خاک یکی از با ارزش ترین منابع حیاتی محسوب می شود چرا که رشد گیاهان را تضمین کرده و بیش از ۹۷ درصد نیازهای غذایی جهان را برآورده می کند، کیفیت خاک ارتباط تنگاتنگی با بهره وری کشاورزی و تامین مواد غذایی در هر کشوری دارد، زمانی که خاک کشوری غنی تر و حاصلخیزتر باشد در واقع امنیت و پایداری غذایی آن کشور نیز تضمین می شود بنابراین خاک خوب یکی از مولفه های اصلی تامین غذا در هر کشوری است.

به رغم تامین غذای پایدار در راستای خاک غنی و حاصلخیز اما چند سالی است که معضلی جدی به نام فرسایش گریبان آن را گرفته است، به اعتقاد کارشناسان فرسایش خاک را می توان به عنوان بحرانی جدی تلقی کرد که این روند در ایران نسبت به روال جهانی سرعت بالایی دارد، آمارها نشان می دهد که فرسایش خاک در ایران تقریبا ۴ تا ۵ برابر متوسط جهانی است که عدد نگران کننده ای است.

هر ساله بیش از ۷۵ میلیارد تن خاک، طی عوامل مختلف مانند آب،  باد،  عوامل جوی مانند باران و برف و عوامل انسانی از سطح کره زمین فرسایش می یابد که در این میان عوامل انسانی بیشترین نقش را در روند فرسایش دارد،  اگر بشر می دانست که برای تشکیل فقط ۲۵ میلیمتر خاک سطحی بیش از ۳۰۰ سال زمان لازم است قطعا در حفاظت از آن بیشتر تلاش می کرد.

البته فرسایش خاک یک فرایند طبیعی است اما فعالیت های انسانی می تواند باعث شود که این روند سریعتر اتفاق بیفتد که از مهمترین آنها تراکم جمعیت،  صاف کردن تپه ها و دخالت در مجاری طبیعی سیلاب ها و ریشه کن کردن بوته ها،  تغییر در پوشش گیاهی یک منطقه،  عدم مدیریت اصولی زمین های کشاورزی مانند شخم زدن های غیر اصولی،  مصرف بی رویه کود شیمیایی به جای کود حیوانی و یا حتی شخم زدن های بیش از حد،  قطع درختان و چرای غیر مجاز دام است.

علی مریدی  مدیر دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست دراین باره به خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: فرسایش خاک در ایران حدود ۱۶ تن در هکتار است که حدود ۴ تا ۵ برابر متوسط و عددهای جهانی است، البته این عدد در مناطق مختلف متفاوت است و به تخریب مناطق نیز بستگی دارد اما این ۱۶ تن میانگین فرسایش خاک در کشور است.

وی افزود: یکی از مهمترین موضوعاتی که در رابطه با خاک از آن غافل ماندیم فرسایش است، خاکی فرسایش می یابد که خاک مرتعی است و عملا با از بین رفتن آن خاک پوشش گیاهی ما از بین می رود که  خسارات دیگری از جنس خسارت به دامپروری و عرصه های منابع طبیعی وارد می کند.

مدیر دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست اظهار داشت: از سوی دیگر خاکی که فرسایش می یابد در پایین دست پشت سدهایی که با هزینه های هنگفت ساخته شده اند جمع می شود و مخازن سد را زودتر از زمان تعیین شده پر می کند، همچنین وارد تالاب ها می شود و این حوضه های آبی را دچار مشکل می کند، همچنین رودخانه ها نیز با مشکل مواجه می شوند بنابراین با فرسایش علاوه بر اینکه خاک ارزشمند را از دست می دهیم خسارات زیادی به حوضه های پایین دست وارد می شود.

مریدی گفت: یکی از مهمترین عوامل فرسایش خاک بحث ضعیف شدن پوشش گیاهی است که یکی از دلایل آن هم می تواند چرای بی رویه دام در مراتع یا تغییر کاربری اراضی به کشت دیم باشد، به ویژه اگر دیم کاران شخمی که می زنند در جهت شیب زمین باشد عملا بافت خاک را تخریب می کنند و بر اثر بارندگی خاک شسته و به پایین دست هدایت می شود که در این شرایط خاک حاصلخیز از بین می رود.

وی تاکید کرد: البته در قانون حفاظت از خاک که سه سال پیش تصویب و به دستگاه های متولی ابلاغ شد به موضوع تخریب خاک اشاره شده است که متولی آن وزارت جهاد کشاورزی و منابع طبیعی است که به برنامه های راهبردی در آن اشاره شده است، در حوزه تخریب به مباحث فرسایش، تخریب مراتع، برداشت های غیر قانونی خاک و هر مساله ای که موجب تخریب و افت ظاهری خاک می شود دیده شده است، در قانون حفاظت از خاک تاکید شده که وزارت جهاد کشاورزی باید متناسب با فعالیت های این موضوعات برنامه ریزی داشته باشد تا شاهد کمترین تخریب و فرسایش خاک باشیم.

مدیر کل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست گفت: بر اساس ماده ۲ قانون حفاظت از خاک دولت موظف شده که خط و مشی حفاظت از خاک را تدوین کند که این ماده می گوید وزارت جهاد کشاورزی موظف است با همکاری سازمان حفاظت محیط زیست خط مشی مدیریت و بهره برداری پایدار از خاک کشور را به نحوی که متضمن حفظ و ارتقاء کیفی خاک باشد تهیه و برای تصویب به هیات وزیران ارسال کند که این کار انجام شده و به تصویب هیات وزیران رسیده است و از حدود ۲ هفته پیش لازم الاجرا شد.