این هفته در رصدخانه استراتژیک و آینده‌پژوهی به بررسی اولویت‌بندی فاکتورهای انرژی در کشورهای مختلف می‌پردازیم. کشورهای پیشرفته نوع مصرف انرژی را با فاکتورهای مختلف دسته‌بندی و اولویت‌بندی می‌کنند در ادامه با ما باشید:

سیاست‌گذاران، رهبران کسب‌وکار و دانشگاهیان در COP28 دبی گرد هم آمدند تا موضوعاتی مانند تغییرات اقلیمی و گذار انرژی را مورد بررسی قرار دهند. گفتگوها و تعهدات سیاستی مهمی در مورد این موضوعات حیاتی انجام شد.

بااین‌حال، با توجه به انبوهی از اولویت‌های بعضاً متناقض فی‌مابین کشورها، رسیدن به سیاست‌های همسو و مفید برای آیندهٔ انرژی تمام کشورها چالش‌برانگیز است. بر اساس داده‌های ایپسوس (Ipsos) (یک شرکت تحقیقات جهانی بازار و متخصص در نظرسنجی است که مقر اصلی آن در پاریس قرار دارد) حداقل ۲۸ کشور بزرگ جهان پیرامون مسائل مرتبط با انرژی دغدغه‌مندند. امنیت انرژی به معنای بهره‌مندی از انرژی کافی برای پاسخگویی به تقاضا و برخورداری از سیستم قدرت و زیرساختی است که در برابر تهدیدات فیزیکی و سایبری محافظت می‌شود

جنگ روسیه و اوکراین، امنیت انرژی را مورد نگرانی بسیاری از کشورها، به‌ویژه کشورهای اروپایی قرار داده است. کشورهایی مانند آلمان که مستقیماً تحت تأثیر این جنگ قرار گرفته‌اند، مجبور شدند تولید و استفاده از زغال‌سنگ را مجدداً فعال کنند و عمر عملیاتی نیروگاه‌های هسته‌ای‌شان را افزایش دهند تا از گرمایش کافی در طول زمستان اطمینان حاصل کنند. بر اساس نظرسنجی ایپسوس، رسیدن به خودکفایی در بحث انرژی و متعاقباً کاهش وابستگی به منابع خارجی، اولویت اصلی تأمین انرژی برای بسیاری از کشورها از جمله ایالات‌متحده، کانادا، آلمان، ایتالیا و فرانسه است. امنیت انرژی نقش مهمی در امنیت مشترک متحدان ناتو ایفا می‌کند. اختلال در عرضه انرژی می‌تواند بر امنیت جوامع عضو و کشورهای شریک و عملیات نظامی ناتو تأثیر بگذارد. درحالی‌که این مسائل در درجه اول به عهده دولت‌های عضو است، متحدان ناتو به‌طور منظم برای افزایش آگاهی و انعطاف‌پذیری هم‌پیمانانشان درمورد امنیت انرژی مشورت می‌کنند. ناتو به دنبال افزایش آگاهی استراتژیک خود از تحولات انرژی است که پیامدهای امنیتی برای توسعه ظرفیت حمایت و حفاظت از زیرساخت‌های حیاتی انرژی را بررسی می‌کند و از تأمین انرژی بی‌وقفه، قابل‌اعتماد و کارآمد برای ارتش مطمئن می‌شود. تحولات انرژی بر محیط امنیتی بین‌المللی تأثیر می‌گذارد و می‌تواند پیامدهای امنیتی گسترده‌ای برای متحدان داشته باشد. با توجه به گذار انرژی جهانی؛ تأمین انرژی پایدار و قابل‌اعتماد، تنوع مسیرها، تأمین‌کنندگان و منابع انرژی و اتصال شبکه‌های انرژی برای افزایش انعطاف‌پذیری در برابر فشارهای سیاسی و اقتصادی بسیار مهم هستند.

در شکل‌های ذیل اولویت‌بندی‌های متفاوت کشورهایی مانند آفریقای جنوبی، نروژ، سوئد و غیره را می‌بینیم.

