در ادامه اقداماتی که دولت سیزدهم و سازمان بورس از ابتدای سال جاری به منظور کاهش نوسانات شاخص بورس در دستور کار قرار دادند، شرکت بورس تهران نیز در راستای ایجاد تعادل در بازار سهام اقدامات متعددی را به منظور کسب بازدهی مناسب سهامداران از بورس در دستور کار قرار دادند و مانع از ضرر و زیان هر چه بیشتر سرمایه‌گذاران از این بازار شدند.

در این زمینه «محمود گودرزی»، مدیر عامل شرکت بورس تهران در گفت و گو با خبرنگار اقتصادی ایرنا به ارائه جزییاتی از اقدامات انجام شده این شرکت و نیز برنامه‌های پیش‌روی شرکت بورس تهران در سال ۱۴۰۲ پرداخت که در ادامه آن را می‌خوانید.

اقدامات زیادی برای کاهش نوسانات هیجانی بورس انجام شد

ایرنا– با وجود اقداماتی که طی ۲سال گذشته در راستای بهبود وضعیت بازار انجام شد، پیش‌بینی اکثر کارشناسان نسبت به معاملات بازار در سال ۱۴۰۱ نیز بازگشت شاخص بورس به مدار صعودی بود، این درحالی است که علی‌رغم اقدامات سازمان بورس و نیز دولت این بازار به دنبال روند ۲ سال گذشته روزهای پر فراز و نشیبی را پشت سر گذاشت و شاهد ترس سرمایه‌گذاران از بورس و نیز خروج سرمایه‌هایشان از این بازار بودیم. از نظر شما چه عاملی باعث عدم تاثیرپذیری بازار سهام از اقدامات سازمان بورس و دولت و نیز نوسان شاخص بورس در این بازار شد؟

پس از فراز و فرود بازار سرمایه به ویژه در سال ۱۳۹۹، مسوولان و دست‌اندرکاران این بازار اقدامات زیادی برای کاهش نوسانات هیجانی بازار انجام دادند.

الزام به بازارگردانی شرکت‌ها، تقویت سامانه‌های نظارتی، بهبود سازوکار اطلاع‌رسانی، بازنگری و اصلاح مقررات بازارگردانی و اصلاح ریزساختارهای بازار مثال‌هایی از جمله اقدامات موثر مسوولان بازار سرمایه برای بهبود شرایط بازار بود اما توجه به این نکته دارای اهمیت بسیار است که بازار سهام، بازاری در بستر اقتصاد کلان است.

در شرایطی که متغیرهای کلیدی اقتصادی در هاله‌ای از ابهام قرار بگیرند و پارامترهای مهم اقتصاد کلان از شرایط مطلوب فاصله داشته باشند، نمی‌توان شرایط خوبی را برای بازار سرمایه متصور بود. در این شرایط اگر برخی سیاست‌های اقتصادی همچون تعیین نرخ سود بین بانکی، نرخ تسعیر ارز حاصل از محصولات صادراتی، نرخ خوراک پتروشیمی و مواردی از این دست در راستای بهبود شرایط اقتصادی شرکت‌ها نباشند، شرایط بازار سرمایه متحمل دشواری‌های بیشتری نیز خواهد شد.

با وجود همه این شرایط، عموم فعالان بازار سرمایه نسبت به بازگشت رونق به این بازار امیدوار هستند. رشد قیمت محصولات و افزایش نرخ تسعیر در یک سال گذشته و عدم انعکاس آن در قیمت شرکت‌ها، در کنار توجه و حساسیت سیاست‌گذاران اقتصادی نسبت به بازار سرمایه و کاهش تنش‌های بین‌المللی می‌توانند پیشران‌های توانمندی برای بازگشت رونق به بازار سهام باشند.

