صنعت فولاد ایران چه جایگاهی در صنعت داخل و جایگاه جهانی دارد؟

صنعت فولاد در کشور از جمله صنایعی است که پس از انقلاب توسعه یافته و بومی‌سازی شده است. همچنین این صنعت توانسته در زمینه اشتغال‌زایی و ارزآوری جایگاه قابل‌توجهی را به دست آورد. در حقیقت تولید فولاد حداقل دستاوردهای این صنعت به شمار می‌رود، چراکه این صنعت به‌خوبی توانسته اشتغال‌زایی و ارزآوری بالایی نسبت به صنایع دیگر به خود اختصاص دهد و سبب توسعه‌یافتگی و تربیت نیروی انسانی شده است. علاوه بر این، میزان مصرف فولاد در هر کشوری نشان‌دهنده توسعه‌یافتگی آن کشور به شمار می‌رود. صنعت فولاد به‌خوبی در ۴ دهه گذشته رشد کرده و نه‌تنها در سال‌های گذشته از واردات آن پیشگیری به‌عمل‌آمده و از خروج ارز جلوگیری کرده است، بلکه هم‌اکنون در رده دهم تولیدکنندگان فولاد جهان قرار داشته و جزو کشورهای صادرکننده فولاد نیز هستیم.

 مهم‌ترین آسیب‌های صنعت فولاد در ۴ دهه گذشته به چه عواملی برمی‌گردد؟

در ۴ دهه گذشته برنامه جامعی برای صنعت فولاد داشته‌ایم، اما این موضوع که شرکت‌های گوناگون از صنایع بالادستی تا صنایع پایین‌دستی هر یک جداگانه فعالیت می‌کنند و وارد حوزه‌های یکدیگر شده‌اند، جزو آسیب‌های این صنعت به شمار می‌رود. برای نمونه، بخش معدن وارد حوزه فولادسازی و حوزه فولادسازی وارد بخش معادن شده و تا تملک آن پیش رفته‌اند. آسیب دیگر هم به حوزه پایین‌دست و بخش نوردکاری برمی‌گردد که ظرفیت‌های بسیاری در این بخش بیش از نیاز داخل و ظرفیت صادراتی ایجاد شده و این موضوع درحال‌حاضر سبب رقابت منفی بین نوردکاران شده است.  بر این اساس  ساماندهی زنجیره فولاد، نیازمند مدیریت واحدی است که واحدهای معدنی و شرکت‌های فولادی را به سمت حوزه‌های خود سوق بدهد. اگر این دو بخش به سمتی رفته‌اند که تخصص آن دیگری بوده است با یک مدیریت واحد، می‌توان آنها را بیشتر به سمت حوزه‌های تخصصی خود بازگرداند تا حوزه‌های غیرتخصصی را واگذار کنند تا در آینده سبب رقابت منفی در بازار نباشیم، چراکه اگر هر بخشی در حوزه کاری خود رشد و توسعه پیدا کند، بدون شک در راستای توسعه فولاد کشور می‌تواند موثرتر گام بردارد.

 ‌فولاد مبارکه برای حمایت از صنایع کوچک چه برنامه‌ای دارد؟

فولاد مبارکه با اتخاذ استراتژی بلندمدت درخصوص حمایت از صنایع کوچک و استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان، شرایطی فراهم کرده است تا این بخش از صنعتگران کشور که خوشبختانه کم‌تعداد هم نیستند، بتوانند با همکاری با فولاد مبارکه و البته با نگاهی بلندمدت و خیالی آسوده از سرمایه‌گذاری مطمئن در کنار بزرگ‌ترین فولادساز کشور، بزرگ‌ترین فولادساز خاورمیانه و منطقه منا و همچنین بزرگ‌ترین تولیدکننده آهن‌اسفنجی دنیا به کار و فعالیت اقتصادی خود ادامه دهند. وجود ۲۸۰۰ تامین‌کننده خدمات و کالا با حدود ۸۲ درصد ساخت داخل در زنجیره تامین فولادمبارکه، حضور حدود ۱۰۰۰ کارخانه و کارگاه به‌طور مستقیم و ۳۰۰۰ کارخانه و کارگاه به‌طور غیرمستقیم در شبکه گسترده مشتریان این شرکت و همچنین حمایت این شرکت از معادن کوچک‌مقیاس، موید اراده فولادمبارکه در حمایت و استفاده حداکثری از ظرفیت‌های ارزشمند صنایع کوچک و داخلی است.

