مواد مضری که باید تخلیه شود

هوا یکی از ضروریات شش‌گانه در طب سنتی است، هوا ممکن است از چندین جهت دچار آلودگی شود، بخشی از این آلودگی که از طریق هوا وارد بدن می‌شود به وسیله اندام‌هایی که کار صافی را انجام می‌دهند و در بینی و حفره پشت حلق قرار دارند، جذب می‌شود و بخشی دیگر نیز در رطوبات حلقی حل و وارد لوله گوارش می‌شود. بخش دیگری از آلودگی نیز با هوای تنفس شده وارد ریه و جریان خون می‌شود و سرانجام به همه اندام‌های بدن می‌رسد.

آلودگی‌هایی که از فیلترهای طبیعی بدن عبور می‌کنند و به اندام‌ها می‌رسند، سبب بروز اختلال در افعال طبیعی بدن می‌شوند. موادی که در پشت فیلترها می‌مانند، اگر تخلیه نشوند در ترشحات طبیعی بدن حل می‌شوند و به گونه‌ای دیگر جذب بدن می‌شوند و مشکلاتی را ایجاد می‌کنند. بخشی از آلودگی که وارد لوله گوارشی می‌شود مشکلاتی را برای لوله گوارشی ایجاد می‌کند. چنانچه مواد مضر از طریق اختلاط با غذا یا مایع‌های مورد مصرف به اندام‌های بدن برسد، باعث بی‌حالی، کسلی، کم حوصلگی و … می‌شود.

سیستم تنفسی را تقویت کنیم

پرز و برجستگی‌های موجود در دستگاه تنفسی همچون فیلتری قوی در برابر هوای آلوده عمل می‌کند. با تقویت این سیستم می‌توان کارایی آن را در زمان اوج آلودگی هوا و وارونگی دما بالا برد. هر قدر فیلترهای مجاری تنفسی در دستگاه تنفسی فوقانی پاک، قوی و تمیز باشند؛ کارایی آنها افزایش می‌یابد و آلودگی ناشی از آن صدمات کمتری بر جای می‌گذارد.

 سالمندان، کودکان و نوزادان از اقشار آسیب‌پذیر در برابر آلودگی هوا هستند و در این مورد از حساسیت بیشتری برخورداراند. ضمن اینکه بخش اعظمی از نگرانی پزشکان و کارشناسان نیز مربوط به زنان باردار است.

*** تدابیر مهم برای مقابله با آلودگی هوا:

•  استفاده از ماسک

برای مقابله با آلودگی هوا لازم است از تدابیر متناسب با مکان و زمان استفاده شود. ابتدا باید مانع از ورود آلودگی هوا به بدن شویم. این کار با استفاده از ماسک‌های موجود در بازار امکان‌پذیر است اما چون این ماسک‌ها تنها در کوچه و خیابان استفاده می‌شوند و معمولا در مکان‌های سر بسته مورد استفاده قرار نمی‌گیرند بایستی تدابیر دیگری نیز اندیشید. بر این اساس لازم است شست شوی بینی و مجاری تنفسی نیز انجام شود. انجام این کار در ابتدا برای افراد کمی سخت است اما به عنوان مثال این کار برای افرادی که در هندوستان زندگی می کنند بسیار طبیعی است و این نوع پاکسازی به شیوه مکتب یوگا، جزیی از فرهنگ روزمره آنها به حساب می‌آید.

•  ضدعفونی کردن هوا:

اگر چه امروزه بیشتر مردم برای دفع چشم‌زخم و …، اسپند دود می‌کنند اما از دیرباز، نیاکانمان برای ضدعفونی کردن هوا، از گیاهانی مانند اسپند استفاده می‌کردند و با سوزاندن آن در واقع هوا را از مواد مضر برای سلامتی پاکسازی می‌کردند. امروزه نیز برای مقابله با هوای آلوده به اجسام غریبه (میکروارگانیزمها) می‌توان از مواد سوختنی و ضدعفونی کننده مثل کندر و اسپند در خانه و محل کار استفاده کرد.

• مرطوب کردن هوای خشک:

وقتی رطوبت هوا کاهش می‌یابد موجب بروز مشکلاتی برای دستگاه تنفسی می‌شود. هوای خیلی خشک، ضررهای زیادی برای بدن دارد. به این ترتیب لازم است در روزهای خشک از انواع بخورهای مرطوب‌کننده استفاده شود. در صورتی که دستگاه مخصوص بخور در منزل وجود ندارد می‌توان با قرار دادن کاسه‌ آبی بر روی بخاری یا شوفاژ، هوای اتاق را مرطوب کرد. چنانچه در ظرف مذکور، مقداری اکالیپتوس، نعناع، بابونه، پونه و… اضافه شود، علاوه بر آنکه رطوبت هوا تامین می‌شود، محیط ضدعفونی می‌شود. در واقع از طریق استنشاق این مواد می‌توان به تقویت فیلترهای دستگاه تنفسی کمک کرد.

