اشتراکات بسیار فرهنگی، زبانی، فکری و مذهبی دو کشور افغانستان و ایران ظرفیت بی‌نظیری برای توسعه ارتباطات میان دو کشور ایجاد کرده اما به دلایل مختلف از این ظرفیت بهره برداری درست و شایسته‌ای صورت نگرفته است. حتی در سال های اخیر به واسطه اتفاقات مختلف این ارتباطات به چالش کشیده و آنچنان که باید و شاید مورد توجه قرار نگرفته است.
افغانستان طی چهاردهه گذشته همواره درگیر جنگ و تجاوز خارجی بوده و از همین‌رو تولیدات علمی و فرهنگی این کشور تحت تاثیر جنگ و تهاجم فرهنگی قرار گرفته است که در حال حاضر با توجه به ریشه‌های مشترک فرهنگی و تمدنی ایران و افغانستان، ضرورت جدی گسترش روابط علمی و فرهنگی احساس می شود.
ممنوعیت‌ها، مانع شکوفایی هنر مهاجران است
شکیلا عالمی هنرمند افغان در گفت وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا و در تشریح چرایی عدم همکاری هنرمندان ایرانی و افغان به رغم پیشینه فرهنگی، نزدیکی های تاریخی و حتی زبانی دو ملت بیان کرد: در حوزه همکاری هنرمندان ایرانی و افغان ما روابط خوبی داریم و به شخصه در حوزه خودم استادان خوشنویس ایرانی ای داریم که کارهایشان تبلیغ و در کتاب ها چاپ می شود ولی در هنرهای فردی مانند نقاشی و مجسمه سازی و … مقداری هنرمندان افغانستان در مضیقه مالی قرار دارند و کارشان جدای از هنرشان است. به همین دلیل نمی توانند کارشان را تا سطوح بالا ادامه دهند چون دغدغه هایشان با هنرشان یکی نیست؛ مثلا بنایی می کنند و وقتی به خانه می رسند زمانی کوتاه برای هنر دارند و به همین دلیل شاید کیفیت کارشان بالا نباشد و جایی برای نمایش نداشته باشند.
وی افزود: به شخصه چون تذهیب کار می کنم، ارتباط نزدیکی با بهترین استادان ایرانی دارم و اینها در کتاب ها چاپ می شود.
این هنرمند افغان در پاسخ به این پرسش که نقش هنرمندان ایرانی و افغان در بهبود پیوندهای دو ملت چیست و نهادهای دولتی و خصوصی چطور می‌توانند در تسهیل گری این امر مفید باشند، تصریح کرد: ما مجموعه ای از ممنوعیت ها را داریم که از ممنوعیت تدریس تا برگزاری نمایشگاه و … را در بر می گیرد. به همین دلیل وقتی از هنری استقبال نمی شود و خرید نیست و دیدی که به هنرمندان افغان به دلیل ملیتشان وجود دارد، دلسردکننده است. وقتی هنرمندی نمی تواند از هنرش درآمدی کسب کند، این موضوع باعث فاصله گرفتن او از آن کار می گردد.
عالمی تاکید کرد: ممکن است فرد در ابتدا انگیزه داشته باشد اما بعد از چند نمایشگاه، دیگر نمی خواهد که شرکت کند؛ علاوه بر ممنوعیت ها، تبلیغاتی هم برای کار این افراد وجود ندارد؛ مثلا دختر خودم در فرهنگسرای ملل نمایشگاه داشت و ما فقط افتتاحیه داشتیم و بلافاصله آن نمایشگاه بسته شد به دلیل این که ما نمی توانیم نمایشگاه برگزار کنیم و این اجازه برای ما صادر نمی شود. این واکنش ها باعث می شود که هنرمندان افغان نخواهند کار کنند.
برگزاری نمایشگاه برای هنرمندان افغان تسهیل شود
وی با تاکید بر نقش همکاری هنرمندان در بهبود روابط دو ملت یادآور شد: همکاری هنرمندان در این حوزه به نظرم باید به سمت تسهیل گری در حوزه برگزاری نمایشگاه ها برود. این که هنرمندان افغان بتوانند نمایشگاه بگذارند و در درجه اول هنر ایشان دیده شود.