اثر افزایش دامنه نوسان در رشد بازار سهام و بهبود نقدشوندگی

ایرنا- با وجود اقداماتی که سازمان بورس برای کاهش نوسان و جبران ضرر و زیان سهامداران در این بازار انجام شد اما اقدامی مانند تغییر فصلی دامنه نوسان طبق برنامه پیش نرفت و فقط شاهد افزایش ۲ درصدی دامنه نوسان از سال گذشته تاکنون بودیم. علت تغییر موضع شرکت بورس تهران در افزایش دامنه نوسان چیست؟

در سالی که گذشت افزایش دامنه نوسان در ۲ مقطع انجام شد و دامنه نوسان شرکت‌های بازار اول به هفت درصد رسید که این افزایش با هدف افزایش کارایی بازار و بهبود نقدشوندگی آن انجام شد. بررسی‌های بورس تهران نشان می‌دهد که افزایش دامنه نوسان می‌تواند کمک کننده به بهبود نقدشوندگی باشد هر چند تنها عامل مؤثر بر آن نیست و لزوماً با افزایش دامنه نوسان، نقدشوندگی افزایش نمی‌یابد.

بدین ترتیب در بهبود شرایط نقدشوندگی بازار باید دامنه نوسان را به عنوان یکی از عوامل در نظر داشت و متغیرهای کلیدی بازار را که بر رونق و رکود آن اثر می‌گذارند و در سیاست‌های کلان اقتصادی ریشه دارند نیز مورد توجه قرار داد. از دیگر سو بررسی‌ها نشان می‌دهد که افزایش دامنه نوسان با افزایش نوسانات و در نتیجه افزایش ریسک بازار نیز همراه است.

بدین ترتیب افزایش دامنه نوسان از یک سو به عنوان یکی از عوامل مؤثر بر نقدشوندگی مطرح است و از سوی دیگر می‌تواند به افزایش ریسک بازار بینجامد؛ بنابراین در سیاست‌گذاری باید هر ۲ پیامد افزایش دامنه نوسان مورد توجه قرار بگیرد. در این ارتباط بورس تهران پیشنهاد بازنگری در طبقه‌بندی بازارها و تابلوهای بورس تهران و تعیین ریزساختارها متناسب با هر بخش را به سازمان بورس پیشنهاد داده است، در صورت تصویب پیشنهاد بورس تهران می‌توان با اطمینان بیشتری دامنه نوسان را در بازارها و تابلوهای بالاتر افزایش داد.

ایرنا- در ادامه افزایش قیمت ارز اکثر کارشناسان در پیش‌بینی‌های خود معتقد به کاهش نوسانات بازار و نیز تغییر مسیر شاخص بورس به مدار صعودی بودند، در حالی که این اتفاق رخ نداد و بازار همچنان تحت تاثیر نوسانات خود سهامداران را متحمل ضرر و زیان کرد. با توجه به افزایش قیمت دلار به چه دلیل بازار سهام همسو با بازار ارز رشد نکرد و شاخص بورس همراه با نوسانات شدید همراه شد؟

نرخ ارز همواره جزو متغیرهای اثرگذار بر سودآوری شرکت‌های صادرکننده بوده و از این لحاظ تاثیرگذار بر بازار سرمایه است؛ البته در بررسی اثرگذاری نرخ ارز بر سودآوری شرکت‌ها باید به سیاست‌های ارزی و به ویژه سازوکار نرخ ارز مورد نظر برای تسعیر منابع ارزی حاصل از صادرات شرکت‌ها توجه کرد؛ بنابراین تأثیرپذیری بازار سرمایه از تغییرات نرخ ارز به سیاست‌های ارزی وابستگی بیشتری در مقایسه با نرخ ارز بازار آزاد دارد.

هر چند شاهدیم که سیاست‌های ارزی نیز در مدت اخیر به سمت بهره‌مندی بیشتر شرکت‌ها سوق یافته و تأثیر مثبت آن بر شرکت‌های صادرکننده در میان مدت قابل انتظار است.

