آفت انحصار در بازارهای داخلی/یکه تازی لوازم خانگی در مسیر صنعت خودرو

 به گزارش تجارت گردان به نقل از نبض صنعت، یکی از آفات بزرگ در هر صنعتی، رشد گلخانه ای و جلوگیری از ایجاد رقابت واقعی با دیگر تولیدکنندگان در آن صنعت است و نتیجه ای جز سطج کیفی پایین و قیمت بالا در بر نخواهد داشت. اتفاقی که در نهایت باعث نارضایتی مصرف کننده و تلاش او برای خرید کالای خارجی به هر روشی حتی قاچاق می شود.

این مسئله سالهاست که در صنعت خودروی ایران به وقوع پیوسته و روز به روز در حال تبدیل شدن به معضلی بزرگتر برای کشور است. در عین حال، مدتی است که شاهد درگیر شدن صنعت لوازم خانگی نیز با این موضوع هستیم و بیم آن می رود که این صنعت هم به سرنوشت صنعت خودرو دچار شود. چرا که از همین ابتدا شاهد رشد چندباره قیمت لوازم خانگی داخلی طی ماه های اخیر بوده ایم.

از این رو هرنوع برنامه ریزی حمایتی دولت از صنایع باید مبتنی بر یک استراتژِی بنیادی و کارآمد بوده و به دور از هر نوع شتابزدگی اتفاق بیفتد. در واقع بستن یکباره درهای واردات به روی هر محصولی هرچند ممکن است در ابتدا باعث رشد فروش شرکت های داخلی شود اما در نهایت آن صنعت را به زمین خواهد زد چرا که مهمترین عامل پیشرفتش یعنی تولید رقابتی را از او سلب کرده اند.

مصطفی طاهری، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس در این مورد معتقد است: در هر صنعتی که انحصار وجود داشته باشد و از ورود تولیدکننده جدید به این حوزه جلوگیری شود، فساد، نارضایتی و افزایش قیمت رقم می‌خورد.

وی با بیان اینکه حمایت‌های مجلس و دولت از صنایع از جمله صنعت خودرو و لوازم خانگی باید در بازه زمانی داشته باشد، گفت:این حمایت‌ها نباید بی‌نهایت باشد. در واقع این صنایع باید شبیه طفلی باشند که بزرگ می‌شوند و نه تنها روی پای خود می‌ایستند بلکه به پدر و مادر خود هم کمک می‌کنند. اگر صنایع همواره مانند کودکی نیازمند حمایت باشند، مشخص می‌شود که سیاست‌گذاری‌های انجام شده کامل و درست نبوده است.

پشتیبانی از تولید به معنای توزیع رانت نیست

وی افزود: نباید در سیاست‌گذاری برای صنایع مسیری انتخاب شود که همواره رانت به سرپا بودن و سودده بودن تولیدکننده کمک کند یعنی پشتیبانی از تولید نباید به معنای توزیع رانت باشد به طور مثال نباید با ممنوع شدن واردات کالاهای مشابه ساخت داخل، تولیدکننده به جای اینکه از این فرصت برای پیشرفت استفاده کند، با خیال راحت در بازار بی‌رقیب یکه‌تازی کند.

وی اضافه کرد: در هر صنعتی که انحصار وجود داشته باشد و از ورود تولیدکننده جدید به این حوزه جلوگیری شود، فساد، نارضایتی و افزایش قیمت رقم می‌خورد بنابراین بازار باید به سمت رقابتی شدن پیش رود در واقع به معنای واقعی اجازه خودروسازی به بخش خصوصی داده شود.

بی‌توجهی به تحقیق و توسعه سرمنشا نارضایتی‌ها از کیفیت خودرو است

طاهری با اشاره به اینکه ساز و کار نظارت و حکمرانی نباید به منزله دخالت در قیمت‌گذاری باشد، تصریح کرد: هرچند قیمت‌گذاری دستوری آسیب است اما باید به این نکته نیز توجه کرد که در شرایط انحصاری که واردات ممنوع است، نمی‌توان قیمت‌گذاری دستوری را حذف کرد.

عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس، تحقیق و توسعه در صنایع را یکی از اصلی‌ترین موضوعات دانست و توضیح داد: در کشور ما به این حوزه بی‌توجهی می‌شود و این موضوع منشا نارضایتی‌ها از کیفیت محصولاتی مانند خودرو است.