بر اساس نظرسنجی‌های انجام‌شده توسط ویژوال کپیتالیست (Visual Capitalist)، حتی کشورهای خودکفا در زمینه ‌انرژی نیز امنیت انرژی را اولویت اصلی خود می‌دانند. به‌عنوان مثال نروژ ۹۶ درصد از انرژی خود را با بهره‌برداری از میادین نفت و گاز فراساحلی و استفاده از برق آبی به دست می‌آورد. این کشور حتی مازاد نیرو دارد که آن را به کشورهای دیگری مانند بریتانیا صادر می‌کند. با وجود این، خودکفایی در مبحث انرژی اولویت اصلیِ نروژی‌هاست.

در شکل بعد کشورهایی را می‌بینیم که قیمت انرژی برایشان اهمیت بیشتری دارد.

 توان مالی و قیمت انرژی‌های مصرفی در وهله بعدی امنیت انرژی قرار دارند. کاهش هزینه انرژی برای مصرف‌کنندگان دومین نگرانی رایج است. قیمت برق در بسیاری از کشورهای اروپایی بیش از دو یا سه برابر میانگین جهانی است که برای برطرف کردن آن راه‌حل‌هایی مثل ایجاد زیرساخت‌های انرژی بیشتر، دریافت مالیات بیشتر از مشترکین پرمصرف و حصول اطمینان از بهره‌مندی مردم بومی از پروژه‌های بزرگ انرژی عنوان شده است درحالی‌که بیشتر تمرکز COP28 رسیدگی به ناامنی انرژی در اقتصادهای نوظهور بود، سیاست‌گذاران باید راه‌حلی را برای غلبه بر قیمت بالای انرژی و موانع موجود در مسیر مقرون‌به‌صرفه بودن آن و همچنین برابری مصرف در میان جوامع محروم و کشورهای پردرآمد پیدا کنند.

در شکل بعدی کشورهایی را می‌بینیم که انرژی‌های پاک برای آن‌ها اولویت بیشتری دارد.

 پس از مسائل مطرح‌شده، اولویت حیاتی دیگر توسعه منابع انرژی پاک‌تر مانند باد، خورشید و هیدروژن است. انرژی پاک برای کشورهایی مثل ژاپن، کره جنوبی و چین اهمیت بالایی دارد چراکه ۵۲ درصد دی‌اکسیدکربن منتشره در جهان در این مناطق اتفاق می‌افتد. علاوه بر اثرات زیست‌محیطی، توسعهٔ انرژی پاک می‌تواند تأثیر اقتصادی نیز داشته باشد. مطالعات اخیر نشان داده است که دو برابر شدن سهم انرژی‌های تجدیدپذیر تا سال ۲۰۳۰ در ترکیب مصرف جهانی انرژی می‌تواند تولید ناخالص داخلی جهانی را تا ۱٫۱ درصد که معادل ۱٫۳ تریلیون دلار می‌شود، افزایش دهد.

با وجود اینکه ایران دارای چهارمین ذخایر بزرگ نفت و دومین ذخایر بزرگ گاز طبیعی در جهان است، و با علم بر اینکه بسیاری از کشورهای بزرگ مصرف‌کننده و تولیدکننده انرژی به سمت مصرف و تولید انرژی‌های پاک حرکت می‌کنند، حرکت ایران به سمت توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر نیز منطقی است. علاوه بر این، بر اساس معاهده پاریس در مورد تغییرات اقلیمی، ایران متعهد شده است که میزان انتشار دی‌اکسیدکربن را با ۱۷٫۵ میلیون دلار سرمایه‌گذاری داخلی حدود ۴ درصد و با ۳۵ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری بین‌المللی تا ۱۲ درصد کاهش دهد. ایران بستر بسیار مناسبی برای تولید انرژی‌های تجدیدپذیر دارد و با نوسانات قیمتی منابع غنی سوخت‌های فسیلی و انرژی‌های تجدیدپذیرش می‌تواند سهم بزرگی از بازار جهانی را در دست بگیرد.