به گزارش روز دوشنبه خبرنگار فرهنگی ایرنا، فرهنگ ایران چنان عمیق و ریشه‌دار است که اسطوره‌ها مرز تاریخ را در هم می‌شکنند و زندگی امروز را نیز متاثر می‌کنند. رویدادهای فرهنگی، ریشه در آغازی ناپیدا دارند.
در تقویم باستانی ایران، هر روز یک نام دارد، وقتی نام روز و ماه، یکی می‌شود آن روز را جشن می‌گرفتند. چهاردهمین روز از ماه تیر هم تیر نام دارد و در این روز جشن تیرگان را می‌گرفتند که البته باید مساله پنجه دزده را نیز در نظر بگیریم و هر رویداد را چند روز عقب تر بررسی کنیم؛ مثلا تیر روز در تقویم های قدیم، دهم هر ماه تیر به شمار می رفته است و به دلیل همین ابهام تاریخی، از دهم تا چهاردهم را به نام تیرگان جشن می‌گیرند.
نخستین های اسطوره‌ای…
هوشنگ، نخستین پادشاه پیشدادی است که بیشتر در شاهنامه معرفی شده است اما در یشت‌ها در میان فروهرهای مقدسی جای دارد که برای آنان قربانی می‌کنند و هوشنگ، در روزگاری که یشت‌ها نوشته می‌شده، به عنوان نخستین شاهی شناخته می‌شده که بر جهان فرمان رانده است. هوشنگ در شاهنامه، پسر سیامک و نوه کیومرث است که انتقام قتل سیامک را با کشتن خزروان دیو از اهریمن می‌گیرد و پس از کیومرث به پادشاهی جهان می‌رسد.
او را مبدع بسیاری نخستین‌ها می‌دانند. نام هوشنگ، به معنی سازنده خانه های خوب است. او سازنده نخستین خانه ها و به نوعی آغاز کننده یکجانشینی بود. هوشنگ بود که آتش را با زدن سنگی بر سنگ دیگر (سنگی که چخماق مشهور است)، کشف و مردم زمان خود را با جداکردن آهن و سنگ و ساختن ابزار آهنی آشنا کرد و به آنان آبیاری و کشاورزی آموخت. در شاهنامه؛ آشپزی، پختن نان و گله‌داری از آموزه‌های او برای مردم به‌شمار می‌رود و پیدایش جشن سده نیز به هوشنگ نسبت داده می‌شود.
هوشنگ جانوران سودمند مانند گاو و خر و گوسفند را جفت‌جفت جدا کرد تا آنها را پرورش دهند، سپس از پوست آنها چرم ساخت.
یکی از مواردی که به اشتباه به هوشنگ نسبت داده می‌شود، اختراع خط وکتابت است؛ اما در همه روایت‌های اسطوره‌ای، تهمورث دیوبند بود که خط را از خود به یادگار گذاشت و آن را به عنوان غنیمتی از اهریمن و دیوان شکست خورده گرفت.
دیوبند؛ خط را کشف می‌کند
بر اساس شاهنامه، تهمورث دیوبند پسر و جانشین هوشنگ بود و وقتی به پادشاهی رسید قول داد که جهان را از بدی ها پاک و دست دیوها را از همه جا کوتاه کند. او با افسونی نیرومند سالار دیوان را پست و ناتوان کرد و فرمانبردار ساخت و لقب دیوبند گرفت.
تهمورث اهریمن را با افسون اسیر کرد و ۳۰ سال، سوار بر اهریمن دور زمین را می‌گشت. وقتی دیوان این وضعیت اهریمن را دیدند دیگر به دستوراتش گوش ندادند. دور هم جمع شدند و تصمیم گرفتند تاج و تخت پادشاهی را از تهمورث بگیرند. وقتی طهمورث از نقشه آنها باخبر شد، به جنگشان رفت و دوسوم از سپاه اهریمن را به افسون بست و یک سوم دیگر را به گرز گران شکست و بر زمین افکند. دیوان از او خواستند که آنها را نکشد و جان‌شان را ببخشد تا هنری نو به او بیاموزند.
دیوان رمز نوشتن را بر وی آشکار کردند و نزدیک سی گونه خط، از پارسی و رومی و تازی و پهلوی وسغدی و چینی به وی آموختند. البته در برابر روایت شاهنامه و فردوسی در روایت دینکرد آمده است که راز نوشتن را اهریمن پنهان کرده بود و تهمورث توانست با اسیر کردن او به این راز پی ببرد.
هنگامی که تهمورث از مردم خواست نوشتن را فرا بگیرند، آنان این کار را جادویی منسوب به دیوان دانستند و از یادگیری سر باز زدند. تهمورث به دنبال آن برای نویسندگان و کاتبان، جشنی بر پا کرد که اهمیت آموزش خط و ارجمندی این هنر را نشان بدهد و آن را کاری اهورایی و مقدس نامید، به همین دلیل هم نوشتن در دوران تاریخی به کاری مقدس تبدیل شد که تنها افرادی مشخص از میان موبدان و اشراف خاندان ها به آن می پرداختند.
بنا به نوشته ابن الندیم در کتابخانه‌ای در جی قدیم (اصفهان کنونی) نوشته‌ای پیدا شده که بنیاد کتابخانه را به تهمورث زیناوند (دیوبند) اسیر کننده دیو، منسوب کرده است که البته نمی‌تواند از نظر تاریخی به شخصیت اسطوره‌ای این شخصیت ارتباط داشته باشد اما این سخن به نوعی اشاره به این است که تهمورث را می توان بنیان گذار نخستین کتابخانه‌ها در ایران دانست.
تیر روز از تیر ماه؛ برای سیاره قلم به دست فلک
چهاردهم تیرماه در تقویم ایران باستان، روز تیر از ماه تیر است و تیر یا عطارد در اسطوره‌های ایرانی ستاره فلکی دبیر است. از منظری، عطارد نویسنده فلک است و به همین دلیل، چهاردهم تیرماه را روز قلم نامیدند. چون به نوعی جهان را تیر یا عطارد می‌نوشته است.
دهانه های برخوردی سیاره عطارد به نام نویسندگان و هنرمندان مشهور جهان نامیده شده اند که در میان آن ها نام شاعران مختلف ایرانی نیز دیده می شود؛ ازجمله دهانه فردوسی، دهانه نظامی، دهانه رودکی و دهانه نوایی. یکی از دشت های بزرگ عطارد به نام هامونه تیر نیز نام فارسی این سیاره را بر خود دارد.
به گزارش ایرنا، پیشینۀ نام‌گذاری چهاردهم تیرماه به نام روز قلم به سال ۱۳۸۱ برمی‌گردد. اعضای انجمن قلم ایران مدت‌ها در پی اختصاص دادن و انتخاب یک روز خاص برای اهالی فرهنگ و قلم بودند تا در این روز بتوانند برنامه‌های فرهنگی مناسبی برای اهالی قلم برگزار کنند. تا اینکه در سال ۱۳۸۱ و پس از بررسی تاریخ‌های متفاوت تصمیم گرفته شد روز قلم ریشه در فرهنگ و تاریخ ملی داشته باشد و به همین خاطر روز چهاردهم تیر از طرف این انجمن به عنوان روز قلم پیشنهاد شده و در نهایت به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید.
