به گزارش خبرنگار ایرنا، نشست ویدئویی بررسی خبرنگاری در عصر پاندمی کرونا امروز (سه شنبه) با حضور محمدرضا منافی، سردبیر اروپا و آمریکا ایرنا، ایوان زاخاروف، معاون بخش زبان های خارجی خبرگزاری اسپوتنیک روسیه و افشین شاعری، خبرنگار بهداشت و درمان ایرنا برگزار شد.
در این نشست موضوعات مختلفی از جمله نقش رسانه در دوره پاندمی کرونا، تاثیر همه گیری کرونا بر تغییرات روزنامه نگاری، وضعیت رسانه ها پس از کرونا، روش های مقابله با شایعات و اخبار کذب و تجربیات ایرنا و اسپوتنیک برای پوشش اخبار همزمان با حفظ سلامت خبرنگاران مطرح شد.
محمدرضا منافی، سردبیر اروپا و آمریکا ایرنا در این نشست ویدئویی گفت: شیوع کرونا، جهان را تغییر داده است. از رفتارهای فردی گرفته، تا رفتارهای خانوادگی، محل کار، رفتار مردم در اماکن عمومی، رفتارهای سازمان ها و نهادهای کوچک و بزرگ، رفتار دولت ها همگی تحت تاثیر کرونا قرار گرفته است.
موضوعات خبری کرونایی شده است
وی افزود: در این میان حرفه روزنامه نگاری و صنعت رسانه نیز از این تغییرها مستثنی نبوده است. موضوع ها و سوژه های خبری به شدت کرونایی شده است. ورزش و کرونا، سیاست و کرونا، جامعه کرونا، علم و کرونا، سفر و کرونا، گردشگری و کرونا، صنعت غذا و پوشاک و کرونا، صنعیت فیلم و سینما و کرونا سوژه های جدیدی را رقم زده است و البته بسیاری از موضوعاتی مانند ورزش یا سینما که در گذشته مرکز توجه مردم و مخاطبان رسانه ها بوده اند جای خود را به اخبار حوزه سلامت و حوزه بهداشت و داده اند و مسائل پزشکی و پرستاری در اولویت اول توجه مردم و رسانه ها قرار گرفته است.
منافی گفت: امروزه کمتر خبری را در رسانه ها و خبرگزاری ها می توان پیدا کرد که کلمه کرونا در آن نباشد، روش کار خبرنگاران نیز تغییر کرده و به سمت دورکاری رفته است.
وی افزود: شاید در هر کشور این تصور در میان افکار عمومی وجود داشته باشد که شیوع کرونا در آن کشور از همه جا بدتر است و محدودیت ها و سختگیری های کرونایی در آن کشور بیشتر از هر کشور دیگر است. حتی پیشترفته ترین کشورها از نظر دانش و علم پزشکی و تجهیزات درمانی و دارویی، سخت گرفتار این بحران هستند و این روزها در کشورهای اروپایی شاهد سخت ترین محدودیت ها از جمله منع رفت و آمد در برخی شهرها و مناطق هستیم .
سردبیر اروپا و آمریکا ایرنا گفت: ایران هم مثل خیلی از کشورهای جهان وضعیت خوبی از نظر شیوع کرونا ندارد. البته ایران علاوه بر ویروس کرونا، از ویروس بدتری به نامه تحریم های ظالمانه آمریکا رنج می برد. مردم ایران قربانی تحریم هایی هستند که به طور مستقیم یا غیر مستقیم به خاطر تحریم های مالی و بانکی، اجازه ورود دارو و تجهزات پزشکی لازم برای مقابله باکرونا را به کشور نمی دهد.
