خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها – محمد حسین عابدی: برای مردمی که این روزها کرونا و مشکلات اقتصادی را به سختی تحمل می‌کنند هزار تومان هم ارزان‌تر غنیمت است و این همان منطقی است که پشت ویترین و قفسه‌های رنگارنگ فروشگاه‌های زنجیره‌ای استان سمنان نهفته است. فروشگاه‌هایی که عمدتاً از خارج استان کنترل می‌شوند و جز چند اشتغال آن هم در سطح کارگر، نفع اقتصادی برای این استان ندارند.
زیبا هستند، بوی مایع ضدعفونی می‌دهند، پر از نور و صدا و مملو از شلوغی‌ها و زرق و برق واردشان که می‌شوی موسیقی هم به نواختن بر می‌خیزد تا همه چیز زیر یک سقف جمع شود و مشتری فکر کند اینجا همان جایی است که باید از ابتدا می‌آمده است آن هم مشتری که سابقاً پول را در مغازه‌های سنتی شهرش خرج می‌کرد تا مشاغل سرپا بمانند.
این موضوع قبل از کرونا نیز وجود داشت اما مشکل اصلی آنجا است که ضربه‌های شدید ناشی از کرونا باعث شد تا فاصله معنی داری بین مغازه‌های سنتی شهرهای استان سمنان و فروشگاه‌های زنجیره‌ای ایجاد شود. فروشگاه‌هایی که شعارشان این است: همه چیز زیر یک سقف…

همه چیز زیر یک سقف
یک کارشناس اقتصادی در گفتگو با خبرنگار مهر، با بیان اینکه همه چیز زیر یک سقف در اصل مزیتی است که مشتری به دنبالشان می‌گردد اما در واقع یک نوع خرید کاذب را نیز به دنبال دارد و وقتی یک شهروند از فروشگاه بیرون می‌آید متوجه می‌شود ۳۰ درصد اقلامی که خریده را اصلاً نیاز نداشته است!
علی رضا صالحیان با بیان اینکه این فروشگاه‌ها در کنار کارکردی که دارند یعنی همه چیز زیر یک سقف و همچنین خرید ارزان‌تر، با جذابیت‌هایی مانند جایزه ۲۰۰ میلیون تومانی، کمک هزینه خرید خودرو و … مردم را به سوی خویش جذب می‌کنند، می‌افزاید: ترفندهای مختلفی برای این فروشگاه‌ها متصور هستیم اما موضوع این است که مردم اصلاً پشت پرده این نوع تجارت را نمی‌دانند.
وی درباره نوع کارکرد این فروشگاه‌ها، می‌گوید: یک مغازه ۵۰ قوطی رب گوجه فرنگی را دانه‌ای ۱۵ هزار تومان می‌خرد تا ۱۸ هزار تومان بفروشد و ۵۰ تا سه هزار تومان سود کند اما فروشگاه‌های زنجیره‌ای چه می‌کنند؟ قید سود سه هزار تومانی را می‌زنند و بر روی هر قوطی رب ۵۰۰ تومان سود می‌کشند اما در زمانی که آن کاسب ۵۰ عدد رب را بفروشد این فروشگاه ۵۰۰ عدد فروخته است.
سودهای هنگفت
این کارشناس به طرح این پرسش که چه کسی سود کرده است؟ کاسبی که بر روی ۵۰ رب گوجه سه هزار تومان کشیده یا فروشگاهی که روی ۵۰۰ رب گوجه ۵۰۰ تومان؟ این فلسفه پشت فروشگاه‌ها است، گفت: در واقع فروشگاه‌ها از کسبه بیشتر هم سود می‌کنند اما مردم این را اصلاً احساس نمی‌کنند.
صالحیان با بیان اینکه فروشگاه‌های زنجیره‌ای یک ریال در ده ریال سود می‌کنند اما به صورت هفتگی قفسه‌هایشان را پر می‌کنند یعنی هر بار پر کردن قفسه یک ریال به ازای هر ده ریال حال فکر کنید در ماه این قفسه‌ها ۲۰ بار پر شوند و با وجود اثر تورمی که دارند هر بار هم گران‌تر می‌شوند و درصد سود بیشتر خواهد شد حال با این وضعیت چه کسی سود کرده است؟ مردم یا فروشگاه زنجیره‌ای؟
وی با بیان اینکه فروشگاه‌های زنجیره‌ای از دو طریق سود می‌کنند نخست انبوه فروشی و دوم پر کردن قفسه‌ها در شرایط اثر تورمی، می‌افزاید: نتیجه هر دوی اینها سود بیشتر فروشگاه‌ها است اما مردم خوشحال هستند که از این فروشگاه‌ها خرید کرده و سود کرده‌اند. در حالی که به آن سود رسانده‌اند و دست آخر بازگشت مجددشان برای خرید ۱۵ روز بعد با اثر تورمی همراه شده و ارزش اقلامی که اصلاً نیاز نداشتند و چشم آن‌ها را طلب کرده نه عقل، در حقیقت هزینه همان خرید از کسبه سنتی است!

