می‌خواهم شما را به بازدید از بزرگترین بخش بیست و نهمین نمایشگاه بین‌المللی قرآن دعوت کنم که در مساحتی بالغ بر هزار و ۶۰۰ متر با محتواهای جذاب و جالب برپا شده است. مدیر این بخش می گوید اگر یک بازدیدکننده بخواهد از اطلاعات ارائه شده در تمامی غرفه های آن سر دربیاورد، باید بین دو تا دو ساعت و نیم وقت بگذارد. در واقع بازیدکننده باید با احتساب نماز و افطار و رفت و آمدهای پرترافیک روزهای پایانی شبستان نمایشگاه، عملا یک روز خود را به دیدن از این بخش اختصاص دهد.
حجت الاسلام رضا حاجتی مدیر بخش مسجد جامعه پرداز و تمدن ساز می گوید تعجب نکنید. با وجود بزرگی و تنوع مطالب ارائه شده، استقبال خوبی از این بخش شده است به گونه‌ای که یک نفر از یزد وقتی فهمیده چنین بخشی در نمایشگاه قرآن راه اندازی شده، شال و کلاه کرده و خودش را به نمایشگاه رسانده و فقط به بازید از این بخش پرداخته و دوباره راهی یزد شده است.
در حدود ۸۰ هزار مسجد در کشور وجود دارد که اگر ۵۰ هزار مسجد فعال باشد، یعنی دارای امام جماعت و یک هیات امناء به تعداد پنج تا هفت نفر باشند، با یک حساب و کتاب سرانگشتی ۳۰۰ هزار نفر در رتق و فتق کارهای مسجد مسئولیت دارند.
برای اهمیت و ارزش این بخش از نمایشگاه که به مسجد اختصاص دارد، کافی است بدانید در حدود ۸۰ هزار مسجد در کشور وجود دارد که اگر ۵۰ هزار مسجد فعال باشد، یعنی دارای امام جماعت و یک هیات امناء به تعداد پنج تا هفت نفر باشند، با یک حساب و کتاب سرانگشتی ۳۰۰ هزار نفر در رتق و فتق کارهای مسجد مسئولیت دارند. پیشنهاد اول را به همین افراد دارم. اگر این افراد دغدغه رونق مسجد را دارند که حتما هم دارند، سری به این نمایشگاه بزنند و با برنامه های مفصل این بخش آشنا شوند. پیشنهاد دوم خطاب به نمازگزاران، پزوهشگران و کسانی است که مسجد را یک پایگاه اجتماعی، فرهنگی و سیاسی و به قول امام خمینی (ره) یک سنگر می دانند.
در حدود نیم ساعت با حجت الاسلام حاجتی صحبت کردم که نکات مربوط به بخش مسجد جامعه پرداز و تمدن ساز را بیان کرد و با حوصله گشتی درتمام غرفه ها زدیم و کل نمایشگاه را طی طریق کردیم و توضیحات لازم را از مدیر این بخش شنیدیم. باور کنید اگر صدای اذان در صحن شبستان نمایشگاه پخش نمی شد و موقع افطار نبود، چه بسا همان دو ساعتی را که می گفت، در غرفه‌ها می‌چرخیدیم و با تمام مسائلی که در قالب تابلو، فیلم، نقاشی و عکس که به صورت تفصیلی و آماری ارائه شده بود، آشنا می شدم.
حاجتی گفت: بیشتر حرف ها را در نمایشگاه کلیپ ها می زنند و راوی کمتر سخن می‌گوید. زمان بازدید از این بخش دو تا دو ساعت و نیم طول می کشد. چون معتقدیم باید این جذابیت ها در آن باشد تا مخاطب خسته نشود. قصه محور بودن این نمایشگاه مانند موضوع غدیر، تلاش های فقهاء و جنایت های حکمرانی های باطل نیز به صورت کلیپ پخش می شود.
سرتان را درد نیاورم. کل صحبت هایی که با حاجتی داشتم شامل سیر امامت خاص، تبیین امامت خاص، امامت عام، امامت عام در سطح کلان جامعه و بعد از آن طرحی در مقابل طرح دشمن یعنی امامت میانی و حکمرانی نرم محلی که یک سطح از امامت کلان جامعه و امامت عام پایین تر است.
حالا مساله را بیشتر باز می کنم. حاجتی بیان مساله را از تاکید رهبر انقلاب بر خودسازی، جامعه پردازی و تمدن سازی شروع کرد که در بیانیه گام دوم به آن اشاره شده است و مسجد یکی از مسائل مهمی است که می تواند در مساله جامعه پردازی و تمدن سازی تاثیر بسزایی داشته باشد و این هدف را تامین کند. به گفته مدیر این بخش مسجد جامعه پرداز می خواهد به جامعه پردازی و تمدن سازی برسد. به همین دلیل در نمایشگاه مسجد جامعه پرداز به عنوان یک فناوری و به نام جامعه پردازی ولایی با محوریت مساجد مطرح می شود.