بازار سرمایه سود بیشتری در مقایسه با بازارهای دیگر دارد

ایرنا- با توجه به ریزش‌های سنگینی که شاخص بورس از سال ۹۹ متحمل شد، سهام اکثر شرکت‌های بزرگ بورسی به کف قیمتی رسیدند، این در حالی است که دیگر بازارهای سرمایه‌گذاری رشد پرشتابی را در پیش گرفته بودند و با رسیدن به سقف‌های قیمتی بازدهی کلانی را در اختیار سهامداران قرار دادند و این امر باعث شد تا اکثر کارشناسان معتقد به عقب ماندگی بازار سهام نسبت به سایر بازارهای سرمایه گذاری هستند. از نظر شما لازمه رشد شاخص بورس همسو با دیگر بازارها چیست؟

به طور معمول در برهه زمانی بلندمدت، بازار سرمایه سود بیشتری در مقایسه با بازارهای رقیب خود عاید سرمایه‌گذاران کرده است. در کوتاه‌مدت یا شاید میان‌مدت به دلیل شرایط اقتصادی، سیاست‌های اقتصادی یا انتظارات سرمایه‌گذاران این امکان وجود دارد که برخی بازارها با رشد بیشتری همراه باشند اما بازار سرمایه به طور معمول به سرمایه‌گذاران وفادار خود روی خوش نشان داده است.

در همسویی یا پیشتازی بازار سرمایه نسبت به سایر بازارها بیش از هر چیز سیاست‌های اقتصادی در حوزه سازوکار قیمت‌گذاری یا کشف قیمت مؤثر است. در صورتی که شرکت‌های بورسی از شرایط اقتصادی و رشد قیمت منتفع شوند، بازار سرمایه رشد مضاعفی نسبت به سایر رقبا خواهد داشت و تجربه سال‌های گذشته نشان می‌دهد که اگر نه در کوتاه‌مدت، در بلندمدت همواره این اتفاق رخ داده است.

ایرنا- در کنار ریسک‌های تهدید کننده معاملات بورس، نرخ خوراک از جمله مسایلی بود که به شدت روند معاملات بورس را تحت تاثیر خود قرار داده بود و سازمان بورس از طریق مذاکره با دولت در صدد رفع آن از معاملات بازار بود که دولت سیزدهم امسال در لایحه بودجه نسبت به این موضوع تصمیم‌گیری و سایه چنین تهدیدی را از معاملات بازار حذف کرد. از نظر شما اتخاذ چه تصمیمی در خصوص نرخ خوراک می‌تواند تسهیل کننده روند معاملات بازار باشد؟

به طور کلی قیمت‌گذاری دستوری در عرصه اقتصادی می‌تواند تبعات گوناگونی داشته باشد. در شرایطی که قیمت‌گذاری نهاده‌ها و همچنین محصولات تابع سیاست‌های قیمت‌گذاری بوده و به صورت دستوری تعیین شوند و از خط مشی بلندمدتی نیز پیروی نکنند و در بازه‌های زمانی کوتاه‌ یا میان‌مدت دستخوش تغییر شوند، بخش مهمی از منابع مورد نیاز تحلیل‌گران بازار سرمایه از دست خواهد رفت و حدس و گمان یا شایعات یا اطلاعات نهانی به منبع مهمی برای پیش‌بینی شرایط شرکت‌ها بدل خواهد شد.

بدون تردید شرایط مطلوب برای بازار سرمایه، پیروی قیمت‌ها از بازارهای جهانی است و فروش نهاده به شرکت‌ها با قیمتی بیش از قیمت‌های جهانی و خرید محصولات آنها با قیمت‌هایی کمتر یا تسعیر ارزهای صادراتی آنها با نرخ‌هایی کمتر از بازار، می‌تواند سودآوری آنها را با چالش‌ مواجه کند.

بنابراین اتخاذ سیاست‌های اقتصادی و قیمت‌گذاری بلندمدت با اتکا به بازارهای جهانی می‌تواند مطلوب‌ترین شرایط برای بازار سرمایه باشد. و مهمتر آنکه به پیش بینی پذیری بازار کمک شایانی کند.

راه‌اندازی سامانه نظارتی بر عملکرد بازارگردان‌ها

ایرنا- در ادامه روند ریزشی شاخص بورس برخی معتقد بودند که بازارگردان‌ها حمایت چندانی را از بازار سهام نداشتند و اقدام چندانی را برای کاهش نوسانات معاملات بورس در دستور کار قرار ندادند، این صحبت در حالی مطرح شده است که «مجید عشقی»، رییس سازمان بورس و اوراق بهادار ضمن حمایت از عملکرد بازار گردان‌ها اعلام کرده بود، صندوق‌های تثبیت و توسعه بازار سرمایه و نیز صندوق‌های بازارگردانی در بازار حضور دارند و از ابتدای سال بالغ بر ۳۰ هزار میلیارد تومان منابع از طریق این صندوق‌ها به بازار تزریق شد.