وضعیت نابسامان کسبه سنتی
یکی از کسبه سنتی فعال در استان سمنان نیز به خبرنگار مهر، می‌گوید: پیش از کرونا وضعیت ما بد نبود اما بعد از کرونا واقعاً باید گفت شرایط بحرانی داریم. ما مقصر را فروشگاه‌های زنجیره‌ای نمی‌دانیم اما تفکر گسترش قارچ گونه آن را اصلاً نمی‌پسندیم و معتقد هستیم به کسب و اقتصاد کمکی نمی‌کند و حتی آثار مخرب می‌گذارد.
محسن محمدیان با بیان اینکه فروشگاه زنجیره‌ای بعضاً با قیمت‌های بیرون برابر است اما بر روی آن قیمت‌های نادرست درج می‌شود، می‌گوید: فروش آنها در قبال مشتری زیاد است در صورتی که اصلاً مهم نیست چه جنسی با چه کیفیتی به دست مردم برسد.
وی با بیان اینکه فلسفه کاسبی آنها مشتری مداری نیست بلکه سود خودشان است، تاکید می‌کند: جالب این است که وقتی مردم از آنها خرید می‌کنند خوشحال نیز می‌شوند.
تغییر تفکر جامعه و اقتصاد
علی رضا معصومی که جامعه شناسی و رفتارشناسی مردم را در تخصص خود دارد معتقد است: یکی از مهمترین تفاوت‌های کسب سنتی و فروشگاه‌های زنجیره‌ای این است که به صورت سنتی مشتری فروشنده را می‌بیند با او ارتباط می‌گیرد به او اعتماد دارد و کسب را به عنوان یک رفتار اجتماعی، اقتصادی و حتی معنوی بر می‌تابد اما در فروشگاه‌های زنجیره‌ای اینگونه نیست اصلاً پشت این فروشگاه‌ها چه کسی قرار دارد؟
معصومی با بیان اینکه بر هم خوردن این ارتباط بین مشتری و کاسب که در سنت‌های ما به رفع مشکلات مردم، بعضاً درک متقابل مشتری و کاسب، نسیه‌بری برای افراد کم بضاعت و … منتهی می‌شد امروز دیگر کمتر وجود دارد، بیان کرد: برهم خوردن این رفتارهای اجتماعی در حقیقت بر گردن فروشگاه‌های زنجیره‌ای است زیرا تنها چیزی که در آنها وجود ندارد مشتری مداری و اعتماد است.
وی با بیان اینکه فروشگاه‌ها فکر می‌کنند با توزیع ماسک و الکل و دستکش مشتری مداری می‌کنند، تاکید کرد: مشتری مداری یعنی کسبه قدیمی شهر که اگر در یک پاکت مقداری چای قرار می‌دهند زیر سنگ ترازوی شأن هم یک پاکت قرار می‌دهند تا حتی اندازه یک پاکت ساده دو گرمی هم کم فروشی نکنند و وقتی مشتری این موضوع را می‌بیند در جان و دلش اعتماد و اشتیاق از عمل اقتصادی او یک کنش اجتماعی و معنوی می‌سازد.
هیچ چیز نمی‌دانیم
مراجعه به یکی از این فروشگاه‌های زنجیره‌ای برای مصاحبه معمولاً بی هدف است زیرا مدیران داخلی فروشگاه‌های زنجیره‌ای در حقیقت خودشان تنها مدیر داخلی همان فروشگاه بوده و مصاحبه را نیز اصلاً انجام نمی‌دهند. از سوی دیگر این افراد خود جوانان بومی و جویای کاری هستند که حتی خودشان هم دقیق از اینکه مالکان اصلی فروشگاه شأن چه کسان و چه ارگان‌هایی است، اطلاعی ندارند.
یکی از این مدیران داخلی در پاسخ به سوالی با موضوع نحوه فروش اقلام تولیدی در این فروشگاه‌های زنجیره‌ای بیان کرد: در واقع نمی‌دانیم اقلام برای ما از تهران و بخشی از مشهد و گرگان می‌آید و ما می‌فروشیم و باید طبق فاکتورها و موجودی‌های انبار و فروشگاه پاسخ دهیم و دیگر جز این هیچ وظیفه‌ای نداریم و از سیستم خرید و کارخانه‌ها نیز اطلاعی نداریم و اگر هم داشتیم نمی‌توانستیم مصاحبه کنیم.