صددرصد هنرمند می تواند در این حوزه اثرگذار شود؛ ما سالها کار کرده ایم و به نمایشگاه های مختلف رفته ایم و شاگردان زیادی را تربیت کرده ایم. نباید تصور شود که ممنوعیت ها مانع کار کردن افراد می شود و هنرمندان نباید تصور کنند که این ممنوعیت ها می تواند جلوی پیشرفت آنان را بگیرد یعنی باید خودباوری داشته باشند و اعتماد به نفسان بالا باشد و اگر هدفشان هنر است باید با سختی های راه کنار بیایند.
این هنرمند افغان تصریح کرد: بیشتر هموطنان افغان ما در جاهایی زندگی می کنند که مردم محتاج نان شب هستند چه برسد به این که بخواهند هنر را دنبال کنند یا این آثار هنری را بخرند؛ در نتیجه عوامل اقتصادی بسیار در این موضوع اثرگذار و تعیین کننده است.
وی در ادامه و با تاکید بر تفاوت های نسل دوم و سوم مهاجران افغان در ایران، گفت: آموزش از پایه بسیار نقشی اثرگذار دارد؛ جایی به من گفتند که جوانان امروز افغان در ایران به دنبال حق خودشان هستند و من یادآوری کردم که این موضوع اتفاقا موضوعی خوشایند است چرا که این نسل دوم و سوم افغان تربیت شده نظام آموزشی ایران هستند و این بدان معناست که به شکلی ما را بار آورده اند که مطالبه کنیم و به دنبال حق خودمان باشیم.
ایران و افغانستان بهترین همسایگان برای یکدیگر هستند
این هنرمند افغان در پاسخ به این پرسش که چرا نویسندگان معاصر افغان کمتر در ایران شناخته شده هستند، یادآور شد: باید ابتدا این افراد را قبول کنیم؛ نویسندگان مهاجر اهل افغانستان سختی های زیادی کشیده اند.
باید این افراد را تا حدی بپذیریم و ممکن است در ابتدا قلم ایشان تا حدودی تلخ باشد و شکایت هایی داشته باشند که این موضوع هم البته طبیعی است چرا که ما زمانی درد و دل می کنیم که جایی را خودمانی حس کنیم؛ در نتیجه می شود کمی به این افراد بها داد تا حرفشان را بزنند.
وی افزود: در کل مردم افغانستان مخالف دولت ایران نیستند و از ابتدا این گونه در خانه هایمان تربیت شده ایم یعنی ما بهترین دو همسایه برای همدیگر هستیم.
ما خلاف شرع یا دولت کاری نکرده ایم و صرفا درحال بسط دادن یک هنر هستیم؛ اول برای هموطنان خودمان و بعد برای دیگران. ضمن این که باید توجه داشت که بهترین سفیر برای مهاجرین در جمهوری اسلامی ما هنرمندان هستیم.
به هنرمندان افغان بیشتر بها دهیم
عالمی در ادامه و در توضیح رابطه دانشگاهی بین ایران و افغانستان، بیان کرد: روابط دانشگاه ها خوب است اما من نتوانستم ادامه تحصیل بدهم چرا که باید به افغانستان مراجعه و از آنجا پاسپورت دانشجویی تهیه می کردم و خود این پروسه ای پر از اما و اگر بود.
من لیسانس خواندم (تا لیسانس آزاد بود و مانند ایرانی ها کنکور می دادیم و اگر قبول می شدیم به دانشگاه می رفتیم) و فوق لیسانس دانشگاه تهران قبول شدم اما به دلیل ممنوعیت هایی که وجود داشت نتوانستم که ادامه تحصیل بدهم.
وی گفت: این ممنوعیت ها باعث می شود که ما مهاجران افغان نتوانیم بالا بیاییم و ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر را دنبال کنیم.
در برنامه های متعددی با ما صحبت شده و ما از کاستی ها و محدودیت ها گفته ایم دوست ندارم دائما شکایت کنیم و از کاستی ها حرف بزنیم. من استادانی که از ابتدا داشته ام ایرانی بوده اند و هرجای دنیا که بروم نمی توانم بگویم جای دیگری جز این هنر را یاد گرفته ام دوست دارم که بقیه هم این گونه باشند.
عالمی تصریح کرد: اگر جمهوری اسلامی بخواهد به هنرمندان بها دهد و مقداری شرایط را برای ما آسان کند که ما هنرمان را ابتدا به مهاجرین، ایرانیان و بعد خارج از کشور نشان دهیم این موضوع باعث افتخار خود ایران است