فعالیت بازارگردان‌ها را در روزهای پر نوسان بازار چگونه ارزیابی می‌کنید و ‌پیشنهاد شما برای افزایش فعالیت بازارگردان‌ها چیست؟

بورس تهران در راستای فعالیت بازارگردانی اقدامات مهمی را به سرانجام رسانده است. نخست این‌که بورس تهران براساس مقررات بازارگردانی رویکرد خود را از انجام معامله به سفارش‌گذاری تغییر داده است. از نظر بورس تهران در صورتی که بازارگردان‌ها با رعایت ضوابط و مقررات و در چارچوب دامنه مظنه و رعایت حداقل سفارش انباشته، سفارش‌های خود را وارد بازار کنند، به تعهدات خود پایبند بوده‌اند.

همچنین با اصلاح مقررات، پارامترهای بازارگردانی از جمله دامنه مظنه و حداقل سفارش انباشته به طبقه نقدشوندگی هر سهم منوط شده است، با این رویکرد شرکت‌های بورس تهران در پنج طبقه نقدشوندگی قرار گرفته‌اند و پارامترهای بازارگردانی براساس هر طبقه تعیین شده است. سازوکار رتبه‌بندی بازارگردانی نیز توسط بورس تهران انجام شده و در شرف تصویب توسط هیأت مدیره این بورس است.

اقدام مهم دیگری که در حوزه بازارگردانی در سال ۱۴۰۱ توسط بورس تهران انجام شده است، راه‌اندازی سامانه نظارتی بر عملکرد بازارگردان‌ها است. این سامانه به خوبی امکان رصد فعالیت بازارگردانان را در اختیار ناظران بازار قرار می‌دهد و می‌تواند نقش مهمی بر بهبود عملکرد بازارگردانی در بورس تهران داشته باشد.

اثر افزایش نرخ سود بانکی بر روند بازار

ایرنا- برخی کارشناسان در کنار عوامل تاثیرگذار بر بازار سهام، افزایش نرخ سود بانکی را به عنوان ریسک تهدیدکننده معاملات بورس عنوان کردند و معتقد بودند سرمایه‌گذاران تحت تاثیر افت و خیزهای شدید بورس اقدام به خروج سرمایه‌های خود از بورس کرده و به منظور دریافت یک سود ثابت، سرمایه‌هایشان را وارد سپرده‌های بانکی می‌کنند. از نظر شما این اتفاق تا چه میزان می تواند در سال ۱۴۰۲ معاملات بورس را تحت شعاع قرار دهد؟

نرخ سود بین بانکی یکی از عوامل اثرگذار بر روند بازار سرمایه است، افزایش این نرخ اثر منفی بر شاخص‌های اصلی بورس دارد و کاهش آن به روند صعودی بازار کمک می‌کند؛ البته باید به این نکته توجه داشت که مجموعه‌ای از عوامل بر روند بازار سهام اثر می‌گذارند و ممکن است اثر آنها هم جهت بوده یا بر خلاف هم حرکت کرده و اثر یکدیگر را کاهش دهند یا از میان بردارند.

نمی‌توان با قطعیت روند بازار را در صورت اتخاذ یک سیاست خاص اقتصادی پیش‌بینی کرد، زیرا این امکان وجود دارد که اثر آن سیاست توسط دیگر متغیرها اثر گذار خنثی شده یا از بین برود اما می‌توان اثر خاص آن سیاست بر بازار را توضیح داد. بنابراین اثر معکوس افزایش نرخ سود بانکی بر روند بازار از قطعیت بالایی برخوردار است، اما اینکه در صورت افزایش نرخ سود چه اتفاقی برای بازار رخ خواهد داد علاوه بر نرخ سود بانکی به دیگر متغیرهای اقتصادی نیز بستگی دارد.