به گزارش خبرنگار مهر، ایران دومین دارنده بزرگ ذخایر گاز طبیعی است. یکی از محصولات مهمی که هنگام فرایند استخراج گاز طبیعی بدست می‌آید سوخت مایعی به نام میعانات گازی است. این سوخت مایع در مقایسه با نفت به دلیل درصد گوگرد پایین، ارزش حرارتی بالا و سبک تر بودن مورد توجه شرکت‌های پالایشی است. از جمله معایب میعانات گازی توقف‌ناپذیر بودن تولید آن است. تولید گاز طبیعی در کشور به دلیل تأمین سوخت مناطق مسکونی، صنایع، نیروگاه‌ها و… بسیار استراتژیک است. بنابراین تولید میعانات گازی هم که محصول فرعی استخراج گاز طبیعی است اجتناب‌ناپذیر بوده که نگهداری آن به دلیل اشتعال‌پذیری پرهزینه است، این در حالی است که روند تولید آن ادامه دارد در حالی که ظرفیت ذخیره سازی آن بی نهایت نیست.

احداث پالایشگاه میعانات گازی، یک تیر و دو نشان

طبق بررسی کارشناسان، بهترین راه مدیریت و بهره‌وری از میعانات گازی احداث واحدهای پالایشی در نزدیکی منابع گاز طبیعی است که اغلب کشورهای دارنده گاز طبیعی از جمله قطر این راهکار را اجرا کرده‌اند. زیرا درصورت پیش‌بینی نکردن چنین واحدهایی باید با مسیر دشوار صادرات این محصول دست و پنجه نرم کنند. از سویی دیگر ارزش استفاده میعانات گازی در واحدهای پالایشی و پتروپالایشی بسیار بیشتر از صادرات خام آن است.

علیرضا صادق آبادی، معاون وزیر نفت در امور پالایشی در این باره می‌گوید: بازار میعانات گازی بازار خریدار است نه بازار فروشنده زیرا خریدار میعانات گازی می‌داند که فروشنده نمی‌تواند طولانی مدت در برابر قیمت مقاومت کند، چون به محض اینکه مخازن ذخیره میعانات گازی در حال پر شدن باشد مجبور است میعانات را به قیمت پایین بفروشد. یه این ترتیب حجم‌های کمی از میعانات گازی در دنیا تبادل می‌شود.

این چالش ظرفیت محدود ذخیره سازی میعانات گازی در حالی که تولید آن به طور مستمر ادامه داشت، در شرایط تحریم‌های سال ۹۱ و سال‌های ۹۷ به بعد اهمیت چندبرابری پیدا کرده است. در دور قبلی تحریم‌ها این اتفاق باعث شد حدود ۶۰ میلیون بشکه میعانات گازی در خلیج‌فارس روی ۳۰ تا ۴۰ کشتی شناور بماند و به ازای هر تن میعانات گازی، ماهیانه ۷۰ دلار هزینه شناور پرداخت شود که علاوه بر هزینه‌های چشم‌گیر مالی، خطرهای امنیتی نیز به‌دنبال داشت. از طرف دیگر کرایه ۴ ماه هر نفتکش میعانات گازی برابر با ارزش ذاتی این محصول می‌شود و پس از آن کشور باید ضرر نیز بدهد.

طرح پالایشی سیراف از حرف تا عمل

ساخت پالایشگاه میعانات گازی سیراف در سال ۱۳۹۴ با هدف پرهیز از خام فروشی و جلوگیری از هزینه‌ها و معضلات ذخیره‌سازی میعانات گازی به عنوان ماده‌ای ارزشمند، آغاز شد. از جمله ایرادهایی که به این طرح گرفته شد تولید محصول نهایی نفتا و ابهام در امکان تأمین خوراک، به دلیل بالا بودن حجم آن، بود. برای نقد نخست پیرو تولید محصول نهایی نفتا در این طرح باید توضیح داد، طبق اطلاعات به دست آمده طراحی‌های جدید این مجتمع به صورت پتروپالایشگاه برای تبدیل نفتا به مواد پتروشیمیایی درنظر گرفته شده‌است که ممکن است در دو فاز به بهره‌برداری برسد. ایراد دوم نیز با کاهش ظرفیت این مجتمع از ۴۸۰ هزار بشکه در روز تا ۲۴۰ هزار بشکه برطرف شده است و حتی در صورت کمبود خوراک میعانات گازی سایر میادین توسعه نیافته مانند پارس شمالی، گلشن و … نیز به مجموع تولیدات میعانات گازی اضافه می‌شود که در صورت نیاز، جبران افت تولید پارس جنوبی را می‌کند.