وی افزود: رسانه های بین المللی اگر می خواهند همکاری مطلوب با هدف کمک به روند مقابله با شیوع کرونا داشته باشند، خوب است چشمان خود را به روی حقایق تلخ تحریم علیه مردم ایران در سخت ترین شرایط شیوع کرونا باز کنند و این حقایق را به افکار عمومی سراسر جهان اطلاع رسانی کنند که چگونه دولت واشنگتن با اقدام ضدانسانی، راه را برای مقابله ایران با شیوع کرونا ناهموار کرده و در جان باختن مردم ایران بر اثر این بیماری سهیم است.
منافی درباره تغییرات فعالیت رسانه ها در دوران کرونا گفت: شاید این دوران زمان خداحافظی با روزنامه های کاغذی باشد، در عین حال این روزها در صفحه تلویزیون، سایت های خبری، روزنامه های کاغذی و الکترونیک هر روز صحنه های زیبایی از فعالیت کادر درمان و پزشکان و پرستان را در حالی که لباس های بسیار سخت و طاقت فرسا به تن دارند، می بینم. در صورتی که تا سال قبل چنین صحنه ها و خبرها و گزارش هایی چندان مورد توجه مردم نبود.
وی افزود: پرهیز از انتشار اخبار غیررسمی و خبرهایی که می تواند باعث ناامیدی یا امیدواری بی مورد مردم شود نیز بسیار مهم است. به عنوان مثال در مورد اخبار مربوط به اینکه چه شیوه هایی برای پیشگیری از کووید ۱۹ موثر است. اخبار و اطلاعات در این زمینه حتما باید با هماهنگی افراد متخصص و صاحب نظر مورد تایید وزارت بهداشت انجام شود. انتشار هر گونه اظهارنظر در این زمینه از سوی افراد مختلف می تواند باعث سردرگمی مردم و در نتیجه ایجاد موج التهاب و بی اعتمادی در جامعه شود.
منافی به مراقبت از فضای مجازی اشاره کرد و گفت: فضای مجازی متاسفانه با وجود مزیت های فراوانی که دارد و به ویژه در شرایط کنونی که باعث شده بسیاری از امور و کارها از راه دور امکانپذیر باشد، اما وجود شبکه های اجتماعی مجازی که عموما هم کنترل موثری بر آنها نیست، گاهی باعث گمراهی و اشتباه می شود.
وی ادامه داد: بسیاری از فیک نیوزها (اخبار دروغ) امروز از شبکه های اجتماعی و فضای مجازی سرچشمه می گیرد. کافی است یک خبر جعلی در یک گروه تلگرامی منتشر یا توئیت شود. بلافاصله و در کوتاهترین زمان، به حدی در شبکه های اجتماعی مختلف انتشار می یابد که گاهی می تواند حتی یک خبرنگار یا یک مقام مسئول را هم به اشتباه بیندازد. بنابراین همیشه باید با احتیاط کامل با مطالب منتشر شده در شبکه های اجتماعی غیررسمی برخورد کرد.

تکذیب آمار نادرست فوت کرونا در ایران
ایوان زاخاروف، معاون بخش زبان های خارجی خبرگزاری اسپوتنیک نیز در این نشست ویدئویی گفت: پاندمی کرونا از ۶ ماه پیش تجربیات جدیدی را برای روزنامه نگاران به وجود آورده است، علاوه بر اخبار متنی، اینفوگرافی ها و ویوئوهای خبری مرتبط با کرونا در رسانه ها و از جمله اسپوتنیک منتشر می شود.
وی ادامه داد: یکی از تجربیات مهم اسپوتنیک مصاحبه با دکتر کیانوش جهانپور، رئیس مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی بود که آمار بی بی سی را درباره تعداد کشته های کرونا در ایران تکذیب کرد. اسپوتنیک در تهران یک خبرنگار فعال به نام خانم شیوا آبشناس دارد که به خوبی اخبار حوزه کرونا را از ایران پوشش می دهد.