هنگام آلودگی هوا، به وسیله بخور، می‌توان پرزهای موجود در مجاری تنفسی را از بقایای اجسام معلق در هوای استنشاقی، پاک کرد. زیرا این اجسام وقتی در فضاهای پرزهای مذکور قرار می‌گیرند، با ترشحات جدار بینی به صورت تکه‌های چسبناکی در می‌آیند و به مرور باعث انسداد مجاری تنفسی می‌شوند. بخار آب ناشی از تبخیر، باعث نرم شدن مواد چسبناک و تسهیل در خروج آنها می‌شود. این عمل کارایی پرز و فیلترهای بینی را افزایش می‌دهد و از جذب مواد مضر به داخل بدن جلوگیری می‌کند.

• عرق بارهنگ به جای آب مصرف شود

یکی از تدابیر مهم برای دفع ضرر هوای آلوده، تقویت دستگاه تنفسی، پاک کردن راه‌های تنفسی و راه‌های استنشاق است. برخی از بهترین مواد غذایی برای تقویت سیستم تنفسی، کدو، عرق بارهنگ، چای بارهنگ، و چای سفید است.

همچنین بهتر است در زمان شدت آلودگی هوا، عرق بارهنگ جایگزین آب شود. جالب است بدانید در یک آزمایش، قبل از مسابقه به تعدادی فوتبالیست، عرق بارهنگ و به بقیه آب داده شد. فوتبالیست‌هایی که عرق بارهنگ مصرف کرده بودند، نسبت به بقیه دیرتر خسته شدند و این مساله نشان می‌دهد که با تقویت ریه و نایژه‌ها عمل دم و بازدم بهتر انجام می‌شود. بنابراین چون نمی‌توان داخل ریه را پاکسازی کرد یا شتشتو داد،  می‌توان آن را تقویت و در برابر آلودگی‌ها محافظت کرد.

غذاهای سبک و زود هضم مصرف شود

لازم است در زمان شدت آلودگی هوا از غذاهایی استفاده کرد که سریع هضم می‌شوند و در معده تخمیر نمی‌شوند. همچنین همراه غذا ملین‌هایی مانند کدو، کلم، شلغم همراه با آلو بخارا  مصرف شود که به سرعتِ چرخه هضم، جذب و دفع غذا کمک می‌کند.

پاکسازی لوله گوارشی:  

بهترین راه پاکسازی معده برای کسانی که مشکلاتی در شبکیه چشم یا عروق مغزی ندارند ایجاد استفراغ طبی است. این عمل باید زیر نظر پزشک متخصص طب سنتی انجام شود. استفراغ طبی بنا بر رای حکما در هر ماه دو روز متوالی است. به این ترتیب که صبح ناشتا، دو قاشق سکنجبین را در دو تا سه لیوان آب گرم مخلوط و میل کنند. بعد از نوشیدن مقیء لازم است کمی قدم بزنند وقتی احساس دل بهم‌خوردگی دست داد با مسواکی، زبانشان را تحریک کنند تا استفراغ حاصل شود. این عمل باعث می‌شود جدار معده از مواد آلوده چسبیده به آن پاک شود. در این صورت هضم نیز تقویت می‌شود.

بهترین راه برای پاکسازی روده‌ها مصرف مسهل یا ملین و نیز استفاده از حقنه است. این عمل نیز باید زیر نظر پزشک متخصص طب سنتی انجام شود.

مصرف غذاهای سرخ شده محدود شود

در زمان شدت آلودگی هوا، ابتلا به زکام شدت بیشتری می‌یابد و به واسطه غلضت هوا، اجسام غریبه (میکروارگانیزم‌های) مسبب زکام و سرماخوردگی بیش از پیش وارد بدن می‌شوند. به همین دلیل لازم است در هوای آلوده از مصرف غذاهای سرخ کردنی به خصوص به شدت سرخ شده و غذاهای چرب و پرروغن نیز خودداری کرد. چرا که هنگام سرخ کردن مواد غذایی در روغن، احتمال تولید ماده سمی و سرطان‌زای «آکرولئین» وجود دارد. حتما ملاحظه کرده‌اید زمانی که بادنجان تحت حرارت زیاد در روغن سرخ می‌شود اغلب دود قهوه‌ای رنگی با بوی زننده از آن خارج می‌شود. این دود، همان ماده سمی آکرولئین است. به این ترتیب لازم است در زمان آلودگی هوا از مصرف مواد سرخ کردنی و چربی‌ها که باعث ضعف هاضمه می‌شوند و نیز یبوست، دیر هضمی و تخمیر غذا در لوله گوارشی را به همراه دارند، خودداری کرد.