‌ در مورد برنامه تولید   مجموعه گروه  فولاد مبارکه و طرح‌ها و برنامه‌های آتی این شرکت  توضیح دهید.

میزان تولید فولاد تنها در فولادمبارکه برای امسال به ۲/ ۷میلیون تن خواهد رسید، اما میزان تولید فولاد در مجموعه گروه مبارکه که شامل فولاد هرمزگان جنوب و سبافولاد نیز می‌شود بالغ بر ۲/ ۱۰ میلیون تن فولاد خواهد بود. به این ترتیب در حال‌حاضر گروه فولادمبارکه اصفهان در رتبه اول تولید فولاد کشور به‌لحاظ حجمی قرار دارد.

این شرکت برای حفظ جایگاه خود در صنعت فولاد کشور و استمرار آینده‌ای روشن برای سهامداران پروژه‌های توسعه‌ای را ظرف سال‌های اخیر در مجموعه تعریف کرده و دنبال می‌کند. در حال‌حاضر ۹  پروژه توسعه‌ای در شرکت تعریف شده که هر یک در در مراحل مختلفی از اجرا قرار دارند؛ اجرای این پروژه‌ها با سرمایه ارزی حدود یک‌میلیارد یورویی و ۲۰ هزار میلیارد تومانی انجام خواهد شد. به این ترتیب درمجموع برای گروه فولادمبارکه حدود ۵۰ هزار میلیارد تومان پروژه تا سال ۱۴۰۴ تعریف شده است. پروژه‌های توسعه‌ای نام برده شده شامل احداث واحد نورد گرم ۲ مبارکه، افزایش ظرفیت تولید در فولادهرمزگان از ۵/ ۱ میلیون تن به ۲ میلیون تن فولاد در سال، تکمیل طرح ۸۰۰ هزار تن فولاد سفیددشت و چند پروژه مهم دیگر می‌شود.

طرح تحول دیجیتال‌مبارکه از دیگر پروژه‌های بسیار مهم  شرکت به‌شمار می‌رود که از پنجم مرداد امسال آغاز شده و تا سال ۱۴۰۴ به اتمام خواهد رسید؛ ظرف این مدت فولادمبارکه اصفهان تبدیل به کارخانه‌ای هوشمند می‌شود. در حال‌حاضر تنها تعداد اندکی بنگاه در دنیا وجود دارند که به‌صورت کامل هوشمند اداره می‌شوند و درواقع از نسل چهارم تکنولوژی برخوردار هستند. در حال‌حاضر در داخل کشور فولادمبارکه اصفهان مجموعه‌ای با نسل سوم تکنولوژی  است، ذوب‌آهن اصفهان دارای نسل دوم تکنولوژی بوده و سازمانی که به‌طور کامل با نسل چهارم تکنولوژی اداره شود، وجود ندارد.

احداث واحد تولید الکترود گرافیتی یکی از ۹ پروژه‌ توسعه‌ای فولادمبارکه است که تا سال ۱۴۰۴ تکمیل و به بهره‌برداری می‌رسد. احداث این کارخانه برای شرکت فولادمبارکه اصفهان و حتی کشور پروژه‌ای استراتژیک به‌شمار می‌رود؛ چراکه در حال حاضر مهم‌ترین وابستگی صنعت فولاد کشور به دنیا به تامین الکترود گرافیتی مربوط می‌شود که با امکان تولید آن در داخل کشور به واقع در تولید فولاد خودکفا خواهیم بود.