معاون بخش زبان های خارجی خبرگزاری اسپوتنیک افزود: برای مقابله با اخبار فیک و شایعات باید به منابع معتبر مراجعه کنیم، نباید این طور باشد که هر کسی بتواند یک آمار را در مورد کرونا و میزان مبتلایان و فوتی ها اعلام کند و در رسانه ها هم منتشر شود اما این یک مسئولیت خطیر و یک حق است که مردم از ارقام دقیق مبتلایان و فوت شدگان مطلع شوند.
زاخاروف گفت: در دوران کرونا در خبرگزاری اسپوتنیک بر روی چند محور اساسی توافق کردیم، یکی از این موارد استفاده از رژیم دورکاری بود، نمی توانستیم اجازه دهیم همکاران ما به صورت حضوری در محل کار حاضر شوند و در خطر بیماری قرار بگیرند، امیدواریم هر چه زودتر این همه گیری تمام شود و بتوانیم برنامه ها و جلسات کاری را با همکارانمان بیشتر به صورت حضوری در محل کار و دفتر اسپوتنیک برگزار کنیم، در عین حال کارمندان ما شرکت فعالی در کنفرانس‌های مطبوعاتی کوتاه مدت آنلاین و کنفرانس‌های مطبوعاتی در سراسر جهان دارند و البته در این مدت بخشی از فعالیت اسیوتنیک را در جغرافیای پوشش خبری وسیعتر کردیم.
سخت ترین لحظه، انتشار و دیدن تصویر جانباختگان کروناست
افشین شاعری، خبرنگار ایرنا نیز در این کنفرانس خبری گفت: کشور ما ایران حدود ۹ ماه است که با همه گیری کرونا درگیر است، در این مدت بیش از ۵۸۰ هزار نفر با توجه به آزمایش های تایید شده وزارت بهداشت به کرونا مبتلا شده اند، از این تعداد حدود ۳۳ هزار نفر جان باخته اند و تاکنون سه خیز شدید کرونا در فروردین، تیر و مهر امسال مشاهده کرده ایم.
وی افزود: کرونا در همه شئون زندگی مردم تاثیر گذشته است و البته نقش و تاثیر آن در روزنامه نگاری نیز کاملا مشهود است، نقش رسانه ها در ارتباط با کرونا را می توان در چهار حوزه اطلاع رسانی، آموزش عمومی، نظارت و دیدهبانی و سرگرم سازی مردم بررسی کرد.
شاعری گفت: اولین انتظاری که از رسانه ها وجود دارد این است که اخبار موثق را درباره کرونا، وضعیت شیوع و بروز بیماری و آمارهای آن منتشر کنند و در اختیار مخاطبان قرار دهند، رسانه ها همچنین نقش مهمی در آموزش همگانی به مردم دارند و مخاطبان رسانه ها انتظار دارند روش های پیشگیری و مراقبت از خود را در برابر کرونا بیاموزند و این نقش مهم رسانه ها در این دوران است که باید به شکل جدی مورد توجه قرار گیرد.
وی افزود: نقش مهم دیگر رسانه ها در دوران کرونا دیده بانی و نظارت بر کار دستگاههای مسئول است، رسانه ها چشم بینای جامعه هستند و می توانند با نقدهای به موقع و انتشار نظرات کارشناسان بر تصمیم گیری های مسئولان تاثیر بگذارند. چهارمین نقش رسانه ها در این دوران نقش سرگرم سازی است به خصوص اینکه اکثر مردم در این دوران در خانه مانده اند و برای پیشگیری از ابتلا به بیماری کمتر از خانه بیرون می روند، کمتر دید و بازدید دارند و این محدودیت می تواند به گسترش افسردگی و مشکلات روحی و روانی دامن بزند بناراین لازم است رسانه ها با پخش برنامه های مفرح و سرگرم کننده به مردم و به خصوص خانواده ها کمک کنند که این دوران سخت را به شکل راحت تری پشت سر بگذارند.
