه ۲۰۲۰)؛ باران در خودم می‌بارد (برگزیده جشنواره قلم زرین ۱۳۹۹)

از دیگر واحدهای معاونت فرهنگی در انتشارات علمی و فرهنگی واحد طراحی است. به عبارتی، هر آنچه به لحاظ بصری از این انتشارات به چشم می‌آید نتیجۀ کار این واحد است. چه مسئولیت‌‌هایی بر عهده‌ی واحد طراحی است؟ یا به زبان ساده‌تر واحد طراحی معاونت فرهنگی چه می‌کند؟

درست می‌فرمایید. واحد طراحی هنری در معاونت فرهنگی انتشارات عهده‌دار وظایفی از قبیل طراحی جلد کتاب‌های بخش بزرگسال، صفحه‌آرایی و طراحی جلد کتاب های کودک و نوجوان (پرنده آبی) و انجام سایر کارهای طراحی است که از سوی مدیریت یا سایر بخش‌های انتشارات به آن واگذار می‌شود. مسئولیت مستقیم این واحد به عهدۀ همکارمان مریم کمال کندری است.

مهم‌ترین کارهایی که واحد طراحی در این یک سال به ثمر رسانده است دربرگیرندۀ چه کارهایی می‌شود؟

مهم‌ترین فعالیت‌های در دست اقدام از سوی این واحد طراحی ۲۱۸ عنوان جلد کتاب بخش بزرگسال است. ۱۱۵ طراحی جلد و صفحه آرایی کتاب کودک و نوجوان به ثمر رسیده است.

واحد طراحی به جز طراحی جلد چه فعالیت‌های دیگری در یک سال گذشته به انجام رسانده است؟

در ذکر مهم‌ترین کارهای این واحد می‌توانم به اقداماتی در جهت بهبود دسته بندی و آرشیو کردن حدود ۵۰۰۰ جلد انتشارات از سال ۱۳۳۲ تا کنون، طراحی داخلی حیاط انتشارات، طراحی ۲۰  آگهی برای مجلات مختلف به سفارش واحد فروش و روابط عمومی، طراحی ۱۲ آگهی  مربوط به واحد فروش، کاتالوگ های مرکز اسناد، طراحی کارت دعوت و بنر و استندهای مراسم مختلف از جمله: عصر علمی و فرهنگی و دیدارهای کارکنان اشاره کنم.

گویا واحد دیگری که زیرمجموعه‌ی معاونت فرهنگی است و فعالیت‌های ویژه‌‌ای دارد واحدی به نام «واحد پروژه‌های ویژه» است. برای مخاطبان و دوستداران علمی و فرهنگی گزارشی دربارۀ کارویژۀ این واحد بیان می‌کنید؟ اساساً پروژه‌های ویژه به چه پروژه‌های گفته می‌شود و هدف از فعالیت این واحد چیست؟

واحد پروژه‌های ویژه زیر نظر مدیریت معاونت فرهنگی اقدام به تولید آثاری می‌کند که به لحاظ مراحل تولیدی و طراحی، فرآیند سخت‌گیرانه‌تری را پشت سر می‌گذارند و جزء آثار و عناوین «نفیس» محسوب می‌شوند. از اهداف دیگر این واحد، تصویربرداری و بازچاپ میراث ادبی و فرهنگی موجود در گنجینه­ها و کتابخانه­های معتبر است؛ آثاری که در تفاهم ­نامه انتشارات علمی و فرهنگی با مرکز اسناد و کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران هم به آن‌ها اشاره شده ‌است. در سال گذشته با تلاش همکاران آثار نفیس و ارزشمندی به چاپ رسید که هر کدام از آنها حاصل زحمات گروهی حرفه‌ای در این واحد به سرپرستی خانم زهره هدایتی است. نتیجۀ این کار چاپ و انتشار کتاب‌های ارزشمند پارچه های ایرانی در موزۀ ویکتوریا و آلبرت، همگام با زمانه، و معماری شهر بوده است.

آشنایی با هنر، هنر چین از ۱۹۸۰، نمود زبان فارسی در هنر اسلامی و تخت جمشید از آثار نفیس دیگری است که این واحد در دست انتشار دارد.

لطفاً دربارۀ این آثار شاخص توضیحات بیشتری برای مخاطبان بیان کنید.

ترجمه و چاپ کتاب پارچه‌های ایرانی در موزۀ ویکتوریا و آلبرت در اسفند ماه سال ۱۳۹۸ منتشر شد. در این مجموعۀ نفیس برای نخستین بار بیش از ۲۰۰ نمونه از منسوجات محفوظ در گنجینه موزۀ ویکتوریا و آلبرت لندن بررسی شده و در خلال این کار خلاصه‌ای از اوضاع سیاسی و اقتصادی این دوره نیز بیان شده است. همگام با زمانه هم در سال ۱۳۹۹ منتشر شده است. این کتاب مجموعه‌ای از  116 مقاله و نقد آثار به قلم دکتر سیروس پرهام، منتقد برجسته فرهنگی و هنری با بیش از نیم قرن فعالیت فرهنگی که در خلال سال‌های ۱۳۳۴ تا ۱۳۹۷ به چاپ رسیده است. کتاب در ۴ بخش «پژوهش و نقد ادبی»، «پژوهش و نقد هنری»، «پژوهش و نقد تاریخی» و «زیر و بم  ترجمه و ویرایش» تقسیم‌بندی شده است.