همان‌گونه که عنوان شد پروژه نوردگرم۲ از دیگر طرح‌های توسعه‌ای فولادمبارکه است؛ این پروژه براساس نیاز و تقاضای بازار طراحی شده است و باتوجه به آنکه در حال‌حاضر بخش قابل‌توجهی از انواع ورق‌های خاص و باکیفیت موردنیاز خطوط تولید صنایع مختلف کشور از محل واردات تامین می‌شود، به بهره‌برداری رسیدن هرچه سریع‌تر خط نوردگرم شماره ۲ فولاد مبارکه اصفهان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. با اجرای این خط جدید، ظرفیت تولید انواع ورق در شرکت فولادمبارکه، به‌ویژه ورق‌های فولادی خاص، به ۸ میلیون تن افزایش خواهد یافت و در کنار این پروژه، ۵۲ پروژه جانبی دیگر نیز آغاز خواهد شد که حجم عظیمی از فعالیت‌های مرتبط، اشتغال و رونق اقتصادی برای کشور ایجاد خواهد کرد. رویکرد اصلی در تقسیم فعالیت‌های این ابرپروژه به گونه‌ای است که از تمامی ظرفیت‌های داخلی به نحو مطلوب بهره‌مند شویم.  رویکرد ما در فولاد مبارکه برای اجرای این طرح توسعه‌ای استفاده از تمام ظرفیت‌های موجود کشور است، به‌‌گونه‌ای که ۵۵ درصد تجهیزات مکانیکی و برقی این پروژه با استفاده از ظرفیت‌های داخلی ساخته و نصب خواهد شد. مدت زمان درنظر گرفته شده برای اجرای این پروژه حدود ۳۰ ماه خواهد بود. تکمیل این پروژه و تولید ورق مورد نیاز صنایع مختلف در داخل کشور می‌تواند صرفه‌جویی ارزی قابل توجهی برای کشور به همراه داشته باشد.

تمامی منابع ارزی و ریالی برای اجرای پروژه‌های توسعه‌ای شرکت فولاد مبارکه اصفهان توسط منابع داخلی مجموعه تامین خواهد شد که این موضوع بسیار مهم تلقی می‌شود. همچنین با به نتیجه رسیدن طرح‌های بیان شده برای حدود ۵۰ هزار نفر اشتغال مستقیم و غیرمستقیم به‌وجود خواهد آمد و کشور نیز در سطح بالاتری از صنعتی شدن قرار خواهد گرفت.

 فولاد مبارکه در زمینه بومی‌سازی چه اقداماتی انجام داده است؟

راهبرد و به عبارت بهتر نهضت بومی‌سازی در فولاد مبارکه از ۲۰ سال پیش آغاز شده است. این شرکت کاملا به اهمیت این امر واقف است و عملکرد خوبی هم در این زمینه داشته و در حال حاضر حدود ۳۸۸۰ قطعه مهم در فولاد مبارکه به کمک شرکت‌های دانش‌بنیان و سازندگان داخلی بومی‌سازی شده است. تغییر رویکردی که اخیرا در دستور کار شرکت قرار گرفته این است که از قطعه‌سازی به فرآیندسازی و ماشین‌سازی روی بیاوریم. در فرآیند ماشین‌سازی صدها قطعه کنار هم قرار می‌گیرند تا به یک خروجی بزرگ، یعنی دانش فنی و تکنولوژی دست یابیم و این کار چیزی بیش از بومی‌سازی می‌طلبد.

 فولاد چطور با تکنولوژی همراه می‌شود؟

عصر فولاد و هوش مصنوعی فرارسیده است ظهور فناوری‌های نو در قالب انقلاب صنعتی چهارم، رقابت تنگاتنگی را میان بخش‌های مختلف صنعت و معدن برای بهره‌گیری از این فناوری‌ها در راستای افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌های تولید ایجاد کرده است. کشورهای پیشرو در صنایع فولاد نیز راهبردهای مشخصی برای استفاده از دستاوردهای فناورانه تدوین کرده و برنامه‌هایی را به این منظور اجرایی کرده‌اند. مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی اقدامات شرکت‌های کلیدی و پیشرو جهانی در صنعت فولاد در حوزه توسعه فناوری و نوآوری بررسی کرده است. هدف از این گزارش ترسیم آینده صنعت فولاد از منظر استفاده از فناوری‌های نوین، بررسی اقدامات شرکت‌های پیشروِ جهانی در صنایع فولاد و جایگاه ایران در این حوزه است. کشورهای چین، ژاپن، کره جنوبی، هند، روسیه، اتحادیه اروپا، ترکیه و ایالات‌متحده آمریکا به‌عنوان تولیدکنندگان بزرگ فولاد در جهان گام‌های موثری در راستای بهره‌گیری از دستاوردهای انقلاب صنعتی چهارم برداشته‌اند.

