مهرداد بهار، پژوهشگر نامی و شهیر حوزه اساطیر ایران باستان، که دامنه شهرت او مرزهای کشورمان را درنوردیده و آثارش در بسیاری از مجامع و نهادهای علمی و دانشگاهی جهان به عنوان آثار مرجع و منبع برای پژوهشگران و اندیشمندان مورد وثوق و استناد قرار گرفته و می‌گیرد در کتاب ماندگار خود از اسطوره تا تاریخ که توسط نشر چشمه منتشر شده است، نوروز را جشن باززایی می‌نامد و می‌نویسد: از هزاره سوم قبل از میلاد در آسیای غربی دو عید رواج داشت. عید آفرینش که در اوایل پاییز و عید باززایی که در آغاز بهار برگزار می‌شد. در ایران نیز نوروز عید بهاری و مهرگان عید پاییزی بوده است. اما این به معنای وام‌گیری از میان‌رودان نیست؛ این سنت یکی از سنت‌های کهن ایرانیان است که در آسیای غربی رواج داشت. نوروز جشن عمومی منطقه بوده و وام‌گیر و وام‌دهنده نبوده و نیست. (ص.۹۳)
وی سپس آیین‌های نوروزی در ایران باستان را برمی‌شمارد و می‌نویسد: در آغاز، گروهی از مردان نیزه‌دار می‌آیند؛ سپس گاوان و اسبانی برای قربانی، سپس گردونه مقدس اهورامزدا و پس از آن دو گردونه مهر و ناهید. آن‌گاه آتشدانی حمل می‌شود و در پس آن، شاه با درباریان و پس از آن سوارکاران، نیزه‌داران، بزرگان و درباریان سوار بر اسب می‌آیند. در بامداد نوروز، شاه هخامنشی در آیینی می‌بایست شرکت جوید تا نوروز را پاس داشته و نوید آمدنش را به مردمانش بدهد. (ص.۹۴)
شناخت هویت‌مند نوروز در قاب تمدن ایرانی
تردیدی نیست که کشور ایران به‌عنوان یکی از پنج تمدن جهانی در کنار چین، یونان، هند و مصر، پایه‌گذار جغرافیای تمدن و فرهنگی هستند که ما امروز در قرن بیست‌ویکم آن را زیست می‌کنیم.
پسِ پشت تاریخ ۱۴ هزار ساله مکتوب زیست انسانی (آثار نقاشی شده در دیواره غارها) در هزاره‌ها، سده‌ها و دهه‌ها یادگارهای ماندگاری را در قالب کوزه‌های سفالی رفتارهای انسان‌های غارنشین و لوح‌های مکتوب می‌توان رصد کرد و دید که زلف نوروز و رفتارها و مفاهیم آیینی آن در نگاه با زلف تفکر اساطیری جهان و زیست آدمی بر این زمین اثیری گره خورده‌است.
استاد مهرداد بهار با ۲۹ سال تحقیق و پژوهش کتابی از اسطوره تا تاریخ)را به رشته تحریر درآورده‌است که تا امروز نه‌تنها متقن‌ترین کتاب در حوزه بررسی مفاهیم اساطیری در بطن رویدادهای حقیقی و واقعی تاریخ است که در موضوع و محور مشترکی چون نوروز مهمترین منبع پژوهشی درباره خاستگاه و پیداش آن به شمار می‌رود.
کتابی که علاوه‌بر زبان فارسی به زبان‌های مختلفی نیز ترجمه شده‌است و در بسیاری از محیط‌های آکادمیک و علمی جهان به‌عنوان کتابی مرجع قابل استناد قرار گرفته‌است. رفتار پژوهان، فرهنگ پژوهان، انسان پژوهان و کسانی که در حوزه فرهنگ عامه، ادبیات، اسطوره و در هنرهای دراماتیک مشغول فعالیت، علم‌آموزی و یا تدریس هستند یکی از مهمترین منابع قابل استنادشان برای کارهای پژوهشی کتاب از اسطوره تا تاریخ استاد مهرداد بهار است.
نوروز گنجینه‌ای ارزشمند و میراثی گرانبها از گذشته تا فردا
استاد مهرداد بهار در پژوهش و تالیف کتاب خود سابقه بیش‌از پنج دهه تجربه قلمی کردن نوشتارها و پژوهش‌ها و کتاب‌های پیشین را به این اثر هدیه داده است. همچنین روایات و مباحث مطرح شده در این کتاب آن‌چنان سلیس و روان است که هر نوع مخاطبی می‌تواند از آن بهره ببرد و بر دانش خویش بیافزاید و شاید بتوان این اثر را به پای همان زکات علمی گذاشت که مهرداد بهار در قالب کتاب از اسطوره تا تاریخ با من و شمای مخاطب در میان گذاشته‌است.
امید آنکه در همراهی با آئین‌های نوروز و در نگاه به نگرش‌های پیشینیان‌مان، نوروز و تمامی آیین و سنن آن را چون گران‌سنگ‌ترین نگاه و گنجینه‌ای میراثی ببینیم و بنامیم که به‌عنوان میراثی بزرگ به دست ما رسیده‌است تا بتوانیم آن را به‌عنوان دارایی ارزشمند از تمدن ایران چون امانتی به درستی به آیندگان بسپاریم.
