به گزارش خبرنگار اعزامی ایرنا، نشست‌های پژوهشی پانزدهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران یکی از بخش‌هایی است که این دستاوردها را با ارائه و معرفی، به مرحله اجرا نزدیک‌تر می‌کند. در جشنواره امسال موسیقی نواحی که برای نخستین بار به میزبانی گرگان برگزار می‌شود، این بخش‌ها با حضور پژوهشگران موسیقی و علاقه‌مندان و دانشجویان این عرصه، طراوت ویژه‌ای پیدا کرده و از ملال و خستگی به دور شده است.
عاشیقی
در دومین نشست عاشق احد ملکی درباره موسیقی عاشیقی سخن گفت. او یکی از مهمترین بخش‌های این نوع موسیقی را در منش و رفتار عاشیق‌ها عنوان کرد که در اجرا و فعالیت‌هایشان نقش مستقیم دارد و بر تاثیرگذاری مخاطب نیز تمرکز. در فرهنگ موسیقی عاشیقی که مختص منطقه بزرگ آذربایجان است، احترام به پیشکسوت جایگاه والایی دارد و هر آنکه به دنبال آموختن و شاگردی در این عرصه است، می‌باید که این مهم را رعایت کند. مثلا کسی که می‌خواهد عاشیق شود حداقل باید ۱۰ سال شاگردی کند و در این سال‌ها، می‌باید که همچو استاد رفتار کند و از نواختن و خواندن تا راه رفتن و سخن گفتن، همچو او باشد.
ملکی، درباره شروع فعالیتش در موسیقی عاشیقی، توضیح داد؛ زمانی که در دوران جنگ تحمیلی به جبهه رفته بود، در آنجا برای رزمندگان نوحه‌سرایی می‌کرد. با توجه به اینکه پدر او علاقه زیادی به موسیقی عاشیقی داشته، به توصیه ایشان، آموختن موسیقی عاشیقی را بعد از دوران سربازی، آغاز می‌کند. ابتدا از گوش دادن بسیار به آثار عاشیق‌های بزرگ تا شاگردی و آموزش مستقیم با آنان، شروع می‌شود.
این فعال موسیقی، درباره داستان‌ها و اشعار عاشیق‌ها نیز گفت که در زبان عاشیقی به این قصه‌ها، هاوا می‌گویند که بر گرفته از شرایط زمانه و اوضاع و احوال سازنده آن نشأت می‌گیرد. موسیقی عاشیقی نیز همچون دیگر حوزه‌های اجتماعی، به مرور زمان دچار تحول و شاید پیشرفت شده باشد.
به گفته ملکی، این تحولات در اضافه شدن پرده‌های ساز تا به نت درآمدن نغمه‌ها و آهنگ‌های این نوع موسیقی، مربوط می‌شود. با این حال، او تاکید می‌کند که عاشیق، هنرمندی است که با ساز تنها و آوازش، اصالت می‌یابد. گرچه سازهای دیگری همچون بالابان و دایره کمک کرده است تا این نوع موسیقی توسط نسل‌های بعد، جذاب‌تر شود.
مروگی
بخش دوم از دومین روز نشست پژوهشی پانزدهمین جشنواره موسیقی نواحی، با حضور منصوره ثابت‌زاده پژوهشگر موسیقی برگزار شد. او، «مروگی از بخارا تا چهارضرب درواز» را برای ارائه در این نشست انتخاب کرده بود. مرو، نام شهری باستانی در شمال کشور ترکمنستان است که موسیقی ایرانیان بخارا در آن رواج داشته و در طول تاریخ، با تغییر و تحولات در مرزهای جغرافیایی و مهاجرت ایرانیان از مرو به بخارا، این نوع موسیقی نیز در آنجا رواج یافته و جان گرفته است.
ثابت‌زاده از دشواری‌های بسیار برای پژوهش و جست وجوی ریشه‌های موسیقایی در این منطقه سخن گفت و تعریف کرد زمانی که جوان بوده، با ۶۰۰ دلار و یک کوله پشتی و از طریق کشورهای اطراف وارد این منطقه شده و پژوهش‌های را انجام داده است.
او می‌گوید، پژوهش میدانی، روشی بسیار دشوار و طاقت فرسا است و پژوهشگری که می‌خواهد این نوع از کار را انتخاب کند، می‌باید که خود را برای مواجهه با هر نوع از سختی، آماده سازد.
ثابت‌زاده درباره موسیقی مروگی، توضیح داد که این نوع موسیقی، بیشتر مردانه است. یک نفر سردسته که سرخوان نام دارد، سه یا چهار دایره نواز که پس نواز به آنها می‌گویند و یک نفر بازینگر که همان بازیگر یا رقصنده است در این گروه حضور دارند. همه آنچه که در این نوع موسیقی نواخته می‌شود، ایرانی است. از اشعار گرفته تا نغمه‌ها و گوشه‌ها. در واقع فواصل موسیقی مروگی و ترانه‌های آن با موسیقی دستگاهی و موسیقی نواحی ایران قابل انطباق است. ترانه‌های مروگی، بیشتر در حوزه طنز و شوخی، توصیف معشوق، تغزل و بیان مشاغل، بیان می‌شود.
طبق پژوهشی که ثابت‌زاده انجام داده، این نوع موسیقی حتی در جنوب ایران و به عنوان مثال در یزله خوانی بوشهر نیز رواج دارد و این دو نوع موسیقی شباهت‌های زیادی باهم دارد و از یک جنس است. از سوی دیگر، موسیقی مروگی، با موسیقی چهارضرب که در منطقه درواز تاجیکستان است، منطبق است. با این حال، این نوع موسیقی با موسیقی مرسوم در تاجیکستان فاصله زیادی دارد. به همین خاطر است که در منطقه‌ای که موسیقی مروگی رواج دارد، اهالی آنجا خود را ایرانی و از تبار ایرانیان می‌دانند و جملگی به زبان فارسی صحبت می‌کنند.
این پژوهشگر تاکید می‌کند که در واقع موسیقی مروگی، موسیقی مهاجران ایرانی به بخارا است.
ثابت زاده همچنین می‌گوید کسانی که می‌خواهند در حوزه اتنوموزیکولوژی یا قوم-موسیقی شناسی دست به پژوهش و تحقیق بزنند می‌باید که حداقل یک سال در آن قوم که مورد تحقیق آنان است، زندگی کنند. ضمن آنکه آموزش‌های لازم درباره نوع موسیقی و فرهنگ و هنر آن منطقه را نیز دیده باشند تا بتوانند پژوهشی کارآمد و اثرگذار انجام دهند.
پانزدهمین جشنواره ملی موسیقی نواحی ایران با حمایت دفتر موسیقی معاونت امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی توسط انجمن موسیقی ایران و همکاری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان گلستان از ۲۳ تا ۲۷ آبان ماه در گرگان برگزار می‌شود.