در این میان، ایران به‌عنوان یکی از ۱۰ کشور برتر در حوزه تولید فولاد در دنیا، به‌رغم حرکت شتابان سایر کشورها برای بهره‌گیری از دستاوردهای فناورانه انقلاب صنعتی چهارم، راهبرد مشخصی برای این مساله نداشته و زیرساخت‌ها و اکوسیستم‌های فناورانه برای ایجاد و جهت‌دهی به شرکت‌های فناور در حوزه آهن و فولاد شکل نگرفته است. شاید تامین مواد اولیه و انرژی ارزان و همچنین ساختار مالکیتی و مدیریتی شبه‌دولتی در صنایع عمده فولادی ایران یکی از دلایل عدم حرکت فولادسازان ایرانی برای استفاده از فناوری‌های نوین باشد. پیش‌بینی می‌شود با توجه به رقابت فولادسازان بزرگ دنیا برای افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌های تولید، عدم حرکت ایران به سمت استفاده از طرح‌های فناورانه می‌تواند زنگ خطری برای آینده صنعت فولاد ایران باشد.

 فولاد مبارکه برای رسیدن به توسعه چه راهبردی را پیگیری می‌کند؟

سال‌های سال است که فولاد مبارکه نقش کلیدی در صادرات غیرنفتی و اقتصاد غیرنفتی کشور ایفا می‌کند. به این ترتیب اقدامات فولاد مبارکه در مسیر توسعه صادرات غیرنفتی رقم خورد.

 در سند چشم‌انداز برای کشور، این‌گونه برنامه‌ریزی ‌شده که در افق سال ۱۴۰۴ به تولید سالانه ۵۵میلیون تن فولاد برسیم. برای دستیابی به این هدف سه فاز نیز طراحی ‌شده تا به این ترتیب در فاز اول طی دو تا سه سال آینده ظرفیت تولید خود را تا حدود ۱۲ میلیون تن افزایش دهیم. در فاز دوم مقرر شده است تولید فولاد مبارکه را به حدود ۱۶ میلیون تن برساند و در نهایت در فاز سوم تا سال ۱۴۰۴ به تولید ۲۰ تا ۲۲میلیون تن دست یابد.

 در زمینه مسوولیت اجتماعی فولاد مبارکه چه اقداماتی انجام داده است؟

در شرکت فولاد مبارکه اصفهان اهتمام جدی نسبت به ایفای مسوولیت‌های اجتماعی وجود داشته و همین موضوع نیز باعث شده تا در این زمینه کارهای خیلی بزرگی انجام شود. در ماه‌های گذشته که کشور با شیوع بیماری کرونا درگیر شد، فولاد مبارکه در راستای انجام مسوولیت اجتماعی حدود ۱۰۰ میلیارد تومان کمک کرد.

 تامین اکسیژن بیمارستان‌ها از دیگر اقدامات مجموعه مبارکه در این دوران بود؛ همچنین با توجه به تغییر شیوه درس خواندن و آنلاین شدن آموزش در دوران شیوع این بیماری فولاد مبارکه نسبت به تامین تبلت رایگان برای دانش‌آموزان بی‌بضاعت اقدام کرد. در کنار موارد بیان شده ظرف ماه‌های اخیر ورزشگاه نقش جهان به همت شرکت فولاد مبارکه اصفهان تکمیل و در اختیار ورزشکاران و ورزش‌دوستان اصفهانی گذاشته شد. همچنین تا پیش از اتمام سال ۹۹ خط هوایی مستقل اصفهان به همت فولادمبارکه اصفهان راه‌اندازی می‌شود. ‌