مکان‌یابی مناسب که باعث کاهش هزینه‌های انتقال میعانات، تأمین برق و گاز می‌شود، وجود بندر، پست و اسکله در سایت سیراف و دسترسی به بازارهای مصرفی، امتیاز تنفس خوراک ۳ واحد این طرح پتروپالایشی به ظرفیت ۲۴۰ هزار بشکه در روز، نرخ بازگشت داخلی (IRR) ۲۰ درصدی و در نهایت اشتغال‌زایی و افزایش تولید ناخالص ملی از جمله مواردی است که کارشناسان به عنوان مزیت این طرح از آن یاد می‌کنند.

از سویی دیگر، رهبری انقلاب نیز سال گذشته در دیدار تصویری با مجموعه‌های تولیدی، ساخت مجتمع پالایشگاهی سیراف را از جمله بخش‌هایی برشمردند که باید در موضوع جهش تولید مورد اهتمام ویژه قرار گیرد. بر اساس برنامه وزیر نفت در زمان کسب رأی اعتماد از مجلس شورای اسلامی، این طرح قرار بود تا پایان دولت دوازدهم آماده بهره‌برداری شود، اما با وجود آنکه تنها چندماه دیگر تا پایان سکانداری بیژن زنگنه بر وزارت نفت باقی مانده، این کار انجام نشده‌است.

تنفس خوراک علاج مسئله تأمین مالی

یکی از مهم‌ترین علت‌های تأخیر در انجام پروژه سیراف تاکنون بحث تأمین مالی بوده است. برنامه‌ریزی سال‌های نخست این پروژه، تلاش برای ایجاد خط اعتباری و فاینانس کشورهای خارجی بود که همانند سایر طرح‌های مشابه نتیجه‌ای جز خلف وعده و تعلل در پی نداشت.

اکنون برخورداری این طرح از امتیاز تنفس خوراک که در جدول بالا جزئیات آن بیان شده است، فرصتی برای جذب سرمایه‌های خصوصی و مردمی برای تأمین مالی این پروژه به وجود آورده است.

طبق قانون تنفس خوراک، پتروپالایشگاه‌ها از روز اول بهره‌برداری به تعداد روز تنفس خوراک از پرداخت هزینه خوراک معاف هستند که این هزینه سپس به‌صورت یک وام ۸ ساله به صندوق توسعه ملی بازگردانده می‌شود. این حمایت محدود با عنوان تنفس خوراک در واقع نوعی وام غیر نقد از سهم تحریم شده صادراتی بی استفاده در مخازن است که نرخ بازده داخلی طرح‌های پتروپالایشی را تا حدود ۶ درصد افزایش می‌دهد، دوره بازگشت سرمایه را از حدود ۸ سال به ۱ سال کاهش می‎‌دهد و تأمین مالی طرح‌ها از بازار سرمایه را ممکن می‌کند.

به گزارش خبرنگار مهر، با وجود چنین فرصتی که برای خروج از رکود این طرح راهبردی و بزرگ فراهم شده است، اما تعلل صندوق توسعه ملی در اعطای مجوز رسمی تنفس خوراک این طرح – که به گفته یک مقام آگاه، ناشی از ممانعت سازمان برنامه و بودجه و تأخیر در پیگیری کردن از سوی وزارت نفت است- درحالی احداث این پروژه را به تأخیر انداخته‌است که کشور همچنان با مشکل ذخیره‌سازی و صادرات میعانات گازی مواجه است.