حاجتی گفت: سیری که ما را به این نتیجه می رساند از مساله غدیر و امامت شروع می شود. در ابتدای نمایشگاه طرح مساله را از واقعه غدیر شروع می کنیم. در نمایشگاه دو سیر امامت خاص در غدیر وضع و توسط ائمه تبیین شده و بعد به دوران غیبت و امامت عام و بعد امامت عام در کلان جامعه می رسیم که مکتب امام (ره) و انقلاب اسلامی است و بعد از آن امامت میانی که یک سطح پایین تر از امامت کلان جامعه و در سطح عام است و در نهایت به نظریه از امامت خاص تا امامت میانی می رسیم و این سیر در نمایشگاه طی می شود.
عجله نکنید. این بخش هنوز تمام نشده است. اواسط نمایشگاه یک سیر دیگری درباره جامعه پردازی و تمدن سازی طی خواهد شد که مساله انقلاب اسلامی و بعد نظام اسلامی و دولت و جامعه و تمدن اسلامی به تصویر کشیده می شود.
حاجتی گفت: وقتی مخاطب وارد این بخش از نمایشگاه می شود، مساله غدیر برای او روشن می شود. مخاطب در کلیپ می بیند که پیامبر اکرم (ص) در کنار نصب حضرت علی(ع)، از یک قاعده و حکمرانی اسلامی بنا بر قاعده امامت رونمایی کردند و اتفاق بزرگ غدیر رونمایی از آیین حکمرانی اسلامی است. به عبارت دیگر حکمرانی اسلامی در بخش مسجد جامعه محور از انسان ۲۵۰ ساله (دوران امامت ائمه) شروع شده و در دوران غیبت ادامه می یابد تا می رسیم به تلاش های علما در تشکیل حکمرانی اسلامی بر مبنای امامت و از طرف دیگر مخاطب وارد دالان تاریکی می شود و از مقابل تاریخچه همه حکمرانی هایی عبور می کند که غیر از قاعده امامت بودند، مانند حکمرانی های سلطنتی تا می رسیم به یک دالان روشن که تاریخچه انقلاب اسلامی را می بینیم. یعنی همان انفجار نور.
حالا مکتب امام خمینی(ره) را می بینیم که در قالب فناوری های انقلاب بیان می شود تا به دالان تاریخ می رسیم که امام (ره) در گام اول انقلاب فناوری هایی مانند امت انفاق، کمیته امداد، کمیته انقلاب اسلامی، بسیج و سپاه را تاسیس کردند و رهبر انقلاب نیز فناوری هایی مانند هیات و راهیان نور را در گام دوم انقلاب و در راستای جامعه پردازی و تمدن سازی بوجود آوردند که در این نمایشگاه به تصویر کشیده شده است.
حاجتی گفت: وقتی به گام دوم انقلاب می رسیم، موضوع حلقه های میانی مطرح می شود که بحث تحول حکمرانی و شتاب تحول و حکمرانی فضای مجازی در آن جلوه گر می شود. البته ویژگی های حلقه های میانی را در نظام مسائلی مطرح کرده ایم که شامل ۸۳۰ مساله و ۲۸ نظام است که در دست امام محله است. جامعه پردازی ولایی با هدایت مساجد صورت می گیرد که الگوی امام جامعه پرداز است و خرده مدل هایی که به امام محله کمک می کند تا در مسجد و محله جامعه پردازی کند، در آن دیده می شود. مانند الگوی اخوت، همسایگی مسجد و صله رحم و مانند آن.
بر اساس این مقدمه چینی ها امام جماعت یک مسجد در ۲۸ نظام مانند مسائل خانواده، تربیت، عمران، آموزش، علمی و پژوهشی و فناوری در محله مسئولیت دارد. یعنی مساله امام جماعت فقط یک مساله آیینی در مسجد نیست بلکه یک نگاه جامعی نسبت به مسائل محل دارد.
حاجتی گفت: حالا یک سری عملیات هایی در راستای سه کار اصلی امام یعنی تربیت پیوند اجتماعی، تشکیل نهاد امامت در حلقه های میانی تعریف شده و هفت دوره برگزار و زمانی که این دوره ها طی می شود، سطح امام جماعت ارتقاء پیدا می کند. یعنی اگر سطح اول برگزاری نماز جماعت است در سطح های بعدی امام مسجد است و فقط نماز جماعت برگزار نمی کند. سطح بعدی هم امام محله است و در سطح چهارم به امام میانی می رسیم. یعنی امام جامعه پرداز و تمدن سازی که نگاهش به مسائل یک نگاه جامع است.