این جوان درباره آسیب به کسبه، می‌گوید: این را نیز اطلاع ندارم در واقع شاید آسیب برسد ولی نمی‌دانم باید از مدیران فروشگاه در این باره بپرسید موضوع این است که مردم حق انتخاب دارند یعنی می‌توانند به مغازه‌های سنتی هم بروند اما به فروشگاه می‌آیند و مایحتاجشان را تأمین می‌کنند امروز عصر سرعت عمل است نمی‌شود ساعت‌ها وقت و هزینه کرد تا مقداری خرید خانه را تهیه کرد و لذا از این نظر در واقع فروشگاه‌های زنجیره‌ای به مردم خدمت رسانی هم می‌کنند.

خرید آسان و ارزان
یک شهروند استان سمنان با بیان اینکه خرید از زنجیره‌ای ها ارزان و همچنین آسان است، می‌گوید: معمولاً زنجیره‌ای ها در هسته مرکزی شهر نیستند در نتیجه نمی‌بایست فکر پارک ماشین و.. کرد همچنین به راحتی می‌شود به آنها دسترسی داشت و خرید کرد با کمترین پول ممکن، در نتیجه شما به من بگویید چرا نباید از فروشگاه‌های زنجیره‌ای خرید کنم؟
سیده فاطمه موسوی در پاسخ به این سوال که خرید از کسبه می‌تواند اقتصاد شهر را استحکام ببخشد، می‌افزاید: چه کسی اقتصاد خانه من را استحکام می‌بخشد؟ این حرف در صورتی تأیید بود که همه ما از یک میزان رفاه خوب و قابل قبول برخوردار بودیم و پول داشتیم که بتوانیم انتخاب کنیم که از چه جایی خرید کنیم اما امروز که به سختی حتی پول نان شب در می‌آید چرا من نباید فکر هزار تومان ارزان‌تر را کنم؟
دیگر شهروند اما با بیان اینکه کمک به کسبه در واقع کمک به شهر است، تاکید می‌کند: ما افرادی را در شهرهای استان داریم که در مکان دیگر ساکن هستند اما موی خود را در شهر خودشان کوتاه می‌کنند و این نشان می‌دهد که اهمیت ماندن پول در شهر خودمان چقدر است. موضوعی که فروشگاه‌های زنجیره‌ای اصلاً آن را ندارند.
هادی جعفری با بیان اینکه خرید از فروشگاه‌ها به پول دار شدن تهرانی‌ها کمک می‌کند و نه مردم استان سمنان، می‌افزاید: زرق و برق فروشگاه‌های زنجیره‌ای هیچ نفعی برای اقتصاد شهرمان ندارد در نتیجه پول در گردش شهر در جای دیگر خرج می‌شود این موضوع می‌تواند عواقب بدی را برای اقتصاد داشته باشد اما از سوی دیگر مردم را هم نمی‌توان مجبور کرد که از کسبه محلی و بومی خرید کنند.
کاری نمی‌توان کرد
مسئولان استان سمنان تاکنون هیچ اظهار نظر قطعی درباره فروشگاه‌های زنجیره‌ای نداشته‌اند و از ورود به این حوزه نیز اجتناب می‌ورزند و تنها یک مورد پیگیری و تشکیل پویش برای حمایت از کسبه سنتی شهر توسط امام جمعه شاهرود در سال ۹۶ تشکیل شد که همراهانی نیز یافت و حتی اعتراضات کسبه محلی به فروشگاه‌ها باعث تشکیل جلسه‌ای با حضور فرماندار و دیگر مسئولان در یکی از مساجد شاهرود منجر شد اما در نهایت نتیجه خاصی از آن حاصل نشد.
از سوی دیگر مردم نیز درباره خرید از فروشگاه‌ها نظرات متفاوتی دارند در واقع مردم هم طرفدار سیستم سنتی هستند و هم از فروشگاه‌های زنجیره‌ای خرید می‌کنند اما بررسی‌های خبرنگار مهر نشان می‌دهد اقبال با اختلاف ناچیزی با فروشگاه‌های زنجیره‌ای به دلیل همان فروش با تخفیف و یک جای تمام اقلام است.
مسئولان درباره راهکار این امر، تقویت کسبه سنتی را بر می‌شمارند اما هرگز گام عملی برای این امر برداشته نشده است. از طرف دیگر کار عملی نیز نمی‌توان در قبال فروشگاه‌های زنجیره‌ای انجام داد نه مردم را می‌توان به خرید از کسبه سنتی اجبار کرد و نه می‌توان فروشگاه‌ها را بست.