خبرنگار ایرنا درباره تاثیر کرونا بر روزنامه نگاری گفت: کرونا باعث شده که نقش روزنامه های کاغذی نسبت به گذشته کمتر شود، یکی از علل این مساله ترس مردم از دست زدن به اشیا و اجسام و انتقال ویروس کروناست. همزمان با دو تغییر عمده شکلی و محتوایی در کار رسانه ها نیز مواجه هستیم.
وی افزود: از نظر شکلی شاهد فعالیت بیشتر روزنامه نگاری به صورت دورکاری و آنلاین هستیم، بسیاری از نشست های خبری و سمینارها و حتی جلسات کاری مسئولان به صورت آنلاین و مجازی برگزار می شود، خبرنگاران از خانه به صورت آنلاین در نشست خبری شرکت می کنند، سوالات خود را مطرح می کنند و پاسخ می گیرند و به سرعت نیز مطالب به دست آمده و مصاحبه ها را ارسال و منتشر می کنند. این شیوه کار روزنامه نگاری در گذشته کمتر وجود داشت و امروزه به شیوه رایجی تبدیل شده است.
شاعری گفت: از نظر محتوایی نیز اخبار مرتبط با حوزه کرونا چه در حوزه بهداشت و درمان و امور پزشکی و اقلام مرتبط با پیشگیری و داروها و چه اخبار حوزه های اجتماعی و اقتصادی مرتبط با کرونا از جمله اعلام محدودیت های فعالیت های شغلی به شکل واضحی برجسته شده و معمولا در صدر اخبار و در صفحه اول رسانه ها استفاده می شود و در واقع شاهد برجسته شدن اخبار حوزه سلامت و به خصوص مرتبط با کرونا در رسانه ها هستیم.
وی افزود: تغییر دیگری که در رسانه ها اتفاق افتاده، نقش آفرینی بیشتر رسانه های مجازی و از جمله شبکه های ارتباطی است. امروزه هر فردی می تواند در این رسانه ها بدون رعایت اصول حرفه ای هر خبر یا شایعه ای را منتشر کند. این امر هم جنبه های مثبت و هم جنبه های منفی دارد. از یک طرف نقش شهروند خبرنگاران را بیشتر کرده است و تنوع تولیدات رسانه ای را بالا برده و سرعت عمل رسانه ها را بیشتر کرده است اما از طرف دیگر فضای گسترده ای را برای انتشار شایعات و مطالب کذب و نادرست فراهم کرده است که به خصوص در ماههای گذشته در افزایش تنش و فشار روانی به مردم و ایجاد نگرانی و حتی وحشت موثر بوده است.
این کارشناس علوم ارتباطات اجتماعی ادامه داد: در این بین افراد شیاد و کلاهبرداری هم هستند که با نشر مطالب نادرست و خرافات درباره تاثیر برخی اقلام غذایی یا کالاها بر پیشگیری و درمان کرونا به دنبال سوداگری و سودجویی و ایجاد فضای روانی ملتهب در جامعه هستند. متاسفانه گاهی می بینیم که مثلا یک فرآورده گیاهی یا یک ماده غذایی به عنوان اکسیر درمان کرونا یا واکسن کرونا معرفی می شود و به سرعت شاهد افزایش تقاضای آن در بازار و گران شدن آن هستیم.
شفافیت برای مقابله با شایعات
شاعری درباره روش های پیشگیری از انتشار اخبار کذب و شایعات گفت: مهمترین راه برای پیشگیری از شایعات اطلاع رسانی شفاف و سریع منابع موثق و رسمی درباره سوالات و مسائلی است که در ذهن مخاطبان و مردم وجود دارد، هر جا که منابع رسمی و افراد صاحبنظر از دسترس رسانه ها دور می مانند و به موقع اطلاع رسانی نمی کنند، فضای شایعه سازی و دروغ پردازی برجسته می شود و البته بسیاری اوقات تکذیب شایعات بعد از انتشار اولیه آن تاثیر کافی را ندارد.
