بررسی آخرین گزارش آماری از اشتغال کشور نشان می‌دهد که ۳۵.۶ درصد از «جمعیت در سن کار»، شاغل هستند. بر این اساس از حدود ۲۷ میلیون و ۷۴ هزار نفر جمعیت فعال کشور، ۲۳ میلیون و ۸۱۳ هزار نفر شاغل و سه میلیون و ۲۶۰ هزار و ۸۰۰ نفر نیز بیکار مانده اند.

بر اساس این گزارش، در حالی که سال ۹۶ سهم بیکاران فارغ التحصیل دانشگاهی از کل بیکاران ۳۷.۱ درصد بود، این سهم در سال ۹۷ با رشد ۱.۴ درصدی به ۳۸.۵ درصد رسید، در مقابل، سهم جمعیت شاغل فارغ التحصیل از کل جمعیت شاغل کشور نیز افزایش داشته و از ۲۱.۵ درصد در سال ۹۶ به ۲۳.۹ درصد در سال گذشته رسید.

افزایش سهم «جمعیت بیکاران فارغ التحصیل» و «شاغلان فارغ التحصیل» از کل جمعیت بیکار و شاغل کشور نشان دهنده افزایش میل جوانان به دانشگاه در سال‌های گذشته است.

افزایش آمار بیکاران فارغ التحصیل (۳۸.۵ درصد در سال ۱۳۹۷) موجب شده تحلیل های مختلفی در این خصوص بیان شود برخی مدرک گرایی و به عبارتی توقع بالای دانش آموختگان را دلیل رشد بیکاری این افراد می دانند و عده‌ای نیز معتقدند: وضعیت بازار کار در شرایطی نیست که افراد به فکر نپذیرفتن مشاغل باشند و در بسیاری موارد حاضر به انجام کار در هر موقعیتی هستند. «علیرضا حیدری» کارشناس حوزه کار و «علی خدایی» نماینده کارگران در شورای عالی کار دیدگاه خود را در این زمینه با ایرنا به اشتراک گذاشته اند.

درآمد پایین دلیل خروج نیروی کار

«علی خدایی» به خبرنگار ایرنا گفت: سال گذشته وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی آماری در حوزه بیمه بیکاری و حمایت از اشتغال منتشر کرد که براساس آن حدود ۱۴ درصد خروج نیروهای کار در این دوره زمانی خودخواسته و ارادی بوده است و تحلیل‌ها حکایت از این داشت که درآمد پایین دلیل خروج نیروی کار از محیط کاری بود.

وی اظهارداشت: اینکه کارگر تحصیلکرده حاضر نیست هر کاری را انجام دهد به هیچ عنوان درست به نظر نمی رسد، ولی اینکه کارگر تحصیلکرده پس از سالها تحصیل نمی تواند با حقوق یک میلیون و ۵۰۰ هزارتومانی کار کند، اصل ماجراست.

این کارشناس افزود: موضوع درآمد پایین و تامین نبودن کارگران با مزدی است که دریافت می کنند و هرچه سطح تحصیلات بالا رود، تقاضای افزایش درآمد هم رشد می‌یابد.

وی تصریح کرد: بنابراین داشتن تحصیلات بالا به عنوان عاملی که این افراد حاضر به کار در مشاغل پایین نباشند، مطرح نیست، بلکه این مزد پرداختی است که موجب جاذبه و دافعه می شود.

خدایی گفت: می توان به این افراد حق داد که پس از سال‌ها تلاش و صرف هزینه های هنگفت وقتی وارد بازار کار می شوند در رشته های مورد علاقه جذب شوند، اما این خواسته تا چه میزان تحقق یابد، به شرایط بازار کار بستگی دارد.

سوق مردم به مدرک گرایی برپایه سیاستگذاری‌ها

نماینده کارگران در شورای عالی کار تصریح کرد: اینکه چه کسی به موضوع مدرک گرایی در کشور دامن زده نیز باید توجه شود. وقتی مجلس شورای اسلامی برای کاندیداتوری شرط مدرک تحصیل می گذارد یا شرکت در انتخابات شورای شهر منوط به داشتن مدرک تحصیلی است و بسیاری موارد دیگر که داشتن مدرک را ملاکی برای حضور تعیین می کنند، توقعی غیر از این می‌رود که جامعه به سمت مدرک گرایی برود.

این کارشناس افزود: براساس آئین‌نامه و اساسنامه‌های مختلف هر فردی برای حضور در عرصه اجتماع باید مدرک دانشگاهی ارائه کند بنابراین سیاستگذاری‌های موجود مردم را به سمت مدرک گرایی سوق داده است.

وی تاکید کرد: کسی که دارای مدرک کارشناسی ارشد است، حاضر به انجام کار یک فرد بی سواد نیست و این به صلاح فرد نمی تواند باشد و به صلاح جامعه هم نیست که برای این فرد هزینه کرده است.