دمنوشی برای کاهش علایم زکام در زمان آلودگی هوا

کسانی که در اثر آلودگی هوا دچار زکام و آبریزش بینی می‌شوند، هر دو ساعت یکبار یا حداکثر هر چهار ساعت یک بار، یک قاشق مرباخوری از مخلوط آویشن و بابونه شیرازی داخل یک لیوان آب در حال جوش بریزند. درپوش آن را بگذارند تا دم بکشد. پس از پنج دقیقه درپوش را بردارند، لیوان را نزدیک بینی ببرند و بخور دهند. سپس آن را صاف کنند و مانند چای بنوشند. به این طریق علایم آبرزیش بینی و سردرد ناشی از آن کاهش پیدا می‌کند.

همچنین در زمان آلودگی هوا و هنگام زکام، می‌توان به جای نوشیدن چای در طول روز مخلوط مرزنجوش، نعناع و پونه را با اندازه‌های مساوی دم کرد و نوشید.

مصرف قارچ و فست فود محدود شود

در زمان آلودگی هوا بایستی بیشتر از غذاهای بخارپز و آب‌پز استفاده کرد. خوردن فست‌فودها، مواد سرخ‌کردنی و سس‌ها باید محدود شود. خوردن قارچ نیز محدود یا ترک شود. چرا که مصرف قارچ، عروق «ماساریقا» که امروزه به آن «مزانتریک» گفته می‌شود را تنگ می‌کند. به همین دلیل به طورکلی بهتر است در مصرف قارچ زیاده‌روی نشود و ترک آن در زمان آلودگی هوا از اهمیت خاصی برخوردار است. افراط در مصرف قارچ، کبد را مستعد بیماری و بدن را به چاقی یا لاغری مرضی مبتلا می‌کند. حکما در کتب خود درباره قارچ اشاره کرده‌اند اگرچه قارچ، گیاهی با خواص دارویی و غذایی است، اما زیاده‌روی در آن صحیح نیست و مضرات آن بیشتر از خواص آن است. همچنین خوردن تخم مرغ، گوشت گاو و گوساله که از جمله مواد سنگین و دیر هضم برای معده است، باید محدود شود.

در خوردن شیرینی جات افراط نشود

در زمان آلودگی هوا، نباید در خوردن شیرینی‌جات افراط کرد. افراط در مصرف شیرینی‌جات مثل نان و شیرینی‌های خامه‌ای در هوای آلوده زمینه بروز گلو درد را فراهم می‌کند.

سم زدایی از بدن با مصرف میوه جات

در زمان آلودگی هوا، یکی از تدابیر مهم سم‌زدایی از بدن است. این امر به وسیله مصرف سبزی‌جات سبز رنگ و میوه‌جات میسر می‌شود. آب میوه و سبزی‌جات حاوی موادی هستند که در زمان آلودگی هوا باعث سم‌زدایی از بدن می‌شوند. به عنوان مثال مصرف ۵۰ تا ۲۵۰ گرم زغال اخته در فصل رویش آن، توت سیاه، توت فرنگی، کیوی، شاتوت، پرتقال و میوه‌های دیگر بسیار مناسب است. اما برخی از افراد که مشکلات و بیماری های کلیوی دارند باید برخی میوه‌ها مثل گلابی، هلو و شلیل را مصرف نکنند.

مصرف برگه میوه‌ها مثل برگه هلو، زردآلو، انجیر، آلبالو، آلوبخارا، بسیار مفید است. یکی از روش‌های استفاده از برگه‌ها نقوع آن است. برای این منظور، لازم است برگه‌ها را از شب قبل در مقداری آب جوش یا گلاب جوش بخیسانند. روز بعد دو ساعت قبل از ناهار مصرف کنند.

ضرورت پاک‌سازی پوست بدن در زمان آلودگی هوا

در زمان آلودگی هوا، لازم است به بهداشت پوست توجه ویژه شود. زیرا بخش گسترده‌ای از بدن را پوست تشکیل می‌دهد که به صورت دایمی با هوای بیرون در ارتباط است و قدرت جذب بالایی دارد. به همین دلیل شستشوی این عضو مهم از بدن باید در زمان آلودگی هوا بیشتر شود. در زمان آلودگی هوا، دوش آب گرم فراموش نشود. استفاده از آب به تنهایی نیز برای پاک‌سازی پوست مفید است.