وی افزود: اقدام مهم دیگری که باید برای مبارزه با شایعات انجام شود، بالا بردن سطح سواد رسانه ای مردم است. این یک کار زیربنایی و البته زمان بر است اما هر چه مردم نحوه استفاده درست از رسانه ها را بهتر بیاموزند و بدانند که اخبار دقیق و درست را از  کدام رسانه ها باید کسب کنند، کمتر در معرض آسیب قرار می گیرند. مردم باید نگاه منتقدانه به تولیدات رسانه ها را بیاموزند و هر مطلبی را با اولین کلیک و اولین نگاه باور نکنند و این وظیفه مهمی است که باید متولیان امور آموزشی و همچنین رسانه ها انجام دهند.
خبرنگار ایرنا درباره تجربیات و سخت ترین لحظات کاری خود در دوران کرونا گفت: سخت ترین لحظات کاری زمانی است که با اخبار فوت و جانباختگان کرونا مواجه می شویم. این اخبار تاثیر مخربی بر روح و روان خبرنگاران می گذارد، هر روز که آمار جدید فوتی ها را منتشر می کنیم، چهره هموطنانی را تصور می کنیم که به خاطر این بیماری از بین ما رفته اند. هر یک نفری که روزانه به علت کرونا فوت می کنند، یک لحظه تلخ را رقم می زند. در بین این افراد دوستان و آشنایان هم هستند. یکی از سخت ترین این لحظات وقتی است که عکس و تصویر یک پزشک یا پرستار جوان را می بینیم که به علت کووید۱۹ و در حین خدمت برای نجات مردم جانشان را از دست داده اند و این یکی از غم انگیزترین لحظاتی است که هر روز تکرار و تکرار می شود و فشار کاری خبرنگاری را چندین برابر می کند.
شاعری افزود: در بین جانباختگان کرونا، نخبگان، متخصصان، پزشکان، پرستاران و افرادی هستند که هر کدام یک سرمایه بزرگ برای جامعه محسوب می شوند. از بین رفتن آنها نه تنها برای خانواده شان بلکه برای کل جامعه یک مصیبت بزرگ است، مصیبتی که البته امکان التیام آن با برگزاری مراسم عزاداری و تسلیت گفتن هموجود ندارد. این فاجعه دردناک را در کنار این بگذارید که همگی منتظر تولید واکسن یا داروی موثر کرونا هستیم، شاید روزی که این دارو یا واکسن به دست ما برسد با حسرت بگوییم اگر واکسن یا دارو زودتر تولید می شد، عزیزان و دوستان ما امروز در خاک نبودند.
وی ادامه داد: روزهای سختی را سپری می کنیم، شرایط کاری روزنامه نگاری بسیار سخت تر شده است و ترس از ابتلا به کرونا و ترس از اینکه مبادا ناقل باشیم و این ویروس را به نزدیکانمان منتقل کنیم، همه جا با ماست، این نگرانی هر جا که به صورت حضوری در نشست های خبری شرکت می کنیم بیشتر می شود.
خبرنگار ایرنا گفت: اینکه این شرایط تا کی ادامه پیدا می کند، برای هیچ کس روشن نیست اما همه مردم و خبرنگاران آرزو می کنند که هر چه زودتر دوران همه گیری کرونا تمام شود و به زندگی و وضعیت عادی شغلی برگردیم . بتوانیم به صورت حضوری با یکدیگر صحبت کنیم. البته در دوران پسا کرونا احتمالا اغلب رسانه ها می توانند به شرایط عادی قبل از کرونا برگردند، اما زیرساخت هایی که برای ارتباطات مجازی در این دوران به وجود آمده است، در دوران بعد از کرونا هم قابل استفاده است و البته تا مدتها نقد و بررسی و ریشه یابی پاندمی کرونا و تولید مقالات و تحلیل ها درباره این رویداد مهم ادامه خواهد داشت.