معماری شهر نیز در مرداد ۱۳۹۹ منتشر شد. ترجمه و چاپ این کتاب مهم بود، چون این کتاب همواره جز منابع و مراجع اصلی در حوزۀ معماری و شهرسازی در دنیاست. در این کتاب به مفهوم «حافظۀ جمعی شهر» توجه شده است که تأمل مداوم در آن به‌ویژه با توجه به خلق‌خوی شهرسازیِ جاری ایران ضرورت امروز ماست.

آشنایی با هنر نیز دیگر اثر شاخصِ در خور اشاره است. ترجمه، ویرایش، زیر نویس تصاویر، واژه‌نامه، نسخه‌پردازی، صفحه‌آرایی و طراحی متن و تصاویر و اجرای امور هنری این کتاب انجام گرفته است و تا پایان سال چاپ خواهد شد. این کتاب منبع مهمی در معرفی گام‌های نخست در نقد هنری. تشریح، معرفی و بررسی آثار مشهور و برجسته هنری است. آشنایی با هنر درآمدی است به آشنایی با هنر مغرب زمین، با نگاهی گذرا به آثار هنری. از مجسمه‌های بازمانده از عصر سنگ گرفته تا هنر ویدئویی سدۀ بیست‌و‌یکم که پرده از برخی ماجراهای شگفت‌آور هنر غرب برمی‌دارد.

در این میان هنر چین از ۱۹۸۰ هم اشاره‌کردنی است. اصل این اثر در سال ۲۰۱۵ در ۶ مجلد به زبان انگلیسی چاپ شده است و ما در ترجمۀ فارسی به ناچار، هم به دلیل کیفیت برخی آثار و هم عمدتاً به دلیل مغایرت‌ها و ملاحظات فرهنگی، آثار مهم و متنوعی از این مجموعه را انتخاب و در ۲ جلد منتشر کردیم. این کتاب نیز تا پایان سال چاپ خواهد شد. این کتاب دربرگیرندۀ معرفی هنرمندان و آثار هنری چین از سال ۱۹۸۰ تا حال حاضر است. به رغم دیرینگی مناسبات فرهنگی ایران و چین انتشار این اثر می تواند گامی کوچک و تلاشی دیگر برای بسط و تعمیق شناخت فرهنگ و هنر سرزمینی کهن همچون چین باشد.

نمود زبان فارسی در هنر اسلامی نیز دیگر کتاب ممتاز در دست انتشار این واحد است. ترجمه، ویرایش نهایی، تهیه زیرنویس تصاویر، واژه نامه ، نسخه‌پردازی ، صفحه‌آرایی و طراحی متن، تصاویر و اجرای کارهای هنری کتاب انجام شده و در مرحله فیپا است که تا اواخر خرداد ۱۴۰۰ چاپ خواهد شد. این کتاب در موضوع اهمیت زبان فارسی در قلمرو فرهنگ ایران و علاقه و توجه بزرگان این سرزمین به زبان فارسی است. بررسی بیش از۷۰ اثر از سدۀ نخست اسلام تا دورۀ صفوی که کتیبه‌هایی به زبان فارسی بر آن نقش بسته، اعم از ظروف، کاشی، سفال و بناهای تاریخی و یادمانی، محتوای کتاب را تشکیل داده است.

کتاب گرانمایۀ تخت جمشید هم در نمونه کارهای پروژه‌های ویژه اهمیتی بسیار دارد. کارهای آماده سازی و اخذ مجوز این کتاب تا پایان سال انجام می‌شود و در قطع سلطانی با بهترین کیفیت و بالاترین استاندارد در اوایل بهار سال ۱۴۰۰ به چاپ نفیس خواهد رسید. این کتاب برجسته ترین اثر معتبر و مستند دربارۀ این بنای عظیم و جاودان در یک جلد است که نخستین بار در قالب کتاب گزارش‌های باستان‌شناسی از مجموعۀ تخت جمشید از سوی اریش اشمیت، باستان شناس شهیر آلمانی جمع آوری شده است. گفتنی است که بیش از نیم قرن از چاپ نخستین کتاب تخت جمشید که انتشارات فرانکلین با همکاری انتشارات امیر کبیر در سال ۱۳۴۲ به همت مترجمان متخصص و برجسته از انگلیسی به فارسی ترجمه کرده بود، می‌گذرد. انتشارات علمی فرهنگی مفتخر است بعد از نیم قرن این کتاب را به شکل و شمایل جدید و درخور چنین اثر محققانه و برجسته‌ای بازچاپ کند. مکاتبه با دانشگاه شیکاگو برای دریافت تصاویر با کیفیت از کتاب و بناها و خوشنویسی از عناصر و تیترها و سرفصل‌ها به خط خوشنویسان هنرمند و حروف چینی مجدد کتاب از دیگر اقدامات واحد پروژه‌های ویژه برای بازچاپ تخت جمشید است.