طاهری ادامه داد: باید با فعالیت‌های پژوهشی، مهندسی معکوس و استفاده از ایده‌های نو کیفیت را افزایش داد و رضایت مردم را جلب کرد.

احتمال بازگشت ال جی و سامسونگ به ایران با احیای برجام

در این شرایط هرگاه بحث ورود شرکت های خارجی به بازار لوازم خانگی مطرح می شود، شاهد موضع گیری تندی از سوی تولیدکنندگان داخلی هستیم. همه کارشناسان اقتصادی قبول دارند که بستن درهای واردات بدون برنامه ریزی دقیق برای رشد صنایع داخلی، بزرگترین جفا در حق تولیدکننده و مصرف کننده داخلی است. هرچند در ابتدا رشد تولید و فروش شرکتها را رقم می زند اما در نهایت به تعطیلی آنها منجر خواهد شد.

باید توجه داشت که بزرگترین کمک واردات به تولید داخل زمانی اتفاق می افتد که شرکت های خارجی دانش فنی تولید خود را به کشورمان منتقل کنند و به این ترتیب، زنجیره تولید جهانی در ایران نیز جاری شود. در این صورت، سایر تولیدکنندگان داخلی نیز اهمیت بیشتری به تحقیق و توسعه داده و رشد کیفی محصولاتشان اتفاق خواهد افتاد.

طی سالهای اخیر شاهد خروج دو شرکت کره ای لوازم خانگی از ایران در پی تشدید تحریم ها بودیم. ال جی و سامسونگ که البته خروجشان منجر به تعطیلی کارخانه های ایرانی نشد و تولیدکنندگان داخلی توانستند با برنامه ریزی مناسب نسبت به جایگزینی محصولات و ادامه تولید اقدام کنند.

اما نباید از خاطر برد که حضور این شرکتها در ایران با وجود همه انتقاداتی که نسبت به مونتاژکاری آنها مطرح بود، خود عاملی برای تلاش دیگر شرکتهای داخلی تولیدکننده لوازم خانگی به شمار می رفت.

با توجه به این موضوع، حالا که بحث احتمال بازگشت این شرکتها با احیای برجام مطرح شده، در صورت تعریف نوع مطلوب همکاری و امضای قرارداد برد – برد برای طرفین، اقطعا ادامه حضورشان به شرط انتقال دانش فنی می تواند راهی برای برون رفت صنعت داخل از مخاطرات بازاری انحصاری باشد.

قدرت خرید مردم حرف اول را می زند

محمدحسین برخوردار، مدیرعامل سابق سام‌الکترونیک (نماینده وقت سامسونگ در ایران) در مورد احتمال بازگشت کره ای به بازار لوازم خانگی ایران معتقد است: بازگشت برندهای خارجی لوازم خانگی بیش از هر چیزی به قدرت خرید مردم بستگی دارد. اگر خارجی‌ها احساس کنند که ایرانی‌ها توان خرید محصولاتشان را دارند، این برندها حتما به ایران بازمی‌گردند.

وی درباره نحوه سنجش قدرت خرید مردم از سوی خارجی‌ها اظهار داشت: قیمت دلار مبنایی برای این سنجش است. اگر بازارها آرام بگیرند، طبیعتا ارزش ریال هم تا حدودی افزایش می‌یابد و قدرت خرید مردم هم بالا می‌رود. آنگاه می‌توان منتظر بازگشت برندهای خارجی لوازم خانگی بود.

وی در رابطه با تمایل ایران برای ورود برندهای خارجی به بازار پس از احیای احتمالی برجام نیز گفت: این امر بستگی به نحوه همکاری دارد. اگر تولیدکنندگان لوازم خانگی کره، ژاپن، ترکیه، آلمان، ایتالیا و … حاضر به انتقال دانش و تکنولوژی باشند این همکاری شدنی است. با این حال هنوز دولت و وزارت صمت به حمایت از تولید داخلی تاکید دارند.

در هر حال، مردم از مسئولان انتظار دارند تا منافع بلندمدت کشور را در ارتقاء صنایع و تولیدات داخلی مدنظر قرار دهند به طوری که شاهد بروز اتفاقی مانند آنچه در بازار خودرو افتاد، در بازار لوازم خانگی نباشیم و به جایی نرسیم که دست بسته در برابر جامعه ای قرار گیریم که نیازمند خرید است ولی قدرت خرید ندارد و در سویی دیگر لشگری از کارگرانی قرار دارند که کوچکترین تصمیمی برای کمک به خریداران، معیشت آنان را تحت الشعاع قرار می دهد.