سخن که به اینجا رسید، با توجه به فضای موجود در بسیاری از مساجد، طرح این مسائل باعث شد تا بک فضای ایده آل و دور از ذهن در نظرم جلوه کند ولی وقتی حاجتی به نکات مصداقی و ریزتر اشاره کرد، به اهمیت این نکات اساسی و فلسفی پی بردم. از حاجتی پرسیدم که فکر نمی کنید این طرح ها ایده آل باشد که در پاسخ گفت: ایده آل نیست. بحث معرفی امامان موفق که در راستای حل مساله، کارهایی انجام داده اند، در نمایشگاه مطرح شده است. مثلا یک امام جماعت درمانگاه ساخته، دیگری کار تربیتی کرده یا یکی در کارهای آموزشی موفق بوده است. در همین راستا ۱۰۰ امام موفق در سراسر کشور به این جریان لبیک گفتند و این افراد به عنوان برگزیدگان و نه همه امامان موفق در بخش شهداء علی الناس یعنی شاهدان طرح معرفی شده اند
وی افزود: در همین راستا ۱۰۰ امام موفق در سراسر کشور به این جریان لبیک گفتند و این افراد به عنوان برگزیدگان و نه همه امامان موفق در بخش شهداء علی الناس یعنی شاهدان طرح معرفی شده اند. لذا در تابلوهایی این ائمه جماعات را معرفی کرده ایم که درساختار نظامات چه کرده اند. مثلا یک امام جماعت در راستای نظام مسائل خانواده یک کارگاه مشاوره برگزار کرده و به حل مساله پرداخته است. دیگری در راستای زیرساخت های محله، مطالبه گری کرده است و همه نظامات به صورت تجربی ذکر شده است. البته هنوز به ایده آل نرسیده ایم ولی در این مسیر حرکت می کنیم.
وی یکی از برنامه های این بخش از نمایشگاه را پخش کلیپ هایی اعلام کرد که بعضی از امامان موفق جماعت در سالنی داستان امامت خود و موفقیت های خود را در نمایشگاه بیان می کنند و این که چه تلاش هایی کرده اند، با چه چالش هایی روبرو بوده ند و چه کسانی با آان همکاری کرده اند.
ببخشید. هنوز بازدید از این بخش تمام نشده. چون حاجتی گفت: تا اینجا حکمرانی از مسجد بود. ما یک سند ملی مسجد در دو قسمت داریم که یکی مربوط به مبانی جامعه پردازی مسجد است یعنی چه کارکردی دارد و دیگر این که هویت مسجد چیست که در مبانی بیان می شود. نظریه فناوری ما در حکمرانی از مسجد عبارت است از جامعه پردازی ولایی با محوریت مسجد. یک طرف دیگر حکمرانی بر مسجد است. یعنی حکمرانی نرم شبکه ای که در اینجا حکمرانی تصدی گرانه و از بالا به پایین نداریم. یعنی نهادهای حاکم بر مسجد باید با فناوری حکم شبکه ای که شامل سیاست گذاری کلی، تنظیم گری این سیاست گذاری و سپس ارائه خدمات به تناسب آن سیاست گذاری و تنظیم گری است تا به مساجد برسد. یک شبکه مسائل هم در این نمایشگاه خودنمایی می کند که مربوط به مسئولانی است که می توانند در بخش حکمرانی بر مسجد تاثیرگذار باشند.
به عنوان آخرین سوال از وضعیت مساجد خالی از نمازگزار پرسیدم که حاجتی گفت: یکی از دلایل ارائه این فناوری همین مساله است. وقتی همسایگی مسجد احیا شود و امام مسجد نسبت به همسایگان مواسات و احوالپرسی داشته باشد و مسجد هویت پویایی در محله پیدا کند، جذابیت به آن بر می گردد. مسجدی که در یک نماز جماعت خلاصه می شود، قطعا جذاب نخواهد بود و کسی را جذب نخواهد کرد. لذا مسجد باید مرکز فعالیت های اجتماعی باشد. مسجد باید محور فعالیت های اجتماعی باشد که در آن صورت، همه را به سوی خود جذب خواهد کرد و سعی ما در این نمایشگاه آن است که مسجد را به این جذابیت و به جایی برسانیم که حالت جذبی در مردم ایجاد کند.
حالا که سازمان تبلیغات اسلامی با برپایی بخش مسجدجامعه محور در نمایشگاه این همه زحمت کشیده و با مطالعات عمیق و طرح های اصیل چنین سفره ای را پهن کرده تا جامعیت مساجد را محقق کند و همانگونه که امام (ره) فرمود مساجد سنگر است، سنگرها را حفظ کنید، حیف است دغدغه مندان این حوزه به ویژه هیات های امنای مساجد و دست اندرکاران این حوزه از مطالب و نکات آن بهره مند نشوند.
فراموش نکنید؛ فقط تا جمعه وقت دارید. چون درهای بیست و نهمین نمایشگاه بین المللی قرآن کریم از ساعت ۱۷ تا ۲۳:۳۰ تا نهم اردیبهشت در مصلای امام خمینی (ره) باز خواهد بود.
