به گزارش تجارت گردان به نقل از مهر، در بخش اول از یادداشت ۵ قسمتی با موضوع چالش‌های زنجیره گندم، نان و آرد راهکارهای پیش رو به قلم یحیی لطفی نیا، دانشجوی دکترای اقتصاد و پژوهشگر اقتصادی به تبیین وضعیت تولید و سطح زیرکشت گندم در دوره زمانی ۹۷-۱۳۹۰ و در بخش دوم یادداشت به بررسی وضعیت مراکز خرید و تحویل‌گیری گندم پرداخته شد. در بخش سوم یادداشت که پیش روی شماست، به دو مرحله سوم و چهارم با عنوان «بررسی وضعیت سیلو و انبار تأسیسات ذخیره‌سازی گندم» و «کارخانه‌های تبدیل گندم به آرد» پرداخته می‌شود.
سیلو و انبار تأسیسات ذخیره سازی گندم
وظیفه خرید و واردات گندم به عنوان کالای اساسی بر عهده شرکت بازرگانی دولتی است. با این حال انبارهای دولتی به تنهایی پاسخگوی نیاز ذخیره سازی گندم‌های تولیدی و وارداتی نیستند. پر واضح است که چون برداشت گندم کشور در فصول مشخص و معدودی با میزان متفاوت برای هر ماه انجام می‌پذیرد و از طرف دیگر مصرف به طور یکنواخت در طول سال وجود دارد، نیاز به ذخیره سازی امری مبرم به نظر می‌رسد. بنابراین زنجیره به این صورت شکل می‌گیرد که گندم پس از خرید از کشاورزان به انبارهای دولتی و خصوصی منتقل شده و در زمان نیاز به کارخانه‌های آرد ارسال می‌گردند.
هدف اصلی در طول انبار کردن و ذخیره سازی حفظ کمیت و کیفیت گندم تا زمان مصرف است. بنابراین جهت نگهداری گندم در کشور از دو نوع سیلو استفاده می‌شود: ۱) سیلوهای بتونی و فلزی، ۲) انبارهای ساده. در سال‌های جدید انبارهای روباز و انبارهای مکانیزه به تأسیسات ذخیره سازی نیز اضافه شده است. از نظر نوع امکانات و تأسیسات نگهداری و ذخیره سازی بر اساس اطلاعات جدول ۱، در پایان سال ۱۳۹۷، بیشترین ظرفیت با ۲۰.۷ میلیون تن به سیلو و انبار ذخیره گندم- در هر دو بخش دولتی و خصوصی- اختصاص داشته است. از این میزان سهم بخش خصوصی با ۳۷۱ سیلوی بتونی و فلزی و ۲۰۸ انبار ذخیره گندم برابر ۷۳.۴ درصد و سهم بخش دولتی با ۷۹ سیلو (بتنی و فلزی) و ۷۲ انبار ذخیره برابر ۲۶.۶ درصد است.

بنابراین با وجود تسلط کامل دولت در مرحله دوم زنجیره گندم، آرد و نان (یعنی مراکز خرید و تحویل گیری گندم) سهم غالب ذخیره سازی و انبار گندم بر عهده بخش خصوصی است که این ظرفیت بیش از نیاز تولیدی و مصرفی کشور است. بنابراین بخشی از ظرفیت ذخیره-سازی و انبارداری گندم کشور در طول سال بلااستفاده است. یا ذخایر با ظرفیت پایین مورد استفاده قرار می‌گیرد.
کارخانه‌های تبدیل گندم به آرد
از لحاظ ظرفیت تبدیل گندم به آرد، ایران در وضعیت مناسب و خوبی برخوردار است به گونه‌ای که به گفته مدیرکل آرد و نان شرکت بازرگانی دولتی ایران، تعداد کارخانه‌های تولید آرد کشور در سال ۱۳۹۹، ۳۸۴ کارخانه با ظرفیت اسمی بیش از ۲۷ میلیون تن است. این در حالی است که تعداد این کارخانه‌ها در سال ۱۳۹۳ در حدود ۳۰۰ کارخانه بوده است که نشان دهنده رشد ۲۸ درصدی افزایش تعداد کارخانه-های تولید آرد در کشور است. از ظرفیت ۲۷ میلیون تنی آردسازی حال حاضر کشور، سالانه ۱۱ میلیون تن در بخش تولید آرد «یارانه‌ای» و «صنف و صنعت» بکارگیری می‌شود (در یادداشت‌های آینده در خصوص میزان مصرف گندم برای هر یک از بخش‌های تولیدی آرد بحث می‌شود.)
بنابراین به طور کلی از مجموع ظرفیت کارخانجات آرد در کشور، تنها ۴۰ درصد فعال هستند. در حوزه کارخانه‌های تبدیل گندم به آرد دو نکته مهم قابل توجه است:
۱) استاندارد بالای کارخانجات تبدیل گندم به آرد: بر اساس گفته رئیس انجمن آرد سازان کشور (۱۳۹۳)، ۶۰ تا ۷۰ درصد کارخانه‌های آردسازی ما در دسته‌بندی تراز اول دنیا قرار دارد. فناوری آردسازی ما در سطح بالایی قرار دارد، به‌گونه‌ای که دارای آخرین فناوری آردسازی دنیا هستیم.
۲) بالا بودن تنوع آرد تولیدی در کشور: امکان تولید ۲۰ تا ۳۰ نوع آرد در کارخانه‌های کشور وجود دارد و از نظر ظرفیت و فناوری آردسازی در جایگاه بسیار خوبی قرار دارد، به گونه‌ای که حتی شرکت‌های بزرگ بین‌المللی مانند شرکت بولر سوئیس در آستارا کارخانه آردسازی احداث کرده‌اند.