سرمایه‌گذاری‌ها در قالب برنامه و متناسب با نیاز بازار

«علیرضا حیدری» کارشناس بازار کار هم به خبرنگار ایرنا، گفت: وقتی در حوزه های مختلف همچون مهارت و آموزش کاربردی سرمایه گذاری می شود، در واقع به نوعی آن را با تحصیلات آکادمیک و دانشگاهی به هم پیوند می زنیم و از حالت های عمومی خارج و در حوزه مهارتی تکامل می‌یابد.

وی افزود: لازم است سرمایه گذاری های کشور در قالب برنامه های توسعه و با نیازهای حوزه اشتغال انطباق داشته باشد و باید بخش‌های مختلف صنعتی، خدمات، کشاورزی اعلام کنند که با مشارکت بخش خصوصی، تسهیلات بانکی و تامین مالی (فاینانس) ارزی در چه زمینه هایی می‌خواهند سرمایه گذاری کنند و چه تعداد فرصت شغلی ایجاد می‌شود.

این کارشناس بازار کار با بیان اینکه اطلاعات حوزه اشتغال در بانک های مختلف وجود دارد، اظهارداشت: تعداد متخصصان بیکار و ظرفیت اشتغالزایی که وجود دارد، باید مشخص شود تا براساس آن برنامه‌ریزی درستی انجام شود و در عین حال مشخص کنیم که در دوره‌های زمانی پنج تا ۱۵ سال دانشگاه‌ها چه تعداد نیرو جذب و تحویل جامعه می دهند.

وی افزود: تناسب یعنی فهم مشترک بین بازار کار و حوزه تولید نیروی کار مهارتی اعم از دانشگاهی، فنی و حرفه ای و غیره و چنانچه این تناسب نباشد، یعنی این بخش‌ها همدیگر را درک نکردند و این باعث شده که فارغ التحصیل در حوزه های مختلف داشته باشیم اما بازار کار به آنها نیاز ندارد.

حیدری گفت: امروز در بازار کاری که نرخ بیکاری آن را ۱۲ درصد اعلام می کنند، اکنون برخی از بنگاه های اقتصادی عطش برخی مهارت ها را دارند که وجود خارجی ندارد، این نشان دهنده این است که اینها تناسب ندارد. چنانچه پیوند بانک اطلاعاتی در خصوص نیاز بازار کار و تربیت افراد برقرار کنیم، مشخص می شود که دانشگاه چه نیرویی را برای چه فرصت هایی تربیت کند

طبیعی است که افراد با تحصیلات بالا به دنبال درآمد بیشتر باشند

این کارشناس حوزه کار اظهارداشت: طبیعی است که وقتی افراد تحصیلات بالایی دارند، به دنبال مشاغل بهتری هستند. این امر در رشته پزشکی هم مشاهده می شود که پزشک عمومی به دنبال دریافت تخصص به منظور درآمد و رفاه بیشتر است.

وی ضمن تاکید براینکه هدف افراد درآمد و رفاه بیشتر است، گفت: اینکه افراد درآمد و رفاه بیشتر به دست می آورند یا نه سوال دیگری است که در ایران اتفاق نمی افتد، چرا که تناسبی بین عرضه و تقاضای نیروی کار وجود ندارد و عرضه مازاد نیروی کار داریم و به ازای آن تقاضایی وجود ندارد.

حیدری گفت: سیاستگذار اشتغال و شورای عالی اشتغال باید مباحث متناسب عرضه و تقاضای بازاررا مطرح کنند، اما جای آن خالی است و بحثی در این خصوص نمی شود.

اشتغال فوری میسر نمی شود
خدایی درباره راهکارهایی که در شرایط حاضر می توانیم در پیش بگیریم گفت: مبنای هر گونه برنامه ریزی، تصمیم گیری و فعالیت، اطلاعات است و نبود این اطلاعات و فقدان تجزیه و تحلیل درست، مانع از دستیابی به هدف مشخص می شود، بنابراین ضریب تصمیم گیری را با خطا روبرو می سازد و در حوزه منابع هم خطاها معنادار می شود.

این کارشناس افزود: لازم است از ابتدا باید اطلاعات را جمع‌آوری کنیم و نیازسنجی لازم انجام شود تا بتوانیم برنامه ریزی درستی انجام دهیم که در آن چشم اندازها تعیین شود و تعریفی از نیازهای آتی داشته باشیم. سپس براساس آن اقدامات عملی صورت گیرد و سیاستگذاری برای این اقدامات عملی توام با ثبات و ظرفیت باشد.

وی ضمن تاکید براینکه اقتصاد کشور راه درمان فوری ندارد، گفت: واقعیت اینکه در هیچ نقطه از جهان اقتصاد، طرح ضربتی ندارد، ضربت را در شرایط بحران داریم و سازندگی ندارد.

خدایی افزود: آموزش فنی و حرفه ای فارغ التحصیلان باید همراه با برنامه ریزی باشد و مشخص کنیم که این آموزش ها با چه هدف و برای چه بازاری کاری باید انجام شود.